Chúng tôi đã có may mắn được nhiều lần trò chuyện với ông tại nhà riêng nằm trên phố Liễu Giai, Hà Nội và được ông chia sẻ nhiều kỷ niệm thú vị. Đặc biệt là những ngày ở Tổng hành dinh trong chiến dịch mùa Xuân năm 1975.

Trước khi về công tác tại Bộ Tổng tham mưu, đồng chí Nguyễn Đồng Thoại có khoảng 4 năm liền chiến đấu trên chiến trường gian khổ ở Bình Trị Thiên. Ông được điều về Cục Tác chiến đúng vào giai đoạn cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ và được tham dự nhiều cuộc họp tại nhà Con Rồng, nhà D67 hay còn được gọi là Tổng hành dinh.

Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại, năm 2016.

Ngược dòng lịch sử trở lại những ngày cuối tháng 9-1974, tại Tổng hành dinh, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương họp, quyết định phương án hoàn thành sự nghiệp giải phóng miền Nam trong hai năm 1975-1976. Ngày 18-12-1974, Hội nghị Bộ Chính trị mở rộng khai mạc tại Sở chỉ huy-Nhà D67.

Sau khi hội nghị này bế mạc, ngày 9-1-1975, Quân ủy Trung ương tổ chức bàn thực hiện nghị quyết của Bộ Chính trị và khẳng định mục tiêu tiến công cụ thể là Buôn Ma Thuột. Ngày 24-3-1975, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương tiếp tục họp và đưa ra chủ trương: Tập trung nhanh nhất lực lượng, binh khí kỹ thuật và vật chất để giải phóng Sài Gòn trước mùa mưa. Sáng 31-3-1975, Bộ Chính trị họp mở rộng, bàn về đòn chiến lược thứ ba, đòn cuối cùng của cuộc tổng tiến công và nổi dậy. Bộ Chính trị quyết định “thực hiện tổng công kích, tổng khởi nghĩa trong thời gian sớm nhất, tốt nhất là trong tháng 4-1975, không thể chậm”.

 “Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các tướng lĩnh tại Tổng hành dinh trong ngày toàn thắng.

Ảnh tư liệu.

Theo Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại, lúc đó là Trợ lý Tác chiến, Cục Tác chiến thì những ngày cuối tháng 4-1975, một trong những bộ phận giúp việc phải làm “căng” nhất trong Tổng hành dinh là các cán bộ, chiến sĩ cơ yếu, thông tin. Mọi báo cáo từ chiến trường và mệnh lệnh, chỉ thị của Bộ Chính trị, Quân ủy tới các cánh quân đều phải qua đây. Những bức điện luôn kèm theo những chữ “dịch ngay”, “hỏa tốc”, “ưu tiên 1”…

Các ký hiệu “Tk” (thượng khẩn) đã bị đẩy lùi. Không còn ngày nào làm việc 10 giờ mà 14, 18 giờ và trực 24/24. Tổ mang cơm về ăn tại chỗ để tranh thủ thời gian làm việc trong không khí rất nhộn nhịp, căng thẳng. Hầu như mọi người đều không có đêm nào nghỉ trọn vẹn. Cơ quan tác chiến nhiều bộ phận đã vào chiến trường, còn lại 24/24 giờ trong ngày bám trụ cơ quan để thực hiện nhiệm vụ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp có một giường nghỉ ngay tại phòng làm việc ở nhà Con Rồng nhưng nhiều đêm vừa ngả lưng thì có điện hoặc báo cáo từ chiến trường, ông dậy giải quyết ngay.

Trong hồi ký của mình, Đại tướng cũng viết: “Ở Hà Nội, các cơ quan Bộ Tổng tư lệnh thường trực 24/24 giờ. Đối với các cơ quan thông tin, báo chí, Tổng hành dinh ở nhà Con Rồng là nơi cung cấp tin chiến sự sốt dẻo nhất, nhanh chóng nhất, chính xác nhất. Cục Tác chiến phải dành riêng một số thời gian hiếm hoi để cùng Cục Tuyên huấn phát tin cho báo và đài. Các đồng chí Tổng Tham mưu phó Hoàng Văn Thái và Cao Văn Khánh cùng tôi thường trực ở Sở Chỉ huy. Anh chị em, thông tin, cơ yếu thay phiên nhau làm việc suốt đêm ngày. Cơm nước được mang đến tận nơi”.

“Có lần được Thượng tướng (sau là Đại tướng) Hoàng Văn Thái hỏi thăm, động viên, chúng tôi đều nói có mệt thật nhưng rất vui. Tin chiến thắng dồn dập, càng dịch điện càng phấn khởi, quên cả mệt. Đồng chí Hoàng Văn Thái hỏi: Thế sắp tới, các đồng chí mong được dịch bức điện mang nội dung gì? Hầu như mọi người đều trả lời thống nhất: Báo cáo, điện nói quân ta cắm cờ trên dinh Độc Lập ở Sài Gòn”-Thiếu tướng Nguyễn Đồng Thoại nhớ lại.

Theo lời kể của ông, những ngày ấy, biết anh em giúp việc tại Tổng hành dinh làm việc vất vả nên các đồng chí lãnh đạo rất quan tâm. Ở buồng nghỉ bên cạnh phòng họp lớn những ngày này thường có hoa quả, nước ngọt bày sẵn nhưng ít ai đụng đến vì quá bận việc. Hàng chục năm đã trôi qua nhưng cảm xúc của ngày 30-4-1975 vẫn vẹn nguyên trong lời kể của người trợ lý tác chiến có mặt tại Tổng hành dinh năm ấy.

Ông kể: Trưa ngày 30-4, khoảng 12 giờ trưa, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương kết thúc phiên họp buổi sáng trong không khí ngập tràn niềm vui của ngày toàn thắng. Mọi người chuẩn bị ra về, bỗng Đại tướng Võ Nguyên Giáp run run nói: "Giá như có Bác...". Câu nói của Đại tướng như chạm đúng mạch nguồn cảm xúc, tình cảm thiêng liêng của tất cả mọi người vào đúng thời điểm lịch sử của dân tộc. Không ai bảo ai, tất cả đứng dậy hướng về bức ảnh Bác Hồ treo trang trọng trong phòng họp. Khóe mắt nhiều người rưng rưng. Đó là giây phút xúc động nhất ở Tổng hành dinh...".

Bài và ảnh: TUẤN TÚ