Chính ủy Đặng Tính - Bài 2: Chính ủy Đặng Tính với đường Trường Sơn huyền thoại

Thật thương tiếc khi ông hy sinh ngay tại tuyến đường Trường Sơn ngày 3-4-1973 tại Pắc Soòng - Nam Lào trong chuyến đi công tác. Cả Trường Sơn lặng đi trước mất mát này. Người đau đớn nhất chính là vị Tư lệnh Đồng Sỹ Nguyên. Tư lệnh gạt nước mắt, nói phải lập tức tìm mọi cách đưa thi hài Chính ủy Đặng Tính ra Hà Nội, còn ông vẫn chỉ đạo bộ đội Trường Sơn nắm chắc tay súng lập công.

Chính ủy Đặng Tính (đứng giữa) ở Trường Sơn. Ảnh chụp ngày 28-3-1973, một tuần trước khi ông hy sinh. Ảnh tư liệu

Năm 1971, trước tình hình tuyến đường Trường Sơn rất cần một vị Chính ủy dày dặn kinh nghiệm, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên khi ra Hà Nội làm việc với Quân ủy Trung ương, Thượng tướng Song Hào, Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị trực tiếp nói với vị Tư lệnh Trường Sơn rằng: "Trong các Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, các Chính ủy quân khu, quân chủng, anh muốn xin ai thì Quân ủy sẽ quyết cho người đó”. Vốn từng biết tới đồng chí Đặng Tính từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp, Tư lệnh Đồng Sỹ Nguyên đã chọn đồng chí Đặng Tính. Ngày 24-10-1971, đồng chí Đặng Tính chính thức nhận nhiệm vụ Chính ủy Bộ tư lệnh Trường Sơn.

Vào chiến trường, vẫn với bản tính sôi nổi, sâu sắc, tầm nhìn chiến lược và hết sức cụ thể trong từng công việc, Chính ủy bộ đội Trường Sơn Đặng Tính đã thổi luồng gió mạnh mẽ trong toàn bộ hệ thống các binh trạm Đông - Tây hai ngả Trường Sơn. Tại các chiến trường, mặt trận trọng điểm, Chính ủy Đặng Tính đều sớm có mặt trực tiếp tham gia chỉ huy bộ đội. Từ những nơi ác liệt như thế, đã cho người Chính ủy thêm thực tiễn để cùng tập thể lãnh đạo đưa ra những quyết định kịp thời nhất, đúng đắn nhất. Các đơn vị cao xạ, pháo binh, phòng không, công binh, thông tin, hậu cần, quân y, xăng dầu... bộ đội đều rất quý mến Chính ủy Đặng Tính, luôn coi người Chính ủy thân thiết của mình như người ruột thịt.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Chính ủy Đặng Tính. Ảnh tư liệu

Trong hồi ức của mình, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên, nguyên Tư lệnh Bộ đội Trường Sơn khẳng định: “Anh Đặng Tính với tư thế đĩnh đạc của một cán bộ lãnh đạo chỉ huy tự tin, lạc quan hiếm có. Anh là một cán bộ quân sự, chính trị song toàn, xuất sắc. Tuy thời gian anh sống và chiến đấu trên tuyến đường Trường Sơn ngắn, nhưng công lao của anh đóng góp cho tuyến đường rất có giá trị”.

Đối với mỗi người chiến sĩ Trường Sơn, đồng chí Đặng Tính luôn là người vô cùng gần gũi. Ở đâu bom đạn ác liệt, ở đó có nụ cười đặc trưng của Chính ủy ngay bên cạnh hố bom. Tại Ba Lòng - Quảng Trị, tháng 3-1972, khi đợt bom B52 rải thảm vừa dứt, bộ đội Công binh ào xuống sửa đường, đã thấy Chính ủy Đặng Tính ở đó. Chính ủy hòa vào đội hình chiến sĩ Công binh vác đá lấp hố bom. Chính ủy như người anh, người bạn thân thiết của bộ đội Trường Sơn. Ông cắt tóc cho thương binh, lợp lán cùng chiến sĩ, nói chuyện thời sự như một báo cáo viên và đọc thơ, làm thơ như một nhà thơ đích thực.

