Sau chiến thắng vang dội của quân và dân ta ở Điện Biên Phủ, hội nghị về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương được tiến hành tại Geneva (Thụy Sĩ). Các bên tham gia thương lượng tại hội nghị đều nhất trí cần tổ chức một hội nghị quân sự tại chỗ để giải quyết các vấn đề liên quan trực tiếp đến Việt Nam, đó là lý do Hội nghị quân sự giữa đại diện Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam và Bộ Tổng Tư lệnh các lực lượng Liên hiệp Pháp được tổ chức tại xã Trung Giã, huyện Đa Phúc, tỉnh Vĩnh Phúc (nay thuộc huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội) từ ngày 4 đến ngày 27-7-1954.

Nội dung chủ yếu của hội nghị là bàn về vấn đề ngừng bắn, tập kết rút quân và trao trả tù binh. Trong thời gian diễn ra hội nghị, nhân dân Sóc Sơn đã không quản khó khăn, vất vả, nỗ lực đóng góp sức người, sức của, góp phần vào thành công của Hội nghị quân sự Trung Giã.  

Trước khi Hội nghị quân sự Trung Giã khai mạc, trên địa bàn Sóc Sơn đã diễn ra cuộc gặp gỡ tại xã Ninh Liệt, để chuẩn bị các điều kiện cần thiết cho hội nghị, nhân dân xã Ninh Liệt đã bảo đảm an toàn cho cuộc gặp gỡ đầu tiên diễn ra thành công. Tại cuộc gặp gỡ này, đại diện hai bên đã bàn về vấn đề tên gọi, thời gian, địa điểm tổ chức Hội nghị. Theo đó, xã Trung Giã được chọn làm địa điểm tổ chức hội nghị.

Quán triệt nhiệm vụ cấp trên, Tỉnh ủy Vĩnh Phúc giao nhiệm vụ cho Huyện ủy Đa Phúc tổ chức xây dựng kế hoạch thực hiện và phân công đồng chí Phó bí thư Huyện ủy trực tiếp xuống địa điểm diễn ra hội nghị họp với cán bộ xã Trung Giã, lên phương án bảo vệ, phục vụ hội nghị, trong đó, nhiệm vụ bảo đảm an ninh trật tự được đặt lên hàng đầu. Huyện đã làm tốt công tác tuyên truyền về mục đích, ý nghĩa của hội nghị đến đông đảo nhân dân toàn huyện, tạo ra bầu không khí vui mừng, phấn khởi hân hoan chào đón hòa bình, độc lập của đất nước. Nhân dân trong huyện đã đem hết nhân lực và vật lực phục vụ hội nghị, bảo vệ an toàn cho cuộc đàm phán thành công.     

Tổng Tham mưu trưởng Văn Tiến Dũng tại Hội nghị quân sự Trung Giã, tháng 7-1954. Ảnh tư liệu 

Khu đồi Đá Ong (bãi Đa) phía Nam thôn Xuân Sơn, xã Trung Giã tiếp giáp với các thôn Hương Ninh và xóm Ấp Chùa, xã Hồng Kỳ. Huyện ủy, Ủy ban hành chính huyện đã giao cho lực lượng dân quân du kích và Đại đội 472 của huyện đội bảo vệ, đồng thời là nơi tập trung nhân dân đến nghe lãnh đạo huyện tuyên truyền về hội nghị.

Công tác thi công lán, trại của hội nghị được Huyện ủy, Ủy ban Hành chính, Mặt trận Việt Minh huyện huy động khoảng 30 thợ tại thôn Thu Thủy, xã Xuân Thu có nghề truyền thống làm nhà và đồ dùng bằng tre. Các nguyên vật liệu như tre, nứa, lá cọ được các xã Nam Sơn, Hồng Kỳ, Trung Giã và cả huyện Phổ Yên đóng góp.

