Từ giữa tháng 11-2018, với sự hỗ trợ của Trường Trung cấp nghề dân tộc nội trú Nghệ An đóng tại huyện Con Cuông và Hội phụ nữ xã Đôn Phục, các khung cửi được đánh thức, nghề dệt may thổ cẩm có dịp hồi sinh.

Hồng Điện là bản nghèo của người Thái thuộc xã Đôn Phục, cách thị trấn Con Cuông, huyện Con Cuông hơn 15km. Trong bản có 121 hộ với 502 nhân khẩu sinh sống. Trong nhiều năm xây dựng nền văn hóa mới, cuộc sống của người dân nơi đây cũng khấm khá hơn. Cơ sở vật chất điện, đường, trường, trạm cũng được nâng cấp. Tuy nhiên, cùng với đó, những hệ lụy trong đời sống xã hội cũng xuất hiện. Đó là nhiều nét văn hóa truyền thống của người dân tộc Thái nơi đây bị mai một khá nhiều, trong đó có nghề dệt may thổ cẩm. Trước đây, người dân Hồng Điện nổi tiếng dệt may thổ cẩm rất đẹp. Con gái Hồng Điện vì vậy mà được nhiều nơi trộm thương thầm nhớ do đảm đang lại tài hoa. Thế nhưng dưới tác động của quá trình hiện đại hóa, rồi thị trường hóa làm cho nghề dệt may thổ cẩm bị mất dần. Những người khéo tay, lành nghề tuổi cao thưa vắng dần; những người trẻ lại không mấy thích thú với trang phục truyền thống, nghề thủ công. Khung cửi cũng mất dần, hoặc còn nhưng cả năm chỉ hoạt động ít ngày. Những bộ trang phục truyền thống sặc sỡ như những bông hoa rừng của người dân tộc Thái nơi đây ngày càng ít.

  Một phụ nữ Hồng Điện tham gia lớp dệt thổ cẩm.

Nhận thấy đó là một mất mát lớn, Trường Trung cấp nghề dân tộc nội trú Nghệ An đã trao đổi với Hội Phụ nữ xã Đôn Phục cùng giúp đỡ những phụ nữ bản Hồng Điện khôi phục lại nghề dệt may thổ cẩm truyền thống. Chi hội phụ nữ bản Hồng Điện đứng ra chuẩn bị lớp và vận động chị em phụ nữ trong bản tham gia. Theo đó, nhà trường cung cấp 50 cục sợi làm nguyên liệu để dệt. Những người tham gia sẽ chuẩn bị khung cửi rồi tập trung tại nhà văn hóa hoặc tập hợp thành các nhóm để cùng nhau thực hiện. Nhà trường và người dân cũng thống nhất là sau khi lớp dệt hoàn thành, sản phẩm thu được sẽ chia thành hai phần. Người dân tham gia được nhận 70% sản phẩm, còn nhà trường thu lại 30% sản phẩm mà không tính các chi phí về nguyên liệu đã cung cấp. Lớp dệt may thổ cẩm Hồng Điện được khai giảng từ giữa tháng 11-2018 và dự định sẽ hoàn thành trong thời gian 3 tháng. Trong ngày khai giảng, lớp tập trung được 35 người phụ nữ tham gia, làm sống lại từng ấy khung cửi. Một số thầy cô từ trường dạy nghề vào tập huấn về mẫu mã để người dân tiến hành thực hiện. Ngoài các mẫu mã truyền thống thì còn có một số mẫu mã cách tân. Theo chị Nguyễn Thị Dần, Chi hội trưởng Hội phụ nữ bản Hồng Điện, người trực tiếp quản lý lớp thì từ khi có lớp dệt, chị em trong bản hăng hái tham gia. Các khung cửi cũ được lau chùi lại để sử dụng. Một số người làm khung cửi mới. Nhiều người không tham gia lớp dệt nhưng cũng tự sửa lại khung cửi để dệt cho vui với mọi người. Nhiều người lớn tuổi còn đồng ý ra chỉ dạy cho những người khác. Từ đó, người tham gia dệt may thổ cẩm nhiều hơn và trò chuyện với nhau cũng ấm áp hơn. Tính đến nay, lớp dệt đã cho ra đời nhiều sản phẩm tốt.

Theo bà La Thị Huyền, Chủ tịch Hội phụ nữ xã Đôn Phục: Lớp dệt được mở ra với nhiều mục tiêu hướng đến. Bản Hồng Điện là nơi từng bị nạn buôn bán phụ nữ bùng phát làm cho cuộc sống người dân hoang mang khi có trường hợp phụ nữ bị lừa bán qua biên giới. Hiện tại, Hồng Điện có 11 phụ nữ đi xuất khẩu lao động trái phép và 7 người đã lấy chồng sinh con ở nước ngoài. Điều này cũng làm cho người dân lại thêm phần lo lắng. Có nhiều nguyên nhân, trong đó có việc đời sống kinh tế người dân còn gặp nhiều khó khăn, việc làm tại chỗ lại khan hiếm nên hầu hết thanh niên đều lựa chọn con đường thoát ly khỏi quê nhà kiếm việc làm với nhiều rủi ro tiềm ẩn. Vậy nên, việc tìm kiếm những cơ hội để tạo việc làm tại chỗ cho người dân là một hướng được chính quyền và các đoàn thể chú ý. Nhưng việc này cũng không phải dễ dàng. Lớp dệt may thổ cẩm là một thử nghiệm cho vấn đề này. Tuy nhiên, những người tổ chức cũng hiểu, nếu sau khi lớp dệt hoàn thành mà các sản phẩm không thể đưa ra thị trường được thì dần rồi người dân cũng sẽ lại bỏ quên nghề này vì không đem lại những lợi ích thiết thực cho họ. Để đưa sản phẩm thủ công nghiệp truyền thống các dân tộc thiểu số ra thị trường hiện nay là một việc làm khó khăn, vì thế những người tổ chức đang tìm cách để giải quyết câu chuyện này. Còn với người dân bản Hồng Điện, họ đang được hưởng niềm vui khi những khung cửi đang được đánh thức và bà con mong muốn niềm vui đó được kéo dài hơn.

Bài và ảnh: TRANG TUỆ