Đồng chí Nguyễn Văn Linh với phong trào đấu tranh cách mạng ở thành thị miền Nam (1954 - 1975)

Một trong những dấu ấn nổi bật nhất, là nền tảng để làm nên tầm vóc của một nhà lãnh đạo tài ba của cách mạng Việt Nam sau ngày nước nhà thống nhất, đó là: Vai trò của đồng chí Nguyễn Văn Linh trong chỉ đạo phong trào đấu tranh cách mạng ở thành thị miền Nam Việt Nam (1954 - 1975).

Điểm lại những nét lớn của phong trào đấu tranh cách mạng ở thành thị miền Nam trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, khẳng định đường lối lãnh đạo sáng suốt của Trung ương Đảng, trực tiếp là Trung ương Cục miền Nam gắn liền với dấu ấn, vai trò của Bí thư Trung ương Cục Nguyễn Văn Linh.

Một là, từ sớm, Đảng ta đã nhận thức vai trò hết sức quan trọng của phong trào đấu tranh cách mạng ở thành thị. Cùng với phương châm chiến lược “hai chân”, “ba mũi”, Đảng ta đề ra phương châm đánh địch trên cả “ba vùng chiến lược”, đó là rừng núi, nông thôn đồng bằng và đô thị. Đây là điểm đặc sắc trong đường lối kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Đảng ta; nó khẳng định bản lĩnh độc lập, sáng tạo trong lãnh đạo, điều hành chiến tranh nhân dân chống lại chiến tranh xâm lược lớn nhất, dài ngày nhất, ác liệt nhất và dã man nhất trong lịch sử thế giới.

Đồng chí Nguyễn Văn Linh tại căn cứ Trung ương Cục miền Nam, ngày mồng 5 Tết Ất Mão (1975). Ảnh tư liệu

Chúng ta hẳn còn nhớ rõ, Đảng ta đã vượt qua những thách thức to lớn liên quan đến đường lối chống Mỹ, cứu nước. Có nước lớn khuyên ta, trường kỳ mai phục, lấy nông thôn bao vây thành thị, v.v…

Nhưng không! Cách mạng Việt Nam do dân tộc Việt Nam quyết định. Chúng ta đánh địch bằng sức mạnh của toàn dân, của truyền thống bất khuất của một dân tộc có nền văn hiến, có truyền thống văn hóa, của chế độ xã hội chủ nghĩa ưu việt, tiến công địch không chỉ ở rừng núi, nông thôn đồng bằng, mà cả ở trung tâm đầu não của địch - tức các thành thị. Đồng chí Nguyễn Văn Linh, với tài năng và bản lĩnh của một chiến sĩ cộng sản dạn dày kinh nghiệm lý luận và thực tiễn, đã có những cống hiến to lớn, để lại dấu ấn sâu sắc trong lãnh đạo, chỉ đạo phong trào đấu tranh ở thành thị miền Nam. Đây là điểm lớn đầu tiên, rất quan trọng.

Tháng 7 năm 1954, ngang nhiên vi phạm Hiệp định Geneva, đế quốc Mỹ dựng lên chính quyền tay sai, trực tiếp thế chân Pháp can thiệp vào Đông Dương; Mỹ muốn biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới, một căn cứ quân sự chiến lược ngăn chặn và đàn áp phong trào cách mạng ở Đông Nam Á hòng mưu đồ bá chủ thế giới. Được sự giúp đỡ của Mỹ, nguỵ quyền Ngô Đình Diệm đã gây ra biết bao tang thương đối với đồng bào miền Nam, thẳng tay tiến hành các cuộc khủng bố, đàn áp đẫm máu những người yêu nước, thi hành Luật 10/59, đặt cộng sản ra ngoài vòng pháp luật, lê máy chém khắp miền Nam, thực hiện chiến sách “tố cộng, diệt cộng”, thi hành chính sách “ấp chiến lược”, hòng “tát nước bắt cá”... Chính sách xâm lược của đế quốc Mỹ và tội ác của nguỵ quyền tay sai Ngô Đình Diệm đã khiến cho xã hội miền Nam Việt Nam trở nên ngột ngạt, tang thương, đặc biệt là đồng bào ở các đô thị.

