Chuyện là, từ năm 2016 đến 2018, hàng chục nhà ngoại giao, nhân viên sứ quán của Canada và Mỹ bỗng nhiên mắc những triệu chứng như chóng mặt, giảm thị lực, mất trí nhớ… Khi giới khoa học không lý giải được nguồn cơn của các triệu chứng liên quan đến thần kinh này, họ đặt tên chúng là Hội chứng Havana.

Không chậm trễ như các nhà khoa học, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhanh chóng cáo buộc Cuba “sử dụng vũ khí bí mật để tấn công ngoại giao đoàn của Mỹ”. Phía Mỹ và Canada đồ rằng, Cuba có thể đã dùng “vũ khí âm thanh” để tấn công ngoại giao đoàn.

Tất nhiên, Cuba phản đối cáo buộc vô căn cứ trên.

Sự thật rồi cũng sáng tỏ. Quy kết vô căn cứ không thể thắng được các bằng chứng khoa học. Một nghiên cứu mới được phía Canada công bố cho thấy, việc phun thuốc diệt muỗi chứ không phải những “vụ tấn công bằng siêu âm” có khả năng gây ra các triệu chứng Hội chứng Havana của các nhà ngoại giao, nhân viên Đại sứ quán Canada và Mỹ tại Cuba, giai đoạn từ cuối năm 2016 đến 2018.

Nghiên cứu đã phát hiện các thương tổn não bộ ở mức độ khác nhau gây ra những triệu chứng như chóng mặt, giảm thị lực, mất trí nhớ… tương tự phản ứng của cơ thể với độc tố thần kinh và kết luận rằng chất dẫn truyền then chốt cholinesterase, bảo đảm hoạt động của hệ thần kinh, đã bị ức chế. Trên thị trường hiện nay, một số thuốc trừ sâu có tác dụng làm ức chế cholinesterase.

Vậy thuốc diệt muỗi từ đâu mà ra? Theo nhóm nghiên cứu, từ năm 2016 đến 2018, Cuba đã tăng cường phun thuốc diệt muỗi nhằm ngăn ngừa dịch bệnh Zika đang hoành hành tại vùng Caribe và Hội chứng Havana của các nhà ngoại giao trùng khớp với thời gian phun thuốc muỗi được tăng cường tại khu vực dân cư nơi các nhà ngoại giao sinh sống. Thực tế là, cả Đại sứ quán Canada lẫn giới chức Cuba đều cùng phun thuốc.

Tuy nghiên cứu không loại trừ các nguyên nhân khác và các nhà khoa học phía Cuba sẽ nghiên cứu thêm người dân Cuba có bị tác động bởi việc phun thuốc muỗi hay không, nhưng rõ ràng nguyên nhân của triệu chứng thần kinh đã sáng tỏ: Thủ phạm là thuốc muỗi chứ không phải loại vũ khí siêu âm nào.

NGỌC HƯNG