Ngày 14-8, Press TV đưa tin, phát biểu trước đám đông công nhân ủng hộ tại một nhà máy hóa chất ở bang Pennsylvania, Tổng thống Donald Trump cho rằng, WTO đã “gây khó dễ cho Mỹ suốt nhiều năm qua và điều đó sẽ không xảy ra nữa”. “Chúng ta sẽ ra đi nếu chúng ta buộc phải làm vậy”, ông chủ Nhà Trắng khẳng định.

Đây không phải lần đầu tiên Tổng thống Donald Trump dọa rút Mỹ khỏi WTO nếu cơ quan này “không có sự điều chỉnh”. Nhà lãnh đạo Mỹ từng gọi WTO là một “thảm họa”, đồng thời cáo buộc tổ chức này đã đối xử với Washington “rất tệ suốt nhiều năm” và “chúng tôi ở trong tình thế bất lợi trước WTO”. Từ trước tới nay, Mỹ đã thua đến 86% những vụ khởi kiện nhằm vào mình tại WTO theo như số liệu của Bloomberg.

leftcenterrightdel
Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trước đám đông công nhân ủng hộ tại một nhà máy hóa chất ở bang Pennsylvania. Ảnh: New York Post.

Từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, các định chế Bretton Woods, sau này là WTO (ra đời vào năm 1995) chính là hiện thân của mậu dịch tự do và hệ thống thương mại đa phương toàn cầu dựa trên luật lệ chung được sự nhất trí giữa các thành viên. Nếu coi thương mại thế giới là một cuộc chơi thì WTO vừa là luật chơi, vừa là trọng tài. Tuy việc cải tổ WTO cũng đã được đưa ra bàn thảo từ nhiều năm nay, song luôn rơi vào bế tắc. Đây là vấn đề rất khó khăn bởi nó động chạm tới lợi ích của 164 nước thành viên.

Trong gần 1/4 thế kỷ tồn tại của WTO, Mỹ được đánh giá đã làm tốt vai trò lãnh đạo và là “công dân kiểu mẫu” của tổ chức này. Thế nhưng, kể từ khi bước chân vào Nhà Trắng, Tổng thống Donald Trump đã “phớt lờ” WTO sau khi Washington thực thi chính sách bảo hộ thương mại và áp đặt hàng loạt mức thuế đối với các sản phẩm nhập khẩu từ các nước như Trung Quốc, Mexico, Canada hay Liên minh châu Âu (EU)-động thái được nhìn nhận là đi ngược lại những quy tắc của WTO mà chính Mỹ từng ủng hộ.

Theo tờ The Straits Times, trong khi kêu gọi cải tổ WTO, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã phần nào làm tê liệt hoạt động của tổ chức này khi ngăn chặn việc bổ nhiệm các thành viên mới cho bộ phận phúc thẩm của Cơ quan giải quyết tranh chấp-đơn vị làm trọng tài trong các vụ kiện về thương mại tại WTO. The Straits Times dẫn lời chuyên gia Chad Bown tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson cho rằng, những động thái làm suy yếu WTO hiện gây ra “những thiệt hại lâu dài” mà không phải thiệt hại nào “cũng có thể đảo ngược được”. Theo ông Rufus Yerxa, cựu Phó tổng giám đốc WTO, Mỹ sẽ bị cô lập trong nền kinh tế thế giới nếu rút khỏi WTO. Trong khi đó, chuyên gia Gary Clyde Hufbauer tại Viện Nghiên cứu Kinh tế Quốc tế Peterson lo ngại nếu cắt bỏ các ràng buộc với WTO, Mỹ có thể nâng thuế “vô tội vạ” và buộc những quốc gia khác phải có những biện pháp đáp trả. Hệ quả là một cơn khủng hoảng toàn cầu sẽ hình thành. Ngoài ra, khi rút khỏi WTO, Mỹ có thể gây áp lực với các nước khác cũng có động thái tương tự, hoặc không tôn trọng các quy tắc của tổ chức này.

Mặc dù vậy, việc Mỹ rời khỏi WTO không phải là điều dễ dàng, bởi quyết định này phải được Quốc hội Mỹ thông qua. Tuy Đảng Cộng hòa đang kiểm soát lưỡng viện Quốc hội Mỹ, song kể từ khi nhậm chức cho đến nay, ông Donald Trump không phải lúc nào cũng nhận được sự ủng hộ từ chính “phe mình”, đơn cử như dự luật cải cách nhập cư. Ngoài ra, cũng cần lưu ý rằng, tham gia WTO, không phải lúc nào Mỹ cũng bị thua thiệt như Tổng thống Donald Trump tuyên bố. Trên thực tế, theo Bloomberg, Mỹ cho đến nay vẫn là quốc gia khởi kiện nhiều nhất trong các thành viên WTO và thắng đến 91% vụ kiện do mình khởi xướng.

HOÀNG VŨ