Thông tuệ, am hiểu Hán học, Tào Mạt có sở thích ngâm vịnh, viết thơ chữ Hán tặng anh em, bạn bè, đồng nghiệp thân hữu. Riêng với Đại tướng Võ Nguyên Giáp, bằng tấm lòng yêu quý vô hạn với người thủ trưởng vĩ đại mà bình dị, ông đã viết đến bốn bài thơ tứ tuyệt kính tặng Đại tướng trong những dịp khác nhau. Bài thơ đầu tiên ông viết năm 1987 nhân dịp kỷ niệm 42 năm Cách mạng Tháng Tám có nhan đề "Vịnh Võ Nguyên Giáp đồng chí" (Vịnh đồng chí Võ Nguyên Giáp): Võ lược văn tài loạn thế sinh/ Khai nguyên định giáp quán trung tinh/ Vi sư, vi tướng, vi nhân giả/ Phát bạch tâm thanh lạc thái bình. Chỉ qua bốn câu thơ, Tào Mạt đã khái quát toàn bộ cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng. Ở câu đầu, ông ngợi ca Đại tướng là con người võ lược, văn tài, sinh ra trong thời loạn. Câu thơ thứ hai nêu lên công trạng và tấm lòng trung quân ái quốc của Đại tướng. Đại tướng là người Anh Cả của Quân đội nhân dân Việt Nam, một tấm lòng trung trinh với nước non. Câu thơ thứ ba vừa là nét “lược thảo” về nghề nghiệp (là người thầy dạy học, là một vị danh tướng), vừa là lời ngợi ca phẩm chất đạo đức sáng ngời của Đại tướng (bậc trí nhân). Câu cuối cùng gợi lên ngoại hình đẹp tựa vị tiên ông và niềm vui của Đại tướng khi ở tuổi an nhàn: Tóc trắng, lòng trong, vui hưởng thái bình. Có thể nói, bằng 28 chữ Hán súc tích, cô đọng trong bốn câu thất ngôn, Tào Mạt đã dựng nên chân dung hoàn chỉnh với những nét chính yếu về Đại tướng.

Lãnh đạo Hội Nhà văn Việt Nam tới thăm Đại tướng Võ Nguyên Giáp nhân kỷ niệm 50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7-5-2004).Ảnh: NGUYỄN ĐÌNH TOÁN

Khi vị "kiến trúc sư trưởng" của Chiến thắng Điện Biên Phủ thượng thọ 80 tuổi, nghệ sĩ Tào Mạt có bài thơ mừng nhan đề "Hạ Võ Đại tướng bát tuần đại thọ" (Mừng Võ Đại tướng đại thọ): Lão tướng kim thu bát thập xuân/ Tâm như minh kính phát như vân/ Kỷ đa công đức lưu hà nhạc/ Nhất khối tinh trung di hậu nhân. Trong bài thơ này, ngoài cảm hứng ngợi ca (tấm lòng sáng như gương, công đức vô lượng dành hết cho đất nước), nghệ sĩ Tào Mạt còn nêu bật lên vai trò truyền cảm hứng, đến tầm ảnh hưởng của Đại tướng đối với các thế hệ sau này của đất nước (di hậu nhân). Tài năng, công đức của Đại tướng kết thành một khối tinh hoa để lại cho đời sau ngưỡng vọng, học tập.

Đến năm 1992, khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng Huân chương Sao Vàng, Tào Mạt viết tiếp bài thơ "Cung hạ Võ Đại tướng đắc vinh tưởng kim tinh huân chương" (Trân trọng mừng Đại tướng Võ Nguyên Giáp được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng): Hồ bá khai lưu dẫn mạch thông/ Việt Nam xuất lộ kiến anh hùng/ Tuế dư bát thập ân thiên tước/ Quang diệu kim tinh hiển đại công. So với hai bài thơ trên, bài thất ngôn tứ tuyệt mừng Đại tướng được tặng Huân chương Sao Vàng có tứ thơ rộng mở hơn. Ở câu đầu tiên, nghệ sĩ Tào Mạt đã khẳng định Đại tướng Võ Nguyên Giáp là người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chính Bác đã dẫn đường, chỉ lối cho Đại tướng đến với cách mạng (Bác Hồ mở dòng dẫn mạch thông suốt). Câu thơ thứ hai là lời ngợi ca đất nước, nhân dân Việt Nam anh hùng (Ở Việt Nam ra ngõ gặp anh hùng). Hai câu cuối bài thơ là lời chúc mừng chân tình của người nghệ sĩ đối với vinh dự lớn lao của Đại tướng (Tuổi ngoài tám mươi là ân tước trời ban/ Sao vàng lấp lánh rực rỡ ghi công lớn). Nói về Bác, về nhân dân, đất nước trong ngày vui của Đại tướng, nghệ sĩ Tào Mạt đã nói về cội nguồn, gốc rễ sâu xa làm nên sức mạnh của Đại tướng. Chính Bác, chính nhân dân, đất nước đã bồi đắp, hun đúc nên vị tướng văn võ toàn tài cho Quân đội nhân dân Việt Nam. Bài thơ cho thấy ý vị sâu sắc và tinh tế của Tào Mạt cũng như tấm lòng tôn kính của ông đối với Đại tướng, với Bác và dân tộc.

Bài thất ngôn tứ tuyệt cuối cùng nghệ sĩ Tào Mạt viết về Đại tướng ghi lại những cảm xúc của ông trong một lần tình cờ gặp Đại tướng đang đi bộ: "Ngộ Võ Nguyên Giáp Đại tướng bộ hành, khẩu chiêm" (Gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp đi bộ, ứng khẩu làm bài này): Thăng yên hạ mã bách thiên nan/ Quốc thế như kim thực vị an/ Nùng mạt, đạm trang nhân tính cựu/ Nguyên nhung bát thập bất tri nhàn. Sức nặng của bài thơ tứ tuyệt dồn lại ở câu cuối: Bậc nguyên nhung tuổi đã tám mươi mà vẫn không được nhàn. Tứ thơ này đã làm nổi bật lên tấm lòng vì nước, vì dân, lòng “tiên thiên hạ tri ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc” của Đại tướng. Một vị tướng từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, cống hiến, lo cho dân, thương dân thì tất yếu sẽ được nhân dân đáp đền lại bằng tất cả tình cảm trân quý nhất.

Bốn bài thất ngôn tứ tuyệt viết bằng chữ Hán của nghệ sĩ Tào Mạt là những tác phẩm văn học độc đáo về Đại tướng. Bốn bài thơ như tứ bình về chân dung Đại tướng. Mỗi bức toát lên một vẻ đẹp riêng. Khi đứng cạnh nhau, bộ tứ bình ấy tạo thành một bức tranh tổng thể về con người, nhân cách và chiến công của Đại tướng.

TS ĐOÀN MINH TÂM