Báo Bưu điện Hoa Nam buổi sáng dẫn lời các nhà nghiên cứu đang tham gia chuẩn bị cho kế hoạch 5 năm cho biết, kế hoạch này của Trung Quốc phản ánh sự thay đổi chính sách của Bắc Kinh trong bối cảnh Trung Quốc và Mỹ đang đối đầu căng thẳng trong một loạt vấn đề, cũng như xuất hiện ngày càng nhiều đối thủ cạnh tranh toàn cầu.
Trước đó, một báo cáo của Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc (CASS) dự đoán 5 năm tiếp theo sẽ xuất hiện những thay đổi lớn chưa từng thấy trong một thế kỷ đối với Trung Quốc, trò chơi chiến lược giữa các siêu cường trên thế giới đã tăng cường, trong khi các đơn đặt hàng và hệ thống quốc tế được cải tổ lại. Báo cáo cũng cho rằng, Trung Quốc sẽ phải đối mặt với một thế giới ngày càng thù địch hơn trong 5 năm tới. Điều đó có nghĩa là kế hoạch chính sách nên tập trung vào thị trường nội địa rộng lớn, đổi mới công nghệ trong nước và cải thiện phúc lợi của người dân.
Phiên bản hoàn chỉnh của kế hoạch 5 năm lần thứ 14 sẽ chỉ được công bố vào tháng 3-2021, nhưng các phân tích sơ bộ cho thấy Trung Quốc sẽ đẩy mạnh tự chủ trong phát triển bằng cách giảm sự phụ thuộc vào công nghệ và nguồn xuất khẩu từ Mỹ. Theo đó, công nghệ sẽ là một trong những lĩnh vực then chốt được kỳ vọng sẽ có đột phá. Việc Washington nhắm vào Tập đoàn Huawei của Trung Quốc và hạn chế xuất khẩu công nghệ cao cho Bắc Kinh khiến nước này tìm mọi cách giảm sự phụ thuộc vào công nghệ ngoại nhập.
Với những mục tiêu đề ra, Trung Quốc sẽ tập trung nỗ lực toàn quốc tăng cường đổi mới công nghệ và giải quyết các nút thắt, thúc đẩy đầu tư lớn hơn để phát triển kinh tế. Cùng lúc đó, Bắc Kinh vẫn duy trì khuôn khổ chính sách “mở cửa và tái cơ cấu” nhằm duy trì vai trò trung tâm trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt là với các nước châu Á và châu Âu, đồng thời giảm tác hại của “nguy cơ bị cô lập” ngày càng lớn với Washington.
Theo những phân tích về bản kế hoạch 5 năm đang được hoàn thiện, Trung Quốc sẽ không từ bỏ thị trường nước ngoài, mà sẽ chuyển dịch ngành sản xuất nội địa để đáp ứng nhu cầu khổng lồ trong nước. Điều này được củng cố bởi bản thảo "Hướng về phía Tây" vừa được công bố, trong đó hứa hẹn khoản đầu tư vào những dự án công nghiệp ở các tỉnh miền Trung và miền Tây Trung Quốc, nhằm giảm bớt thiệt hại mà những tỉnh phía Đông Trung Quốc hứng chịu do đại dịch Covid-19.
Ý tưởng về việc Trung Quốc có thể tự chủ để phát triển đất nước được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ủng hộ trong cuộc họp Bộ Chính trị. Theo đó, Bắc Kinh sẽ áp dụng mô hình phát triển mới “bao gồm cả hệ thống kinh tế nội địa quy mô lớn và mạng lưới kinh tế quốc tế”, thay vì dựa hoàn toàn vào thị trường nước ngoài.
Theo nhóm nghiên cứu do ông Huang Qunhui dẫn đầu, hệ thống sản xuất hoàn chỉnh và thị trường nội địa rộng lớn cũng đóng vai trò quan trọng thúc đẩy kinh tế. Trung Quốc hiện tại nằm trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình và chắc chắn Bắc Kinh có thể tự mình thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong 5 năm tới.
Các kế hoạch 5 năm của Trung Quốc từ năm 1981 đến nay đều ưu tiên phát triển kinh tế, đồng thời mở rộng ra những mục tiêu bảo vệ môi trường và an sinh xã hội. Kế hoạch 5 năm lần thứ 13 của Trung Quốc giai đoạn 2016-2020, Ủy ban Cải cách và phát triển quốc gia đã đặt ra 25 mục tiêu tăng trưởng, đổi mới, phúc lợi và môi trường và 13 mục tiêu đã đạt được. Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 bùng phát ảnh hưởng nhiều đến các mục tiêu quan trọng. Những tác động tiêu cực của đại dịch đe dọa mục tiêu quan trọng nhất là tăng gấp đôi quy mô nền kinh tế từ năm 2010 đến 2020, khiến nền kinh tế Trung Quốc suy giảm 6,8% trong quý 1-2020 và chấm dứt mọi hy vọng đạt mức tăng thu nhập bình quân đầu người tối thiểu là 6,5% trong năm nay. Theo nhà kinh tế học tại Standard Chartered Bank-Ding Shuang, mục tiêu tăng trưởng gấp đôi quy mô kinh tế có ý nghĩa chính trị quan trọng vì là thước đo để chứng minh lời hứa Trung Quốc đã làm được với người dân hay không.
Hiện nay, Trung Quốc đang ở năm cuối cùng của kế hoạch 5 năm lần thứ 13. Nhưng để chuẩn bị cho bản kế hoạch lần thứ 14, việc cân nhắc các thách thức và lựa chọn chính sách đang được tiến hành giữa các học giả và các quan chức kế hoạch nhà nước.
XUÂN PHONG