“Binh chủng đặc biệt - Binh chủng văn nghệ sĩ” Trường Sơn huyền thoại có công rất lớn của Chính ủy Đặng Tính. Chính ông chủ trương đưa các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ, nhạc sĩ, văn công, tuyên văn, với các tác phẩm văn học nghệ thuật sáng tác tại chỗ, biểu diễn tại chỗ, trực tiếp cổ vũ, động viên tinh thần quyết chiến quyết thắng cho cán bộ chiến sĩ, góp phần hun đúc và xây dựng phẩm chất cao đẹp của Bộ đội Trường Sơn - Bộ đội Cụ Hồ. Trường Sơn cũng là chiến trường có nhiều bài hát nổi tiếng, nhiều trường ca ca ngợi, nhiều tiểu thuyết viết về chiến tranh.

Chính ủy Đặng Tính đọc thơ trước cán bộ, chiến sĩ. Ảnh tư liệu

Chính sự đa dạng, phong phú của các loại hình văn học nghệ thuật khắc họa cuộc chiến đấu vẻ vang của bộ đội Trường Sơn đã cho thấy sự tất thắng của đoàn quân chính nghĩa. Đội ngũ từ Trường Sơn, có Phạm Tiến Duật, Lê Lựu, Lê Minh Khuê, Khuất Quang Thụy, Phạm Hoa, Nguyễn Duy, Trần Nhương, Nguyễn Thụy Kha, Quang Chuyền, Trọng Khoát... (văn, thơ), Hoàng Đình Tài, Đức Dụ, Bùi Quang Ánh... (họa sĩ), Hoàng Kim Đáng, Vương Hồng... (nhiếp ảnh). Một số lớn tác giả vào Trường Sơn và đã cho ra đời nhiều tác phẩm nổi tiếng, như: Tố Hữu, Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Thị Như Trang, Nguyễn Khải, Xuân Sách, Phạm Ngọc Cảnh, Ngô Văn Phú...; các nhạc sĩ có Huy Du, Huy Thục, Vũ Trọng Hối, Trọng Loan, Tân Huyền, Hoàng Hiệp, Trần Chung, Nguyên Nhung...

Nhiều tác phẩm về Trường Sơn đến bây giờ vẫn được yêu mến. Ở Trường Sơn ngày đó máu vẫn luôn đổ, nhưng lời ca, tiếng hát, văn thơ luôn được ngân lên. Người Việt Nam ta là thế. Máu đỏ thắm, mà hoa càng đỏ thắm đến tận cùng. Tiếng bom dẫu gầm vang đến mấy, vẫn không thể giết được những câu thơ ở Trường Sơn. Chính sự cân bằng ấy, từ thẳm sâu cách nghĩ của vị Chính ủy, đã góp phần để Bộ đội Trường Sơn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình.

Có thể nói, chính họ đã làm nên diện mạo văn học nghệ thuật chống Mỹ, cứu nước. Văn nghệ sĩ Trường Sơn, đến hôm nay, đội ngũ vẫn điệp trùng như những ngày còn bom đạn trong những cánh rừng. Ký ức của hàng chục vạn bộ đội, dân công hỏa tuyến, thanh niên xung phong từ những tác phẩm văn học nghệ thuật ra đời ở Trường Sơn, phục vụ người chiến sĩ và nhân dân cả nước, mãi đồng hành với chúng ta trong cuộc sống hôm nay, có công không nhỏ của vị Chính ủy tài danh.

