Đồng chí Nguyễn Văn Linh với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam

Từng bước tháo gỡ khó khăn, giải phóng cho sản xuất phát triển

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, trên cương vị là Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có những trăn trở, tìm tòi về con đường cải tạo và xây dựng Thành phố theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa mà vẫn tôn trọng quy luật phát triển của một vùng đã quen sống với kinh tế thị trường, góp phần vào việc ổn định cuộc sống của nhân dân, giữ vững an ninh chính trị xã hội.

Với trách nhiệm của người đứng đầu Thành phố, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã tích cực, chủ động xuống cơ sở, gặp gỡ cán bộ và nhân dân, lắng nghe tâm tư nguyện vọng, thắc mắc của họ để cùng bàn bạc tháo gỡ. Từ trăn trở của bản thân, với kinh nghiệm trong quản lý điều hành và qua khảo sát thực tế, đồng chí nhận thấy: “Trả về cho sản xuất sự vận hành đúng quy luật của nó”[1].

Đồng chí Nguyễn Văn Linh tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam, tháng 12-1986.

Muốn sản xuất “bung ra” thì các doanh nghiệp phải được giao quyền tự chủ, phải phá bỏ cơ chế quản lý quan liêu bao cấp. Với thí điểm là mô hình Dệt Thành Công, Xí nghiệp cơ khí Silico, Vinapro, Công ty Bột giặt miền Nam, Xí nghiệp dược phẩm 2-9, Nhà máy bia Sài Gòn… với chế độ lương khoán sản phẩm, tự tháo gỡ những khó khăn về vật tư, nguyên liệu, sản phẩm làm ra nếu không được Nhà nước bao tiêu thì được bán tự do trên thị trường theo giá bảo đảm kinh doanh.

Qua thí điểm, đồng chí Nguyễn Văn Linh nhận thấy: “Thực tế đã chứng minh rằng trong cuộc đấu tranh giằng co giữa cái mới và cái cũ, giữa cái tiến bộ và lạc hậu, những cái phù hợp quy luật, có sức sống thường xuất hiện ở cơ sở, ở những nơi khó khăn, phức tạp nhất”[2]. Đồng chí đã đề nghị Thành ủy cho phép nhân diện rộng mô hình ra nhiều loại hình sở hữu khác nhau, phát triển ra ngoài phạm vi thành phố bằng việc liên kết với các xí nghiệp của tỉnh bạn, của Trung ương, bước đầu tính đến việc mở rộng quan hệ với nước ngoài.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh cũng đồng ý về việc thành lập Câu lạc bộ giám đốc - một hình thức sinh hoạt diễn đàn nhằm trao đổi kinh nghiệm tổ chức, quản lý, sản xuất kinh doanh… Tháng 7-1983, được biết các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước như Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Chí Công đang nghỉ ở Đà Lạt, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã tổ chức cho một số giám đốc các xí nghiệp năng động, sản xuất kinh doanh có hiệu quả báo cáo trực tiếp với các đồng chí lãnh đạo cao cấp về tình hình sản xuất kinh doanh và đề đạt nguyện vọng của cơ sở mình. Qua nghe báo cáo và trực tiếp đi thực tế cơ sở, các đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Trung ương đã thêm quyết tâm xóa bỏ cơ chế cũ, dứt khoát thực hiện đổi mới. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện trong đó có đổi mới trên lĩnh vực kinh tế. Một bước ngoặt mới đã mở ra cho cách mạng Việt Nam. Trong thành công đó có phần đóng góp tích cực, hiệu quả của đồng chí Bí thư Thành ủy Nguyễn Văn Linh.

Trên cương vị Thường trực Ban Bí thư rồi Tổng Bí thư của Đảng, đồng chí Nguyễn Văn Linh một mặt ra sức tìm tòi để cụ thể hóa đường lối đổi mới của Đại hội lần thứ VI bằng những cơ chế, chính sách, bước đi, cách làm phù hợp đem lại hiệu quả thiết thực. Đồng chí nói: “Đổi mới là công việc mới mẻ, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm để giành thắng lợi từng bước, từng phần, rồi tiến lên toàn diện”[3].

Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh gặp gỡ các đại biểu dự Đại hội Đảng lần thứ VI khai mạc ngày 15-12-1986, tại Hà Nội. (Ảnh: TTXVN).

Chú trọng xây dựng, phát triển nền kinh tế nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa

Với tư duy nhạy bén, sáng tạo và xuất phát từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã có đóng góp quan trọng vào việc xây dựng đường lối đổi mới kinh tế tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng, trong đó có chủ trương: “Phải đổi mới, mở rộng tất cả các thành phần kinh tế, đẩy mạnh sản xuất trong nước, lấy quốc doanh làm nòng cốt”[4].

Ngay sau Đại hội, đồng chí Nguyễn Văn Linh ngỏ ý muốn đi thăm một số cơ sở sản xuất kinh doanh. Có một số người khuyên nên đi thăm xí nghiệp quốc doanh hay tập thể để biểu thị thái độ chính trị của Đảng và Nhà nước. Đồng chí nói rằng: “Chương trình đi thăm có cơ sở quốc doanh và tập thể, nhưng nói để biểu thị thái độ chính trị của chúng ta thì không chuẩn. Thái độ chính trị của chúng ta không chỉ bó hẹp ở hai thành phần kinh tế, mà là các thành phần kinh tế, trong đó có các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh”[5].  

