Tổng thống D.Trump nói rằng ông sẽ “rất hoan nghênh” nếu ông Powell rời chức vụ, đồng thời ám chỉ sẵn sàng dùng quyền lực hành pháp để thực hiện điều đó nếu “có gian lận”. Trước đó, nhiều nguồn tin cho biết ông D.Trump thậm chí đã soạn sẵn lá thư sa thải, đồng thời tham khảo ý kiến các nghị sĩ Cộng hòa-phần lớn đều tỏ ra ủng hộ động thái này. Vài tháng qua, Tổng thống Mỹ liên tiếp thúc giục Fed giảm lãi suất với lý do lãi suất cao đang bóp nghẹt thị trường bất động sản, đặc biệt là giấc mơ mua nhà của giới trẻ Mỹ, nhưng chưa thành công. Ông D.Trump vì thế không chỉ công khai chỉ trích Chủ tịch Fed trên mạng xã hội mà còn đe dọa sa thải.

Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Fed Jerome Powell. Ảnh: Getty 

Nhưng bất đồng trên không phải tất cả. Một số nhà quan sát cho rằng đây còn là tính toán chính trị khi Mỹ đang bước vào mùa bầu cử. Ông D.Trump có thể tận dụng hình ảnh một Chủ tịch Fed “cứng đầu” như một cái cớ nếu kinh tế chững lại, lạm phát duy trì cao hoặc thị trường lao động suy yếu-những yếu tố tác động trực tiếp đến lá phiếu cử tri. Ông Peter Conti-Brown, chuyên gia về luật và chính sách ngân hàng thuộc Đại học Pennsylvania nhận định: “Ông D.Trump coi lãi suất thấp như một chiếc phao cứu sinh cho nền kinh tế và là công cụ để ông ghi điểm trước cử tri”. Mục đích rõ ràng của ông D.Trump là dùng chính sách tiền tệ để đạt được các mục tiêu chính trị ngắn hạn.

Theo Đạo luật Dự trữ liên bang, Chủ tịch Fed chỉ có thể bị cách chức nếu có “nguyên nhân chính đáng”, chẳng hạn như sai phạm nghiêm trọng hoặc có hành vi gian lận. Vụ việc đội vốn dự án cải tạo trụ sở Fed (từ 1,9 tỷ USD lên 2,5 tỷ USD) đang bị Nhà Trắng và một số đồng minh của ông D.Trump viện dẫn như một cái cớ để hợp thức hóa lý do sa thải.

Tuy nhiên, hầu hết chuyên gia đều nhận định rào cản pháp lý ngăn ý định của ông D.Trump là cực kỳ cao. Ông Jonathan Kanter, cựu Trợ lý Bộ Tư pháp Mỹ khẳng định việc cách chức chỉ có thể xảy ra nếu có bằng chứng rõ ràng về gian lận hay lạm dụng chức quyền. Mà đến nay, chưa có bằng chứng nào chống lại ông Powell ngoài những cáo buộc chính trị mơ hồ. Chưa kể, tiền lệ pháp lý cũng không đứng về phía ông D.Trump. Tòa án Tối cao Mỹ gần đây từng khẳng định, các thống đốc Fed không thể bị sa thải tùy tiện vì bất đồng chính sách.

Ông Michael Feroli, chuyên gia kinh tế của JPMorgan Chase cảnh báo những hành động can thiệp chính trị kiểu này từng để lại bài học đắt giá vào cuối thập niên 1960, đầu thập niên 1970. Khi đó, chính sách tiền tệ yếu kém, lạm phát bùng phát và uy tín của Fed sụp đổ. Theo ông, bất kỳ sự suy giảm nào về tính độc lập của Fed cũng có thể làm tăng thêm rủi ro, bởi lạm phát tăng vốn đã chịu áp lực từ thuế quan.

Trong suốt nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên và đặc biệt khi bước vào cuộc đua tái tranh cử, ông D.Trump nổi tiếng với cách tiếp cận cứng rắn và không ngần ngại “đi ngược truyền thống” để đạt được mục tiêu chính trị. Các động thái thách thức của Tổng thống D.Trump đối với chiếc ghế của Chủ tịch Fed đương nhiệm không chỉ làm dấy lên lo ngại về tính độc lập của thể chế tài chính được ví như ngân hàng Trung ương của Mỹ mà còn phơi bày nhiều nguy cơ đối với kinh tế Mỹ cũng như uy tín của thể chế tài chính lớn nhất thế giới này. Việc tổng thống can thiệp trực tiếp vào Fed có thể bị coi là vi phạm nguyên tắc độc lập của Fed, nguyên tắc vốn được coi là nền tảng để bảo đảm chính sách tiền tệ khách quan, ổn định.

Dù khả năng sa thải ông Powell cho đến nay được đánh giá là thấp nhưng việc ông D.Trump công khai bàn thảo điều này đã làm lung lay hình ảnh Fed như một định chế độc lập. Từ khi thông tin liên quan bị rò rỉ, giá vàng đã tăng vọt gần 50USD/ounce chỉ trong nửa giờ, thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc, còn chỉ số USD giảm hơn 1%.

Theo ông Bill English, cựu Giám đốc chính sách tiền tệ của Fed, nước Mỹ chưa bao giờ trải qua tình huống tương tự nên mọi kịch bản đều mang tính rủi ro bởi sẽ kéo theo một cuộc chiến pháp lý tốn kém, niềm tin thị trường chao đảo và chính sách tiền tệ-bức tường thành cuối cùng để chống lạm phát bị đe dọa từ bên trong.

MAI NGUYÊN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.