Chờ người cầm bút khai phá

Hơn 22 năm qua, thực hiện trách nhiệm quản lý, điều hành Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu, Ủy ban Giải thưởng đã xét chọn và trao tặng 12 giải thưởng cho các tác phẩm trên lĩnh vực lịch sử, như: Nguyễn Tri Phương (năm 2003); Ruộng đất và địa bạ triều Nguyễn (năm 2005); Lịch sử Nam Bộ kháng chiến chống Pháp (năm 2006); Những di tích khảo cổ học thời văn hóa Óc Eo-hậu Óc Eo ở An Giang (năm 2009); Lịch sử Nam Bộ kháng chiến chống Mỹ (năm 2010); Lịch sử Tây Nam Bộ kháng chiến (năm 2011); Lịch sử hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ (năm 2015); Vùng đất Nam Bộ - quá trình hình thành và phát triển (năm 2017); Khảo cổ học Nam Bộ thời tiền sử, sơ sử (năm 2019); Vùng đất Nam Bộ - 10 tập (năm 2020); Gia Định-Sài Gòn-Thành phố Hồ Chí Minh dặm dài lịch sử 1698-2020 (năm 2023); Đô thị Sài Gòn - Chợ Lớn trước năm 1945 qua tài liệu lưu trữ (năm 2024)... 

Nhóm tác giả nhận Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu lần thứ 12 (năm 2024).

Trái ngược với bộ sưu tập giải thưởng hấp dẫn về sử học, trên thị trường sách hiện tại, rất hiếm công trình nghiên cứu chuyên sâu viết về lĩnh vực lịch sử tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng vùng đất Nam Bộ.

Thực trạng thiếu các công trình nghiên cứu chuyên sâu về lĩnh vực lịch sử tư tưởng đã được nhìn nhận tại Lễ trao giải thưởng lần thứ 12 diễn ra tại TP Hồ Chí Minh vừa qua. Các nhà nghiên cứu và các chuyên gia, diễn giả, những cá nhân hoạt động trong lĩnh vực xuất bản đồng ý với quan điểm, lực lượng cầm bút hiện nay khá đông đảo, lĩnh vực lịch sử tư tưởng đa dạng nhưng đa số thể hiện trong các tác phẩm văn chương. Để khai thác sâu sắc văn hóa vùng đất nhằm mang tính cung cấp thông tin, tài liệu vẫn còn hiếm.

Cũng tại buổi lễ trao giải thưởng, nhà nghiên cứu, đại sứ văn hóa đọc Nguyễn Đình Tư đã gửi lời nhắn nhủ đến những người cầm bút, hãy khai thác và viết nhiều hơn về tư tưởng, văn hóa của vùng đất Nam Bộ để thể hiện được tầm bao quát của giải thưởng. Đó cũng là tâm tư, trăn trở và gửi gắm của nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu trong những lần trao Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu được tổ chức thời gian qua.

Tiếp tục lan tỏa

Phát huy kết quả đạt được, Ủy ban Giải thưởng Trần Văn Giàu đã chủ động gặp gỡ, làm việc với các cơ quan nghiên cứu và hội khoa học lịch sử các tỉnh, thành phố phía Nam để trao đổi các thông tin liên quan đến Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu. Đồng thời, tăng cường gặp gỡ, trao đổi với các trường đại học và các địa phương, trên cơ sở đó phát hiện và tạo điều kiện cho những đề tài đáp ứng được tiêu chí của Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu tham gia đăng ký xét giải.

Tác phẩm được trao Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu lần thứ 12 (năm 2024) thuộc lĩnh vực lịch sử.

Theo Tiến sĩ Lê Hữu Phước, Tổng thư ký Ủy ban giải thưởng, Giải thưởng khoa học Trần Văn Giàu yêu cầu công trình nghiên cứu về mỗi lĩnh vực phải có những phát hiện sáng tạo mới; cái mới hoàn toàn không có nghĩa xuất phát từ số 0, mà có sự tiếp nối, kế thừa nhưng có điểm khám phá mới. Cũng không nhất thiết phải là những đề tài mang tính bác học, có thể nghiên cứu đa dạng, phong phú, gắn với cuộc sống hằng ngày, hoặc đi sâu lý giải một vấn đề cụ thể như tên một tỉnh, một vùng đất, một nhân vật, một tập quán, một đạo giáo, một phong tục...

Qua buổi lễ trao giải lần này, đại diện Hội Khoa học lịch sử các tỉnh Long An, Bà Rịa - Vũng Tàu... cũng đưa ra những trao đổi, mong muốn sẽ có thêm các tác giả, nhà nghiên cứu quan tâm viết về các tỉnh, thành phố lân cận ngoài TP Hồ Chí Minh, để đóng góp thêm vào mạng lưới giá trị văn hóa đa dạng, phong phú của vùng đất Nam Bộ.

Vùng đất Nam Bộ có lịch sử phát triển 325 năm. Tiến trình khẩn hoang của cộng đồng các cư dân hiện hữu tương đối muộn so với các vùng khác trong cả nước, nhưng những nhóm cư dân Nam Bộ dần hòa hợp một cách kỳ diệu trong hầu hết các khía cạnh. Những tác phẩm tập trung nghiên cứu và tái hiện lịch sử các tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng của vùng đất này sẽ tác động gián tiếp tới việc quy hoạch vùng, liên kết vùng bên cạnh những thông tin đã được công bố trong các nghiên cứu đồ sộ về lịch sử vùng.

Việc các tác giả, nhà nghiên cứu quan tâm, phát hiện các viên ngọc quý trong cuộc sống của người Nam Bộ, góp phần làm giàu thêm vốn tri thức, văn hóa Việt Nam thông qua những tác phẩm chất lượng sẽ là một lời hồi đáp trọn vẹn với lời kêu gọi tâm huyết của cố Giáo sư Trần Văn Giàu.

Bài và ảnh: KIỀU OANH

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.