Công tác điều tra xã hội học về văn hóa đọc ở Việt Nam chưa được tiến hành một cách bài bản, khoa học, vậy nên vẫn chưa có đáp án cho những câu hỏi như: Người Việt Nam dành bao nhiêu thời gian để đọc sách? Độ tuổi nào đọc nhiều sách? Thể loại sách nào được ưa chuộng hơn?... Kênh tham khảo đáng tin nhất hiện nay vẫn là trông chờ các bảng xếp hạng sách bán chạy hằng năm của các đơn vị kinh doanh, phát hành sách để hình dung phần nào về văn hóa đọc hiện nay. Nói là phần nào vì chỉ có những công ty sử dụng công nghệ thông tin trong kinh doanh mới có những thống kê chính xác.

leftcenterrightdel
Những cuốn sách bán chạy nhất năm 2020 trên trang thương mại điện tử Tiki.Ảnh do Tiki cung cấp.

Các bảng xếp hạng sách bán chạy do các “đại gia” kinh doanh sách như Tiki, Fahasa đưa ra khá tương đồng, trong đó nổi bật nhất là sách kỹ năng sống. Lý giải điều này không khó bởi lẽ sách kỹ năng sống rất rộng về đề tài, dành cho tất cả mọi người vì mỗi độ tuổi sẽ cần tìm hiểu những kỹ năng khác nhau. Một số chuyên gia dưới cái nhìn chiều sâu cho rằng, nước ta đang trong quá trình hội nhập sâu rộng, ngày càng xa dần những đặc trưng của văn hóa nông nghiệp truyền thống, do vậy cần phải trang bị những kỹ năng sống hợp với nhịp sống, môi trường sống hiện đại thay đổi từng ngày. Những cuốn sách như “Đừng lựa chọn an nhàn khi còn trẻ”, “Muôn kiếp nhân sinh”, “Nóng giận là bản năng, tĩnh lặng là bản lĩnh”, “Cân bằng cảm xúc cả lúc bão giông”, “Sống thực tế giữa đời thực dụng”, “Bạn đắt giá bao nhiêu?”... thắng thế tuyệt đối trên các bảng xếp hạng trong năm 2020. Qua đây có thể thấy, bạn đọc đang có xu hướng muốn khám phá bản thân, tìm ra cách thức để cân bằng cuộc sống bộn bề, nhất là trong một năm biến động vì đại dịch Covid-19.

Khó có thể phỏng vấn từng bạn đọc vì sao lại tìm đọc và nhất là đo lường tác động từ những cuốn sách kỹ năng sống kể trên. Chưa ai dám khẳng định giá trị lâu dài những cuốn sách kỹ năng sống nhưng chí ít những cuốn sách kể trên được cho là có ích lợi nhất định, không vô bổ như thể loại sách ngôn tình nở rộ mấy năm trước.

Điểm nhấn đáng kể khác là sự xuất hiện của những công cụ có tính hàn lâm trong nhóm đầu sách bán chạy như: “Lược sử loài người”, “Lịch sử nhân loại”, “Chủ nghĩa khắc kỷ”... Những năm trước, dù có được khá nhiều độc giả tìm mua, thể loại sách công cụ vẫn không thể góp mặt ở danh sách sách bán chạy nhất. Sự thay đổi này là một tín hiệu vui vì chứng minh trình độ độc giả ngày một nâng cao khi chọn lựa những cuốn sách bổ ích, có giá trị khoa học nhất định.

Đa số những cuốn sách bán chạy thời gian gần đây dù ở thể loại nào đều là sách dịch. Rõ ràng, cần thêm thời gian để các tác giả người Việt viết những cuốn sách bổ ích, giá trị, bởi công chúng ngày càng có chiều sâu chọn lựa một cuốn sách để đọc. Nhưng nhìn chung, sự khởi sắc văn hóa đọc nhìn theo thể loại sách đã thấy rõ. Những vấn đề cần cải thiện khác trong văn hóa đọc như tăng thời gian đọc sách, tăng cường số sách thụ hưởng trên đầu người... là những mục tiêu dài hơi, cần những nỗ lực của không chỉ ngành văn hóa, thông tin-truyền thông mà phải có sự chung tay của cả xã hội mới có thể đạt được.

HÀM ĐAN