Dấu ấn của giải thưởng kiến trúc quốc gia

Bảo chứng cho giá trị tác phẩm

Lâu nay, một số giải thưởng văn học nghệ thuật ở nước ta thường có lời ra tiếng vào. Nguyên nhân gốc rễ là do việc chấm, chọn tác phẩm không giữ được sự khách quan, công tâm, minh bạch. Hệ quả, nhiều tác phẩm được vinh danh không trụ được với thời gian, uy tín của giải thưởng và đơn vị tổ chức bị giảm sút nghiêm trọng.

Điều đáng mừng là qua 30 năm với 16 lần tổ chức, GTKTQG đã khẳng định uy tín; việc được trao giải là vinh dự to lớn của các tác giả, bảo chứng cho giá trị tác phẩm, lưu danh đến mai sau. Điều khó khăn trong việc xét giải thưởng kiến trúc nói chung, trong đó có GTKTQG, là vấn đề các thành viên hội đồng giám khảo không thể đến trực tiếp xem tác phẩm mà chủ yếu phải thông qua ảnh, bản vẽ, thuyết minh... Cách chấm giải kiến trúc này có thể bỏ sót một số chi tiết thiếu hoàn thiện của công trình để đạt đến mức độ hoàn hảo. Song kiến trúc là ngành vừa nghệ thuật vừa kỹ thuật nên thông qua bộ hồ sơ gửi đến, giám khảo vẫn có thể đánh giá tác phẩm nào thực sự giá trị thông qua phương án thiết kế.

Đại diện nhóm tác giả thiết kế Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam nhận Giải thưởng Lớn. Ảnh: MẠNH QUÂN

GTKTQG lần thứ 16 ghi nhận số lượng tác phẩm kỷ lục, 239 tác phẩm dự thi. Sau quá trình làm việc khoa học, nghiêm túc và khách quan qua các vòng chấm chọn, Hội đồng giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2024-2025 đã chọn ra 53 tác phẩm xuất sắc để trao giải và vinh danh, gồm: 1 giải thưởng lớn, 5 giải vàng, 12 giải bạc, 35 giải đồng. Giải tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong việc khuyến khích sáng tạo, đề cao các giá trị văn hóa, lịch sử và môi trường trong thiết kế kiến trúc. Theo TS, KTS Phan Đăng Sơn, Chủ tịch Hội KTS Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng GTKTQG, các tác phẩm dự thi năm nay thể hiện sự tiến bộ cả về số lượng và chất lượng với sự đa dạng về loại hình từ nhà ở, công trình công cộng đến các dự án quy hoạch đô thị và bảo tồn di sản. Giải thưởng lần này cũng ghi dấu ấn với sự trở lại của các tác phẩm bảo tồn di sản, thể hiện mối quan hệ hài hòa giữa kiến trúc hiện đại và giá trị truyền thống.

Điểm nhấn của GTKTQG lần thứ 16 là giải thưởng Lớn được trao cho công trình Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Đây là lần thứ hai, Hội đồng giải thưởng chọn được một tác phẩm xứng đáng cho danh hiệu cao nhất với số phiếu gần như tuyệt đối. Công trình này do Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam làm chủ đầu tư, không chỉ ấn tượng bởi thiết kế hiện đại mà còn bởi sự hòa quyện tinh tế giữa kiến trúc và ý nghĩa văn hóa, lịch sử. Bảo tàng được thiết kế với hình thức kiến trúc tối giản nhưng đầy biểu cảm. Tổng mặt bằng quy hoạch kết nối hợp lý giữa công trình và cảnh quan xung quanh, tạo nên một không gian công viên bảo tàng rộng lớn, đáp ứng nhu cầu trưng bày và các hoạt động cộng đồng. Công trình không chỉ là nơi lưu giữ lịch sử mà còn là biểu tượng của lòng yêu nước và tinh thần hòa bình, hiếu khách của dân tộc Việt Nam.

Một tác phẩm nổi bật khác là công trình Nhà ga hành khách T2-Cảng Hàng không quốc tế Phú Bài (Huế) được vinh danh với giải Vàng. Công trình này gây ấn tượng bởi thiết kế hiện đại, quy mô lớn và tính biểu tượng cao, thể hiện sự thấu hiểu và tối ưu hóa các yếu tố văn hóa, công năng và thẩm mỹ.

Với các tác phẩm quy hoạch đô thị và bảo tồn di sản, “Đồ án Quy hoạch chung thành phố Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang đến năm 2040” nhận giải Bạc, được đánh giá cao bởi tầm nhìn chiến lược trong việc phát triển Phú Quốc thành điểm đến du lịch hàng đầu trong khu vực.

Lấy con người làm trung tâm

Một điểm đáng chú ý của GTKTQG lần thứ 16 là sự nhấn mạnh vào kiến trúc bền vững với các yếu tố xanh. Các tác phẩm được khuyến khích sáng tạo đáp ứng chuẩn mực quốc tế, tập trung vào việc sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, ứng dụng công nghệ hiện đại và hòa mình vào cảnh quan tự nhiên. Đây là xu hướng mà giới KTS Việt Nam kiên trì theo đuổi, đóng góp vào quy hoạch đô thị và phát triển nhà ở xã hội, bảo đảm không gian sống an toàn, tiện nghi và nhân văn cho mọi tầng lớp nhân dân.

Công trình Trụ sở Tổng công ty Tư vấn xây dựng Việt Nam (VNCC) đoạt giải Đồng là một ví dụ điển hình cho xu hướng này. Với thiết kế lấy con người làm trung tâm, công trình sử dụng các module (hợp phần) chắn nắng thông minh, tích hợp hệ thống cơ điện tối ưu, vừa bảo đảm thẩm mỹ, vừa đáp ứng yêu cầu vi khí hậu trong điều kiện quy hoạch hạn chế.

Một công trình quy mô khiêm tốn nhưng được đánh giá cao với giải Bạc là nhà Túp. Đây là công trình nằm ở miền núi tỉnh Thanh Hóa với diện tích đất chỉ 100m². Công trình không chỉ thành công mô phỏng nếp nhà sàn của người Thái mà còn có nhiều giải pháp thiết kế để gia chủ có thể chống chọi với cái nóng từ gió phơn vào mùa hè và lạnh buốt vào mùa đông.     

Công trình Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam giành Giải thưởng Lớn. Ảnh: TRIỆU CHIẾN

TS, KTS Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Phó chủ tịch Hội đồng GTKTQG cho biết: “Chúng tôi nhận thấy các yếu tố văn hóa, tính truyền thống đã được coi trọng nhiều hơn trong các tác phẩm thiết kế. Tôi tin rằng, đây là hướng đi đúng đắn, hoàn toàn phù hợp trong giai đoạn phát triển mới của kiến trúc nước nhà và là một nét tích cực của GTKTQG lần này”.

Từ GTKTQG lần thứ 16, có thể dự báo kiến trúc Việt Nam sẽ chú trọng đẩy mạnh phát triển kiến trúc xanh và bền vững, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, năng lượng tái tạo và các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), internet vạn vật (IoT) để thiết kế những công trình thông minh, tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường. Cùng với đó, dấu ấn tính dân tộc, phù hợp với khí hậu bản địa trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp là thách thức nhưng cũng là cơ hội để giới KTS khẳng định tài năng của mình.

VÂN HÀ

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.