Đồng chí luôn trăn trở làm thế nào để kinh tế quốc doanh vươn lên cạnh tranh được với các thành phần kinh tế khác, tiêu thụ được sản phẩm, làm ăn có lãi, giữ được vai trò chủ đạo. Vai trò chủ đạo phải thể hiện ở chỗ nắm vững sản phẩm then chốt của nền kinh tế, phải lấy giá cả, chất lượng hàng hóa, thái độ phục vụ người mua, làm ăn có hiệu quả kinh tế cao để cạnh tranh và làm gương cho các thành phần kinh tế khác. Đồng chí cho rằng: “làm kinh tế thị trường mà không có thị trường là bế tắc”. Do đó, các cơ sở quốc doanh, trước hết là các giám đốc phải năng động, làm quen với thị trường, làm ra hàng hóa hợp thị hiếu người tiêu dùng, lấy chất lượng cao và giá thành hạ làm mục tiêu phấn đấu để tồn tại và phát triển. Đồng chí gợi ý việc mở rộng xí nghiệp cổ phần để huy động vốn và tạo điều kiện cho mọi công nhân quan tâm tới việc quản lý nhà máy có hiệu quả để nhà máy có thể vượt qua những khó khăn.

Những chỉ dẫn quý giá, chân tình và đầy sức thuyết phục của đồng chí Nguyễn Văn Linh là luồng sinh khí mới cho sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta, tạo động lực cho sự bứt phá của nền kinh tế những năm đầu sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước.

Nhờ phương hướng đổi mới do Đại hội VI đề ra, tình hình kinh tế-xã hội đã mở ra một bước mới, kinh tế có phát triển, không khí xã hội cởi mở hơn, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn. Năm 1986 lạm phát lên mức 774,7%. Nhiều xí nghiệp quốc doanh và hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp đình đốn, thua lỗ, có nơi phải đóng cửa. Hàng vạn công nhân không có việc làm, đời sống gặp nhiều khó khăn. Tình trạng một bộ phận cơ sở sản xuất vẫn còn “lời giả, lỗ thật” diễn ra khá phổ biến, công tác quản lý thị trường, chống buôn lậu còn nhiều lỏng lẻo. Một số cán bộ lợi dụng làm ăn phi pháp, gây nhiều thất thoát, lãng phí tiền bạc, tài sản của Nhà nước, làm tăng bất công xã hội, gây mất lòng tin của nhân dân.

Trước tình hình đó, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã cùng với Bộ Chính trị và Ban Chấp hành Trung ương kiên trì chấp hành đường lối Đại hội VI, quyết tâm đổi mới kinh tế. Theo đồng chí, muốn từng bước thoát ra khỏi khó khăn lúc này phải làm đồng bộ nhiều việc, phải tập trung sức đẩy mạnh ba chương trình kinh tế lớn, lấy sản xuất làm gốc; phải chấn chỉnh bộ máy tổ chức cho gọn nhẹ, bỏ bớt tầng nấc trung gian; chấn chỉnh khâu lưu thông - phân phối, cung ứng, dịch vụ, tích cực đấu tranh chống tiêu cực.

Phải thấu suốt quan điểm lấy dân làm gốc trong quản lý kinh tế, phát huy quyền tự chủ của các cơ sở, chống quan liêu bao cấp, đi vào hạch toán kinh doanh. Chú trọng tổ chức lại sản xuất, tiết kiệm nguyên vật liệu, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, bảo đảm đời sống cho công nhân để tái sản xuất sức lao động, chống các chi tiêu không hợp lý, bảo đảm “ba lợi ích”, mà “đầu ra” không đội giá thị trường.

Phải đảm bảo giữ vững và phát triển sản xuất, không nên để những cơ sở làm ăn có hiệu quả thiếu vốn, đồng thời sử dụng đồng vốn có hiệu quả, tìm cách huy động vốn trong nhân dân. Chính sách thuế và lãi suất ngân hàng cũng cần hợp lý hơn để các đơn vị, cá nhân mạnh dạn đầu tư, mở rộng sản xuất kinh doanh.

Phải kiên quyết chống buôn lậu, bảo vệ sản xuất trong nước. Phải tiết kiệm ngoại tệ để nhập vật tư, nguyên liệu cho sản xuất, không nên vì lợi ích địa phương, cục bộ mà làm hại đến nền kinh tế chung. Điều quan trọng là tìm cách tăng cán cân xuất khẩu để nhập khẩu: Ưu tiên nhập khẩu nguyên liệu, vật liệu, thiết bị phục vụ sản xuất; mở rộng sản xuất những mặt hàng làm bằng nguyên liệu trong nước; tăng những mặt hàng xuất khẩu đã qua chế biến; liên kết, liên doanh với các cơ sở sản xuất khác, địa phương khác cùng làm, các bên đều có lợi; tăng cường việc mua bán trực tiếp trên thị trường thế giới mà không phải qua trung gian; làm thủ tục nhanh chóng cho những người kinh doanh chính đáng để khỏi lỡ những thương vụ; phải tìm cách mở rộng thị trường ngoài nước…

Điều quan trọng nữa, để hoạt động kinh tế phát triển bền vững nhất thiết phải quan tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ từ bí thư, giám đốc công ty, xí nghiệp, phụ trách cơ sở sản xuất, cửa hàng… cả về phẩm chất chính trị và năng lực công tác. Chú trọng tổng kết kinh nghiệm, lắng nghe ý kiến từ cơ sở; cổ vũ những sáng kiến hay, khuyến khích tranh luận để làm sáng tỏ những vấn đề mới mẻ, đồng thời ngăn ngừa những khuynh hướng lệch lạc. Coi trọng nhân rộng điển hình tiên tiến trong tổ chức, quản lý, lao động sản xuất kinh doanh…

TS ĐINH NGỌC QUÝ - Phó viện trưởng Viện Hồ Chí Minh và các lãnh tụ của Đảng, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh