Đây là khoản phí tính theo ngày được áp dụng với các phương tiện di chuyển vào trung tâm thủ đô. Trước đó, mỗi tài xế khi di chuyển vào trung tâm London phải trả 16 USD/ngày, áp dụng cho khung giờ từ 6 đến 19 giờ các ngày trong tuần, trừ thứ 7 và Chủ nhật. Từ tháng 6-2020, mức phí này đã tăng lên 20 USD, áp dụng từ 7 đến 22 giờ tất cả các ngày, trừ ngày lễ.

Việc thay đổi mức phí và thời gian áp dụng được đưa ra nhằm giảm thiểu mức độ ô nhiễm và lưu lượng giao thông ngày càng tăng ở London sau đợt phong tỏa đầu tiên vì Covid-19. Một lý do nữa nhằm hỗ trợ Sở Vận tải London bù đắp khoản phí sụt giảm trong thời gian bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh.

Chương trình bắt đầu từ tháng 2-2003 trên một diện tích hơn 20km2. Đây là khu vực kinh doanh trung tâm lúc nào cũng bị tắc xe nặng nề. Khu vực thu phí chỉ chiếm chưa đầy 1,5% tổng diện tích Greater London (Đại London, có 7 triệu dân sinh sống). Sau đó, khu vực thu phí được mở rộng ra phía Tây, bao gồm thêm 20km2 nữa gồm Westminster, Kensington và Chelsea. Khi áp dụng thu phí, chính quyền thành phố thực hiện luôn cả việc tăng 40% công suất chuyên chở khách của xe buýt và tàu hỏa.

leftcenterrightdel
Biển báo màu trắng trên phố báo hiệu các tài xế sắp đi vào khu vực tính phí ở Tower Hill. Ảnh: Wikipedia 

Theo đó, trong 3 năm thực hiện biện pháp này, lưu lượng giao thông vào thành phố đã giảm 15%, tình trạng tắc nghẽn khi lưu không phương tiện giảm 30%.

Những phương tiện được miễn phí hoặc giảm phí gồm xe của cư dân sống trong khu vực thu phí (giảm 90%). Xe buýt, taxi, xe cấp cứu, xe máy được miễn.

Theo quy định trước đó, các tài xế xe điện hay xe hybrid có mức phát thải khí CO2 không quá 75 g/km và có phạm vi lái xe hoàn toàn bằng điện tối thiểu hơn 32 km cũng được chiết khấu 100% phí vào nội đô. Nhưng từ ngày 25-10, chỉ những xe chạy hoàn toàn bằng điện hoặc động cơ hydro mới đủ điều kiện được miễn phí. Từ tháng 10-2025, xe điện cũng sẽ bị loại khỏi danh sách miễn giảm phí vào nội đô.

Ngoài London, thành phố Birmingham đã trở thành nơi đầu tiên ở Anh thiết lập vùng không khí sạch (CAZ) để thu phí ôtô cá nhân di chuyển vào nội đô. Kể từ ngày 1-6, những ôtô cũ gây ô nhiễm, taxi, xe tải đi vào trung tâm thành phố sẽ bị thu phí hơn 10 USD, trong khi xe buýt, xe khách và xe chở hàng trọng tải lớn bị tính phí gần 70 USD. Ước tính 1/4 số ô tô trong thành phố sẽ bị ảnh hưởng bởi quy định này.

Theo ông Richard Butler, Giám đốc Liên đoàn Công nghiệp Anh (CBI) ở West Midlands, nói nên chú trọng vào lợi ích dài hạn của kế hoạch thu phí vào nội đô, với phân tích cho thấy thành phố có thể thu về 9,6 triệu USD hàng năm nếu giảm ca tử vong và nhập viện liên quan tới ô nhiễm không khí.

Phản ứng của người dân

Từ khi lần đầu được đề xuất cách đây gần 4 thập kỷ cho tới khi chính thức áp dụng năm 2003, hệ thống thu phí chống tắc đường ở London đã trải qua nhiều tranh cãi ở London.

Theo báo cáo năm 2007, mức độ chấp nhận thu phí người sử dụng đường bộ trước khi áp dụng là ổn định ở mức 40%. Sau khi áp dụng, mức độ chấp nhận tăng lên hơn 50%. Dù không có số liệu cho thấy mức độ chấp nhận sau tháng 10-2003 nhưng việc Thị trưởng London tái đắc cử tháng 6-2004 cho thấy người dân London chấp nhận thay đổi này.

Có hai lý do chính khiến tỷ lệ người dân London chấp nhận hệ thống thu phí tương đối cao cả trước vào sau khi áp dụng. Thứ nhất, người dân cảm thấy cần có biện pháp triệt để hơn do đã quá mệt mỏi trước tình trạng tắc nghẽn khi di chuyển. Nhiều người cho rằng thu phí là cách tốt nhất để có tiền nâng cao chất lượng giao thông công cộng ở London.

Thứ hai, ở London, nguồn lực có thể được tập trung vào một số dự án trọng điểm như thu phí đường bộ. Để làm được điều đó, Thị trưởng đã thành công trong xây dựng niềm tin cho người dân thông qua đối thoại mở, trình bày vấn đề và đề xuất rõ ràng, công khai.

LÊ ANH