Trong bối cảnh đó, để kịp thời lãnh đạo phong trào đấu tranh cách mạng miền Nam, tháng 10 năm 1954, Hội nghị thành lập Xứ ủy Nam Bộ được tổ chức.

Tại Hội nghị này, đồng chí Nguyễn Văn Linh là Ủy viên Thường vụ Xứ ủy, Bí thư Khu ủy Sài Gòn - Chợ Lớn. Giữa lúc cách mạng miền Nam đang rên xiết bởi bộ máy phát xít tàn bạo Mỹ - Diệm, đồng chí Nguyễn Văn Linh tích cực chỉ đạo công tác tổ chức, huấn luyện và đào tạo cán bộ; xây dựng cơ sở nội tuyến trong các cơ quan đầu não của ngụy quân, ngụy quyền Sài Gòn; đẩy mạnh công tác dân vận, nhất là đối với những đồng bào công giáo miền Bắc bị cưỡng ép di cư, kêu gọi đồng bào miền Nam đoàn kết đấu tranh chống đế quốc Mỹ và tay sai... Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của tập thể Khu ủy do đồng chí Nguyễn Văn Linh đứng đầu, phong trào đấu tranh của nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn diễn ra sôi nổi, lan rộng khắp miền Nam.

Hai là, giữa năm 1957, đồng chí được Trung ương cử làm Quyền Bí thư Xứ ủy Nam Bộ. Cùng với tập thể Xứ ủy, đồng chí Nguyễn Văn Linh dũng cảm đương đầu, vượt qua sự khủng bố tàn bạo của kẻ thù, bám trụ kiên cường, giữ vững niềm tin, lãnh đạo nhân dân miền Nam vượt qua thời kỳ đầy khó khăn, thử thách.

Nhờ đó, khi có Nghị quyết Trung ương 15 mở rộng (1-1959), cách mạng miền Nam như “nắng hạn gặp mưa rào”, từ rừng núi, nông thôn đến thành thị, không khí đấu tranh lên cao. Dưới ánh sáng Nghị quyết Trung ương 15, sự lãnh đạo đúng đắn của Xứ ủy Nam Bộ, sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Nguyễn Văn Linh và hiệu quả từ sự kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang đã thổi bùng ngọn lửa “Đồng khởi” trên toàn miền Nam, đặc biệt là phong trào đấu tranh ở các đô thị.

Ba là, đầu năm 1961, Trung ương Đảng quyết định lập lại Trung ương Cục miền Nam, đồng chí Nguyễn Văn Linh được chỉ định làm Bí thư. Trên cương vị mới, đồng chí chỉ đạo thống nhất các lực lượng vũ trang cách mạng thành Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam. Hội nghị lần thứ Nhất Trung ương Cục miền Nam (10-1961) do đồng chí Nguyễn Văn Linh chủ trì đã quyết định nhiều vấn đề quan trọng, đặc biệt nhấn mạnh phát triển phong trào đấu tranh ở các đô thị,... Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt, sâu sát của Trung ương Cục miền Nam, đứng đầu là đồng chí Nguyễn Văn Linh, phong trào đô thị miền Nam có bước chuyển về chất, từ nội dung yêu cầu đấu tranh cho đến phương thức tiến hành.

Thất bại trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, Mỹ chuyển sang thực hiện chiến lược “Chiến tranh cục bộ”, trực tiếp đưa quân Mỹ tham chiến. Hành động này của đế quốc Mỹ càng làm dấy lên tinh thần dân tộc, làm cho phong trào chống Mỹ, cứu nước phát triển mạnh mẽ, trong đó Sài Gòn - Gia Định là một trọng điểm.

Thực hiện chỉ thị của Bộ Chính trị, đồng chí Nguyễn Văn Linh, Bí thư Trung ương Cục miền Nam chỉ đạo tăng cường phát triển phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân ở các đô thị. Từ giữa năm 1965 trở đi, các cuộc mít tinh, biểu tình, bãi công, bãi khóa, bãi thị ở các thành thị liên tiếp nổ ra đòi dân sinh, dân chủ, chống đế quốc Mỹ xâm lược, chống chính quyền tay sai phản dân hại nước, chống quân sự hóa học đường, chống bầu cử gian lận...

Khẩu hiệu: “Chống Mỹ - ngụy” là nội dung chủ yếu của phong trào ở Sài Gòn và các đô thị miền Nam.

Thất bại quân sự nặng nề của Mỹ trên chiến trường miền Nam, cùng cao trào đấu tranh chính trị ở đô thị làm cho nội bộ Trung ương ngụy quyền miền Nam và nội bộ nước Mỹ rối ren. Đặc biệt, sau thảm bại trong hai mùa khô 1965 - 1966 và 1966 - 1967, đế quốc Mỹ phải hủy bỏ Kế hoạch phản công chiến lược mùa khô 1967 - 1968. Về phía ta, trên đà thắng lợi to lớn, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra Nghị quyết “Về mở cuộc Tổng công kích - Tổng khởi nghĩa Tết Mậu Thân 1968”. Đây là bước phát triển của cao trào cách mạng miền Nam, kết hợp giữa tiến công quân sự với nổi dậy của quần chúng tại hầu hết các trung tâm đô thị miền Nam Việt Nam.

Bốn là, thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng, Trung ương Cục miền Nam quan tâm sâu sắc, chỉ đạo sát sao công tác chuẩn bị thực hành đòn tiến công chiến lược Tết Mậu Thân. Đảng ủy “Khu trọng điểm” do đồng chí Nguyễn Văn Linh, Phó bí thư Trung ương Cục miền Nam làm Bí thư, có nhiệm vụ đánh chiếm các cơ quan đầu não của Mỹ - ngụy, phát động quần chúng nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền, lập Chính phủ cách mạng lâm thời, tiêu diệt một bộ phận quan trọng quân Mỹ và đồng minh, buộc Mỹ phải rút khỏi miền Nam Việt Nam.

Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đặc khu ủy Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định, đứng đầu là đồng chí Nguyễn Văn Linh, trong ngày 31-1-1968, các tiểu đoàn mũi nhọn, các trung đoàn độc lập, các đơn vị đặc công, biệt động của đặc khu kết hợp với quần chúng nội thành nổi dậy, đồng loạt tiến công vào các mục tiêu trọng yếu của địch như: Dinh Độc Lập, Đại sứ quán Mỹ, Đài Phát thanh Sài Gòn, Bộ Tổng Tham mưu ngụy, Sân bay Tân Sơn Nhất, Bộ tư lệnh Hải quân... Kết quả, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, quân và dân Đặc khu Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định tiêu diệt nhiều sinh lực địch, bắn rơi và phá hủy 500 máy bay, 1.480 xe quân sự, phá hủy 45 kho đạn, xăng dầu, bức rút, bức hàng 150 đồn bốt[1]... tạo bước ngoặt quan trọng đối với sự phát triển cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, buộc Mỹ phải ngồi vào bàn đàm phán ở Hội nghị Paris, đồng thời, mở ra cao trào đấu tranh mạnh mẽ trong lòng nước Mỹ và nhân dân thế giới đòi Mỹ rút quân hoàn toàn khỏi miền Nam Việt Nam. Song, do những hạn chế chủ quan, phong trào đấu tranh ở đô thị nói riêng và cả ở nông thôn và rừng núi nói chung gặp phải nhiều khó khăn.

Năm là, đầu năm 1971, Trung ương Cục miền Nam điều đồng chí Nguyễn Văn Linh về phụ trách Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Gia Định, nhằm đưa phong trào đấu tranh cách mạng ở các thành thị lên cao hơn nữa, chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tiến công chiến lược năm 1972, tạo bước chuyển biến chiến lược, làm thay đổi cục diện chiến tranh. Dưới sự chỉ đạo sát sao, kịp thời của đồng chí Nguyễn Văn Linh, các tổ chức cách mạng vận động đông đảo các tầng lớp nhân dân đô thị, các ngành, các giới tham gia với một quyết tâm và khí thế rất mạnh, đấu tranh đòi hòa bình, độc lập, dân chủ, dân sinh.

