Khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu nằm trên khu gò cao Đồng Đậu, thuộc thôn Đông, thị trấn Yên Lạc, huyện Yên Lạc (tỉnh Vĩnh Phúc). Khu di tích này được phát hiện lần đầu vào năm 1962. Qua nhiều lần khảo sát, khai quật, xác minh của các cơ quan chức năng, các nhà khoa học, khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu được công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Khu di tích có tầng văn hóa dày, với hàng nghìn tiêu bản, hiện vật đã phát hiện qua các kỳ khai quật, khảo cổ, chiếm nhiều nhất là những mảnh gốm, cực kỳ phong phú về loại hình.

 Nếu ai đi trên tuyến đường Tỉnh lộ 303, đoạn từ thị trấn Yên Lạc đến xã Nguyệt Đức (huyện Yên Lạc) sẽ dễ dàng nhận thấy sự nhếch nhác ngay từ cổng khu di tích. Rơm, rạ chất thành đống ngay trước, trong cổng và lối vào. Đi sâu tìm hiểu, chúng tôi được biết, khu di tích này mới chỉ được đầu tư xây dựng cổng và đoạn tường rào phía trước, còn lại cây cỏ mọc um tùm, che kín hết cả đường đi lối lại. Khu đất nằm trong quy hoạch xây dựng khu di tích rộng 4,2ha, hiện bị một số người dân tận dụng diện tích đất bỏ không để trồng những loại cây, rau ngắn ngày như: Hành, rau thơm... Sự phôi pha của thời gian, mưa nắng đã ít nhiều làm ảnh hưởng đến kết cấu hạ tầng và các điểm khai quật.

 Rơm, rạ chất đống ngay tại cổng vào khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu.

Đồng Đậu là nơi sơ khai về người Việt cổ. Nơi đây còn in đậm những dấu tích, công cụ, đồ vật từ thời xa xưa nên việc bảo tồn, gìn giữ di tích có ý nghĩa lịch sử, văn hóa rất lớn. Đến nay, khu di tích này đã qua 7 lần khai quật, khảo sát ở 7 địa điểm khác nhau. Lần khai quật, khảo sát gần nhất là năm 2012, tỉnh Vĩnh Phúc đã xây dựng đề án xây dựng bảo tồn khu di tích lịch sử Đồng Đậu, giao cho UBND huyện Yên Lạc làm chủ đầu tư xây dựng với kinh phí 3,2 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Văn Quý, Trưởng thôn Đông, thị trấn Yên Lạc, một người rất quan tâm đến khu di tích, chia sẻ: “Khu di tích là một minh chứng về nền văn minh người Việt cổ, có ý nghĩa, tầm quan trọng về giá trị lịch sử. Để phát huy hiệu quả trong nghiên cứu khoa học, phát huy được ý nghĩa giáo dục truyền thống giúp cho các thế hệ người Việt hiểu sâu hơn về nguồn cội của mình, rất cần được quy hoạch xây dựng để bảo tồn khu di tích. Thế nhưng, từ đó đến nay, đề án xây dựng bảo tồn khu di tích vẫn còn nằm trên giấy, khu chưa được đầu tư xây dựng gì ngoài cổng và đoạn tường rào”.

Trao đổi với chúng tôi, ông Phạm Văn Luận, Chủ tịch UBND thị trấn Yên Lạc cho biết: Đây là một di tích cấp quốc gia. Ở phạm vi địa phương thật khó để có đủ khả năng đầu tư xây dựng. Mong rằng cấp trên quan tâm, sớm đầu tư xây dựng khu di tích khảo cổ học Đồng Đậu không chỉ để nghiên cứu, bảo tồn mà còn là “địa chỉ đỏ” để tham quan du lịch, giáo dục truyền thống.

Hệ thống giao thông huyện Yên Lạc nói riêng, tỉnh Vĩnh Phúc nói chung khá thuận tiện, được kết nối liên hoàn. Từ thành phố Vĩnh Yên chạy xe ô tô chỉ chừng 10 phút là đến khu di tích khảo cổ Đồng Đậu. Chúng tôi cho rằng, việc xây dựng khu di tích này thành một điểm tham quan du lịch, kết nối với các điểm du lịch, khu danh thắng trọng điểm của tỉnh như: Tây Thiên, Tam Đảo, Đền thờ tả tướng Quốc quân Trần Nguyên Hãn, Đại Lải, Tháp Bình Sơn… là việc rất nên làm.

Bài và ảnh: ĐÀO DUY TUẤN