Dặt dìu phiên chợ ngày xuân

Từ lâu rồi, nơi vùng cao Tây Bắc, phiên chợ ngày xuân trở thành một nét văn hóa không thể thiếu của đồng bào các dân tộc nơi đây. Mỗi khi mùa xuân cất tiếng gọi trìu mến trên những bản làng xa xôi của miền biên viễn, đồng bào vùng cao gác lại công việc để cùng nhau xuống chợ phiên. Phiên chợ những ngày cuối năm, áp tết khác hẳn ngày thường bởi đó là phiên chợ dặt dìu sắc xuân.

Ở khắp các vùng đất của Tây Bắc xa xôi, những chợ phiên đã trở thành không gian văn hóa, trở thành điểm hẹn của những con người vùng cao trên những bản làng, của những tâm hồn khát khao khám phá những miền đất mới.

Đồng bào dân tộc Mông trò chuyện vui vẻ trong phiên chợ tết.

Các loại rau tươi non được đồng bào bày bán tại chợ xuân.

Mỗi phiên chợ Tây Bắc đã gợi lên trong tâm hồn con người biết bao sự trải nghiệm thi vị và nồng nàn trong cảm xúc. Có cái ngất ngây, nồng say của chợ phiên Bắc Hà, có cái rộn rã của chợ phiên Sín Chéng, nét hoang sơ mà độc đáo của chợ trâu Cán Cấu, có cái rực rỡ sắc màu thổ cẩm ở phiên chợ Cốc Ly, có thung lũng chợ phiên Mai Châu nơi miền ban trắng, có những thanh âm gợi nhớ, gợi thương của chợ phiên trên cao nguyên Tủa Chùa, có hương xôi nếp thơm nồng mà nhớ nhung của chợ phiên Mường Lò, có sắc màu truyền thống của chợ phiên Mù Cang Chải.

Những ngày xuân về, vén bức màn sương mờ giăng kín lối vào các bản làng, đồng bào Tày, Mông, Dao, Nùng, Thái… nô nức xuống chợ xuân. Trên con đường bên lưng chừng núi, tiếng nói cười quyện hòa vào cái se sắt lạnh và nét hoang hoải của núi rừng miền biên viễn, tiếng chân ngựa lóc cóc trên đường, tiếng sáo, tiếng khèn dặt dìu vương theo niềm mong đợi của những tâm hồn xuống chợ phiên như đi xuống ngày hội xuân.

Phiên chợ ngày xuân tưng bừng, náo nức khác hẳn ngày thường. Người xuống chợ đông vui hơn, hàng hóa nhiều hơn, những thanh âm cất lên từ phiên chợ như vang vọng, sâu lắng hơn mọi khi. Những phiên chợ xuân ở vùng biên cương Tây Bắc như những không gian tổng hòa những nét văn hóa cổ truyền vô cùng độc đáo của đồng bào vùng cao hội tụ về đây. Mỗi dân tộc là một nét văn hóa riêng, khi đến chợ tết, họ đã mang đến cho phiên chợ những sắc màu văn hóa làm nên một không gian đa sắc. Đó là màu sắc thổ cẩm hiện hữu tinh tế trên những hoa văn của những bộ trang phục cổ truyền. Đó là không gian ẩm thực ấm áp lời trò chuyện tâm tình, là những tập quán bán mua, trao đổi của đồng bào.

Thiếu nữ dân tộc Mông trong niềm vui xuống chợ tết.

Người vùng cao đi chợ ngày xuân đâu phải chỉ là chuyện mua bán, xuống chợ còn là một nét văn hóa của đồng bào trên những bản làng xa xôi. Vì thế, trong không khí náo nức của mùa xuân, ai ai cũng có nét rạng rỡ trên khuôn mặt, ai cũng mặt những bộ váy áo sặc sỡ. Xuống chợ để giao lưu, trao đổi tâm tư tình cảm sau một năm lao động vất vả. Hình như đồng bào xuống chợ chỉ là cái cớ để hòa mình vào không khí chợ phiên ngày tết đông vui, rực rỡ.     

Những phiên chợ tết Tây Bắc dậy lên hương sắc xuân từ hàng hóa được đồng bào vùng cao mang xuống chợ. Những gian hàng thổ cẩm rực rỡ sắc màu người mua xúm xít, tấp nập. Những sọt cam sàng vàng ửng, thơm lừng lựng. Dãy hàng rau xanh, măng rừng, nấm hương, mộc nhĩ, rau rừng tươi non. Những con gà sống thiến mào đỏ như cục tiết, những can rượu ngô, rượu thóc gợi dư vị nồng nàn. Dãy bán lá dong rừng xanh ngắt cả lối vào chợ, hàng bán hương tỏa mùi thơm ngào ngạt khắp không gian chợ phiên.

Không gian chợ xuân Tây Bắc đậm sắc màu truyền thống.

Chợ xuân Tây Bắc người mua bán tấp nập, đông vui.

Không gian ẩm thực trong phiên chợ xuân Tây Bắc gợi bao trải nghiệm đáng nhớ. Chảo thắng cố ngựa nồng nàn dư vị vùng cao. Chõ xôi màu dẻo thơm như gợi lên tinh túy của hạt nếp nơi bản làng. Những bát phở gạo séng cù nghi ngút, xuýt xoa, lạp xưởng giòn tan bên bếp lửa, mèn mén ngọt lành nơi đầu môi, chén rượu ngô cay nồng làm thăng hoa cảm xúc. Hòa điệu trong chợ phiên là dặt dìu tiếng sáo, tiếng khèn, là lời hát véo von, du dương của những cô gái Mông, là điệu hát then ngọt ngào của những thiếu nữ Tày, là điệu hát đối đáp của những chàng trai, cô gái người Dao. Những thanh âm ấy hòa điệu làm cho chợ phiên ngày tết nồng nàn cảm xúc.

Mỗi phiên chợ ngày xuân nơi biên cương Tây Bắc tuy có một sắc màu riêng nhưng đều gợi lên cuộc sống thanh bình, no ấm, đoàn kết, là sự hội tụ những nét văn hóa cổ truyền từ bao đời nay của đồng bào các dân tộc vùng cao. Xuống chợ ngày xuân là văn hóa, là bản sắc và là sự giao hòa của đất trời, lòng người. Vì thế, cứ mỗi khi xuân về, tâm hồn con người lại náo nức hạ sơn xuống chợ, tiếng gọi mùa xuân cất lên lời hẹn những phiên chợ nơi núi rừng mờ xa.

Bài và ảnh: NGUYỄN THẾ LƯỢNG