Tháng 1 năm 1972, Thành ủy Sài Gòn - Gia Định tiến hành Hội nghị lần thứ 5 do đồng chí Nguyễn Văn Linh chủ trì. Hội nghị phân tích, đánh giá cao phong trào đô thị, đồng thời kiểm điểm uốn nắn những quan điểm lệch lạc xem nhẹ vị trí, vai trò của giai cấp công nhân, xác lập phương hướng chỉ đạo phong trào đô thị gắn liền với phong trào học sinh, sinh viên, phong trào công nhân và các phong trào đấu tranh của các giới.

Nhờ vậy, phong trào đấu tranh ở đô thị không chỉ thu hút quần chúng mà còn lôi kéo được nhiều thành phần trung gian, thậm chí tranh thủ được sự đồng tình của một bộ phận sĩ quan, binh lính, nhân viên ngụy quyền Sài Gòn, tạo thế và lực cho phong trào, các cuộc đấu tranh vừa có hiệu quả thiết thực, vừa bảo tồn và phát triển được lực lượng.

Sau Hiệp định Paris (27-1-1973), phong trào đấu tranh ở các thành thị miền Nam phát triển vượt bậc, góp phần thúc đẩy nhanh sự khủng hoảng toàn diện của ngụy quyền Sài Gòn, đồng thời tập dượt quần chúng đô thị tiến lên phối hợp ngày càng chặt chẽ, kịp thời và hiệu quả với đòn tiến công quân sự trong mùa khô 1974 - 1975.

Trong lãnh đạo phong trào đấu tranh ở đô thị, đồng chí Nguyễn Văn Linh đặc biệt quan tâm chỉ đạo xây dựng cơ sở, xây dựng các lõm chính trị, lõm du kích, huấn luyện đào tạo cán bộ, chuẩn bị lực lượng, sẵn sàng đón thời cơ phát động quần chúng nổi dậy vào thời điểm quyết định. Đồng chí nghiêm khắc phê phán các biểu hiện tư tưởng sai lầm, chủ quan, mất cảnh giác, kịp thời chỉ đạo quân và dân Sài Gòn - Gia Định kiên quyết đánh trả khi địch lấn chiếm vùng giải phóng. Nhờ đó, phong trào đấu tranh của quân và dân Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định được củng cố, tăng cường và phát triển.

Sáu là, tháng 3 năm 1975, chớp thời cơ lịch sử, Bộ Chính trị hạ quyết tâm chiến lược giải phóng miền Nam Việt Nam trước mùa mưa năm 1975. Ngày 7 tháng 4 năm 1975, Bộ Chính trị quyết định thành lập Bộ Chỉ huy Chiến dịch giải phóng Sài Gòn. Đồng chí Nguyễn Văn Linh, Phó bí thư Trung ương Cục miền Nam được giao nhiệm vụ Phụ trách công tác nổi dậy của quần chúng. Dưới sự chỉ đạo sâu sát, toàn diện của đồng chí Nguyễn Văn Linh, quân và dân Sài Gòn - Chợ Lớn đã tham gia trận quyết chiến chiến lược cuối cùng với khí thế nhiệt thành, sục sôi, quyết tâm cao nhất và niềm tin tất thắng. Đúng 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975, cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trên nóc Dinh Độc lập đánh dấu thời khắc lịch sử: Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, kết thúc vẻ vang cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trong gần 21 năm (1954 - 1975).

Thực tiễn lịch sử cho thấy rõ, đồng chí Nguyễn Văn Linh, Bí thư Trung ương Cục miền Nam Việt Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Đảng giao phó; lãnh đạo, chỉ đạo phong trào đấu tranh cách mạng ở thành thị miền Nam phát triển từ thấp đến cao, trong những thời điểm hiểm nghèo, đã bền gan vững trí bám sát phong trào, bám sát quần chúng cách mạng để cùng quân và dân cả nước tiến lên giành toàn thắng trong cuộc đụng đầu lịch sử với quân xâm lược hùng mạnh nhất hành tinh.

Đại tá, PGS, TS NGUYỄN VĂN SÁU - Phó Viện trưởng, Viện Chiến lược và Lịch sử quốc phòng Việt Nam