Chỉ trong thời gian ngắn gấp rút chuẩn bị, đến cuối tháng 6-1954, khu lán trại của đoàn đại biểu Quân đội nhân dân Việt Nam và đoàn nhà báo Việt Nam đã hoàn tất, mỗi nhà diện tích gần 65m2. Ngoài ra còn hai dãy lán, nhà, chốt bảo vệ vòng ngoài, đủ cho hai trung đội của Đại đội 472 bộ đội địa phương nghỉ ngơi và làm công tác bảo vệ. Một dãy nhà ăn và nhà bếp phục vụ đủ cho đoàn trong suốt thời gian diễn ra hội nghị. Một dãy lán sát hội trường về phía Tây cạnh lán của Đại đội 472 làm nơi nghỉ của Trung đội Cảnh vệ Sư đoàn 308 bảo vệ (vòng 1) của phái đoàn Việt Nam. Lán có phòng riêng để Thiếu tướng Văn Tiến Dũng và Phái đoàn nghỉ ngơi, thảo luận riêng sau mỗi buổi làm việc.

Về công tác bảo vệ, lực lượng dân quân du kích xã Lạc Long (nay là xã Tiên Dược và Phù Linh) và Đoàn Thanh niên xã đóng vai trò nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ. Các đơn vị bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương phối hợp, lên phương án bảo vệ vòng trong, vòng ngoài. Lực lượng dân quân du kích xã Trung Giã được giao nhiệm vụ tuần tra, canh gác 24/24, tuyên truyền, vận động nhân dân các thôn, xóm đảm bảo tốt an ninh trật tự trong thời gian diễn ra hội nghị.

Sáng 4-7-1954, nhân dân huyện Đa Phúc - Kim Anh đã tập trung từ sáng sớm với cờ hoa, biểu ngữ kéo dài hàng cây số xếp hàng hai bên đường từ phố Nỉ theo Quốc lộ 3 đến đường vào khu vực diễn ra hội nghị để hân hoan đón Đoàn đại biểu Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam.  

Từ ngày 4 đến 27-7-1954, tại Bãi Đa (nay là thôn Xuân Sơn, xã Trung Giã), Hội nghị quân sự Trung Giã đã diễn ra và thành công tốt đẹp. Nhân dân Sóc Sơn đã hết lòng, hết sức phục vụ hội nghị hoàn thành nhiệm vụ Đảng giao phó. Tấm lòng yêu nước của cán bộ, chiến sĩ, nhân dân Sóc Sơn để lại những ấn tượng khó phai trong lòng những người tham dự hội nghị và trong những trang sử vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Phát huy những truyền thống tốt đẹp trong lịch sử, trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Đảng bộ và nhân dân huyện Sóc Sơn đã lãnh đạo nhân dân đoàn kết một lòng tạo thành sức mạnh hùng hậu sát cánh cùng lực lượng phòng không, không quân đánh thắng hai cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ; bảo vệ các mục tiêu, quân sự quan trọng, bảo vệ sản xuất, giữ vững mạch máu giao thông, đỉnh cao là 12 ngày đêm lịch sử tháng 12-1972, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris.

“Dân là gốc”, tin ở dân và chăm lo cho nhân dân là bài học lớn rút ra từ chiều dài lịch sử hàng ngàn năm của dân tộc Việt Nam nói chung và quá trình đấu tranh xây dựng và bảo vệ quê hương Sóc Sơn nói riêng. Từ những chủ trương đúng đắn của Đảng bộ, các nhiệm vụ và khâu đột phá “trúng ý Đảng, hợp lòng dân”, cán bộ, đảng viên và nhân dân trong huyện tin tưởng vào sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng. Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng và Thành ủy Hà Nội, Đảng bộ huyện Sóc Sơn tiếp tục “Tăng cường sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, phấn đấu xây dựng huyện Sóc Sơn thành vùng phát triển, đô thị phía Bắc của Thủ đô Hà Nội”.

70 năm đã trôi qua, nhưng dấu ấn lịch sử, niềm tự hào, vinh dự của nhân dân huyện Sóc Sơn được góp phần tham gia tổ chức Hội nghị quân sự Trung Giã vẫn còn mãi. Khắc ghi dấu ấn lịch sử đó, Đảng bộ và nhân dân Sóc Sơn ngày nay luôn nỗ lực khắc phục khó khăn, phát huy những thành tựu đạt được, xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh, xứng đáng là mảnh đất của những sự kiện oai hùng.

PHẠM VĂN MINH  - Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Sóc Sơn

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Tư liệu Hồ sơ xem các tin, bài liên quan.