Trong suốt thời gian chiến đấu anh dũng của Bộ đội Trường Sơn trên tuyến đường mang tên Bác, bộ đội ta đã phải đối mặt với mọi thủ đoạn, mọi phương tiện và vũ khí tối tân của đế quốc Mỹ. Chúng đã thực hiện hàng trăm nghìn trận oanh kích bằng đủ loại máy bay, trong đó có cả B52; trút xuống Trường Sơn hàng triệu tấn bom đạn các loại, trong đó có chất độc da cam/dioxin. Nói thế để thấy sự khốc liệt và hy sinh vô bờ bến của bộ đội và nhân dân ở Trường Sơn. Để đưa được một cân hàng, một khẩu súng vào chi viện cho miền Nam, chúng ta đều phải trả giá bằng xương máu. Bộ đội Trường Sơn, trong đó có rất nhiều thanh niên xung phong và dân công hỏa tuyến, đã chiến đấu kiên cường, giành giật từng thước đường với lời thề "Máu có thể đổ nhưng đường không thể tắc"; "Còn người, còn xe, còn hàng"; "Tận tình với đồng chí, tận nghĩa với chiến trường"; "Coi dây như ruột, coi cột như xương"...

Bộ đội Trường Sơn đã làm nên hệ thống giao thông huyền thoại, vận chuyển hàng triệu tấn vũ khí, đạn dược, lương thực, thực phẩm chi viện cho các hướng chiến trường. Những con số đó đã toát lên tài trí và mưu lược của Bộ tư lệnh Bộ đội Trường Sơn, trong đó có phần công sức của Chính ủy Đặng Tính.

Từ những đóng góp xuất sắc của ông, năm 2015, Chính ủy Đặng Tính đã được Đảng và Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

Nhớ về ông, Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn, Phó chủ tịch Thường trực Hội truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh Việt Nam trầm tư nói: “Chính ủy Đặng Tính giản dị mà sâu sắc lắm. Ông luôn là người xuống từng trọng điểm, nơi nào khó khăn nhất ông đều có mặt. Ở mặt trận Quảng Bình, tôi đã nhiều lần trực tiếp đi ca nô cùng với thủ trưởng, khảo sát các tuyến đường sông. Khi ấy, khu vực Hồng Thủy là khu vực đồng trũng, có dòng sông Kiến Giang chảy qua, mùa nước ngập mênh mông, ca nô đi thường mắc cạn, khiến địch phát hiện bắn phá gây thương vong lớn. Chính ủy Đặng Tính nói, bằng mọi cách phải thông suốt đường Hồng Thủy và bằng kinh nghiệm dân gian của bà con vùng ven biển, ông đã cho cắm vè để khắc phục. Mọi việc nhiều người vẫn nhớ. Hội Truyền thống Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh hôm nay phải là tấm gương sáng trong mọi việc, góp phần vào xây đắp cuộc sống no ấm hơn, bền vững hơn trong xã hội. Người chiến sĩ Trường Sơn trước tiên và trước hết phải là người lính Cụ Hồ, phải là một công dân có ích của xã hội đang từng ngày đổi mới”.

Tôi lặng đi trước suy nghĩ của vị tướng như được tâm truyền từ Chính ủy Đặng Tính thân thương từ những ngày ở chiến trường.

Trước tấm hình đen trắng của đồng chí Đặng Tính, trong đêm khuya, tôi thấy lòng mình tĩnh lặng đến vô cùng.

Tôi đặt tấm ảnh, rời bàn viết, bình lặng bước đi ven bãi sông Hồng, vừa lắng nghe tiếng cây cỏ, đất trời nơi mảnh đất đã nuôi dưỡng tâm hồn mình đã bao năm. Trong tiếng đất thì thầm, như vọng lại những nụ cười, ánh mắt của các liệt sĩ hy sinh, trong đó có ông - Chính ủy Đặng Tính. Chẳng có vẻ đẹp nào hơn sự hy sinh lớn lao vì đất nước. Đêm càng tĩnh mịch, tôi nghe như có những tiếng thì thầm của các thế hệ đi trước dặn dò những tin yêu và kinh nghiệm sống ở đời. Lời dặn dò vừa thân thương gần gũi, vừa bát ngát mênh mông.

Nhà văn PHÙNG VĂN KHAI

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Tướng lĩnh Việt Nam xem các tin, bài liên quan.