Trao đổi với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, bà Ninh Thị Thu Hương, Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở (VHCS) Bộ VHTTDL cho biết, sau 2 năm đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp, hoạt động lễ hội buộc phải dừng, hủy nên khi tổ chức trở lại chắc chắn có những đột biến khó lường.

Bà Ninh Thị Thu Hương. 

Phóng viên (PV): Yêu cầu đặt ra đối với các cấp trong quản lý, tổ chức lễ hội năm nay sẽ như thế nào, thưa bà?

Bà Ninh Thị Thu Hương: Trước khi chưa có dịch bệnh, lễ hội diễn ra theo chiều hướng đến hẹn lại lên. Nhưng sau 2 năm bị ngắt quãng, chúng tôi dự báo mùa lễ hội năm nay sẽ sôi động trở lại, thậm chí là có những đột biến không giống như trước đây về cả số lượng người lẫn những hoạt động tổ chức lễ hội. Do đó, cùng với tiếp tục thực hiện Nghị định số 110/2018/NĐ-CP ngày 29-8-2018 của Chính phủ về quản lý và tổ chức lễ hội, mới đây là Chỉ thị số 19-CT/TW ngày 18-11-2022 của Ban Bí thư quy định về việc tổ chức Tết Quý Mão 2023 và Chỉ thị số 22/CT-TTg ngày 23-12-2022 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường các biện pháp bảo đảm đón Tết Nguyên đán Quý Mão 2023 vui tươi, lành mạnh, an toàn, tiết kiệm, phù hợp với nếp sống văn minh, phong tục, tập quán, truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, Bộ VHTTDL đã yêu cầu các cơ quan, đơn vị có liên quan triển khai nhiều nội dung, trong đó có công tác quản lý tổ chức lễ hội.

Vừa qua, Cục VHCS đã làm việc với các địa phương để triển khai các văn bản, hướng dẫn quản lý, tổ chức lễ hội. Theo đó, từng địa phương đều có phương án, kịch bản chuẩn bị các hoạt động tổ chức lễ hội. Với công tác quản lý và tổ chức lễ hội, chúng tôi khuyến nghị các địa phương tổ chức lễ hội truyền thống phải theo đúng bản chất, ý nghĩa lịch sử văn hóa, phù hợp với thuần phong mỹ tục; loại bỏ hoặc thay thế những tập tục không còn phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển.

Chúng tôi cũng đã có công văn về việc tăng cường công tác quản lý, tổ chức lễ hội năm 2023 và Tết Nguyên đán Quý Mão, đề nghị các địa phương kịp thời ngăn chặn và xử lý nghiêm các vi phạm, đặc biệt là các hành vi lợi dụng di tích, lễ hội để trục lợi, kích động bạo lực, lưu hành, kinh doanh văn hóa phẩm trái phép; không để việc tổ chức dâng sao giải hạn biến tướng thành dịch vụ mang tính trục lợi, ảnh hưởng đến nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc; phát ấn không đúng với nguồn gốc lịch sử di tích, lễ hội; không để các đối tượng lợi dụng, lôi kéo đông người tại lễ hội để tuyên truyền, quảng bá các hoạt động có dấu hiệu tà đạo, mê tín dị đoan, trái với thuần phong mỹ tục, vi phạm quy định về thực hiện nếp sống văn minh.

PV: Một số lễ hội hàng năm còn gây lo ngại cũng như dư luận quan tâm, mùa lễ hội năm nay có những phương án như thế nào để tránh gây tranh cãi cũng như bảo đảm an toàn, văn minh?

Bà Ninh Thị Thu Hương: Bất cứ lễ hội nào cũng có giá trị truyền thống và ý nghĩa trong lịch sử văn hóa của dân tộc. Tuy nhiên trong cuộc sống văn minh, hiện đại ngày nay, những lễ hội còn mang nặng tính hủ tục hoặc không phù hợp với đời sống mới thì chúng tôi cho rằng nên loại bỏ hoặc thay đổi bằng hình thức tổ chức khác. Hiện một số địa phương như Hà Nội, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hải Dương, Hải Phòng... còn nổi cộm các lễ hội gây lo ngại cho nhân dân và du khách. Năm nay, các địa phương đã gửi lên Bộ VHTTDL kịch bản, phương án tổ chức cụ thể.

Về cơ bản, đến thời điểm này vấn đề rà soát, kiểm tra các phương án bảo đảm an toàn, an ninh-trật tự cho các hoạt động lễ hội đã được các địa phương nêu cao tinh thần trách nhiệm, tích cực vào cuộc. Bộ cũng đã có những văn bản yêu cầu địa phương tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra trước, trong và sau lễ hội.

Tái hiện cảnh Vua Lê Đại Hành cày tịch điền tại Lễ hội Tịch điền Đọi Sơn (Hà Nam). Ảnh: NAM NGUYỄN 

PV: Việc chuẩn bị cho công tác quản lý tổ chức lễ hội hằng năm đều được lên kế hoạch từ sớm, tuy nhiên khó tránh được những vấn đề phát sinh, nhất là ở những nơi thờ tự, di tích... Vậy các bên liên quan phối hợp làm việc như thế nào để kịp thời chấn chỉnh những tiêu cực trong mùa lễ hội?

Bà Ninh Thị Thu Hương: Hằng năm, công tác tuyên truyền của các địa phương khá tốt, tuy nhiên sau 2 năm vừa rồi không còn giữ được nhịp nên chúng tôi có những văn bản hướng dẫn, yêu cầu phải đẩy mạnh công tác này. Nhất là các ban quản lý, ban tổ chức di tích, lễ hội cần phải xem xét và quan tâm đến cơ sở vật chất. Ví dụ, những lễ hội gắn với di tích phải kiểm tra tổng thể lại di tích có đáp ứng được số lượng đông người dân đến hành lễ không? Các lễ hội không có di tích thì phương án tổ chức địa điểm hoạt động có bảo đảm an toàn?...

Một vấn đề nữa mà chắc chắn được dư luận quan tâm là đổi tiền lẻ, rải tiền lẻ, đặt tiền công đức ở những nơi thờ tự. Đây là vấn đề Bộ VHTTDL và Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam năm nay tập trung nhắc nhở, khuyến cáo trong những văn bản hướng dẫn gửi tới các địa phương để chấn chỉnh sao cho phù hợp với thuần phong mỹ tục, tránh những hình ảnh mất mỹ quan tại nơi thờ tự. Hy vọng các ban quản lý di tích, nhà chùa, trụ trì đồng tâm nêu cao trách nhiệm, ý thức trong công tác tuyên truyền tới phật tử và du khách nâng cao nếp sống văn minh trong mùa lễ hội.

PV: Được biết, Cục VHCS đã đưa vào vận hành trang thông tin điện tử về lễ hội. Việc này có ý nghĩa thế nào trong công tác quản lý tổ chức lễ hội?

Bà Ninh Thị Thu Hương: Cổng thông tin điện tử liên quan tới cơ sở dữ liệu về lễ hội được Cục VHCS đưa vào vận hành từ tháng 1-2023, hệ thống hóa tất cả lễ hội trong cả nước. Người dân có thể truy cập thông tin về các lễ hội, từ xuất xứ, ý nghĩa, giá trị đến phong tục tập quán... Từ đó các địa phương có thể căn cứ vào số lượng các lễ hội đang có ở địa phương để phân cấp quản lý; đồng thời cơ quan văn hóa có liên quan lên kịch bản và phương án linh hoạt để tổ chức lễ hội theo phạm vi.

PV: Trân trọng cảm ơn bà!

VƯƠNG HÀ (thực hiện)