Cách đây không lâu, nếu tính theo thước đo của lịch sử, thế giới đã trải qua tất cả những nỗi khủng khiếp của chủ nghĩa phát xít. Giới lãnh đạo Đức Quốc xã đã gây ra cuộc chiến tranh vô cùng tàn bạo và đẫm máu ở châu Âu. Một trong những mục tiêu của cuộc chiến là tiêu diệt Liên Xô. Ngày 22-6-1941, quân đội Đức đã tấn công vào lãnh thổ Liên Xô. Cuộc Chiến tranh vệ quốc vĩ đại bắt đầu.

Kế hoạch của bộ chỉ huy Đức đề ra là "chớp nhoáng" đánh bại các lực lượng vũ trang Liên Xô, chiếm giữ các khu vực công nghiệp chính và tiếp cận tuyến Arkhangelsk-Volga-Astrakhan trong vòng 4-5 tháng chiến sự. Tuy nhiên, khi tiến sâu vào Liên Xô, quân đội Đức Quốc xã đã phải đối mặt với cuộc phản công của quân đội Liên Xô tại khu vực ngoại ô Moscow, bắt đầu vào ngày 5-12-1941.

 Thiệt hại của quân Đức quốc xã sau 3 tuần của cuộc chiến chống Liên Xô lên tới 100.000 người, đúng bằng với thiệt hại trong hai năm trước của cuộc chiến ở châu Âu. Đến giữa tháng 8-1941, con số này đã tăng lên 350.000 người, tương đương 10% tổng số nhân lực của mặt trận phía Đông.

leftcenterrightdel
 Lực lượng bộ binh Liên Xô tấn công vào vị trí của đối phương trong cuộc phản công tại vùng ngoại ô Moscow. Ảnh: RIA Novosti

Ngày 30-9-1941, các lực lượng tinh nhuệ nhất đã được tung vào hướng Moscow nhằm chiếm Moscow trong "gọng kìm" từ phía Bắc và phía Nam. Trận đánh giành Moscow bắt đầu.

Thủ đô của Liên Xô được bảo vệ bởi 3 mặt trận: Phía Tây, Bryansk và Dự bị. Vào đầu tháng 10, gần 1 triệu binh sĩ Liên Xô đã bị bao vây, đường vào thành phố thực tế đã mở. Từ Leningrad, tướng G.Zhukov được triệu hồi khẩn cấp để nắm quyền chỉ huy phương diện quân phía Tây.

Tất cả lực lượng đều được tung vào phòng thủ Moscow: Các đơn vị của Bộ Dân ủy nội vụ, học viên các trường sĩ quan, dân quân, các tập đoàn quân vừa thoát khỏi vòng vây. Một phần các sư đoàn được điều đến từ các phòng tuyến vùng Viễn Đông.

Ngày 7-11-1941, nhân dịp kỷ niệm 24 năm Cách mạng Tháng Mười, lễ duyệt binh đã được tổ chức trên Quảng trường Đỏ. Các sự kiện tương tự cũng được tổ chức tại Voronezh và Kuibyshev, giúp nâng cao tinh thần và ý chí chiến đấu của quân đội.

Tờ The News Chronicle của Anh viết: “Việc tổ chức cuộc duyệt binh truyền thống ở Moscow vào thời điểm đang diễn ra các trận chiến nóng bỏng là một ví dụ tuyệt vời về lòng dũng cảm và sự can trường”. Từ Quảng trường Đỏ, các đoàn quân đã tiến thẳng ra mặt trận.

Để bảo vệ thành phố trước các vụ ném bom, công tác ngụy trang được tiến hành trên quy mô lớn. Những mái vòm vàng được sơn lại bằng màu xanh lá cây, những mái nhà được vẽ trên đường nhựa, sông Moscow mang dáng dấp những tòa nhà dân cư. Nhà hát lớn và bức tường Điện Kremlin nhìn từ trên cao trông giống một khu nhà.

Các điểm hỏa lực được bố trí trên các đường phố, rào chắn và chướng ngại vật chống tăng được xây dựng. Hàng trăm đèn chiếu, khẩu đội pháo phòng không, khinh khí cầu đã được huy động sử dụng trong cuộc chiến chống không quân địch. Việc ngụy trang che kín ánh sáng đèn đã được tiến hành một cách tổng lực.

Đến ngày 2-12-1941, một số đơn vị riêng biệt của quân Đức Quốc xã đã nằm cách Điện Kremlin 24km. Ngày 4-12-1941, cục các đội quân ở nước ngoài phía Đông thuộc bộ tổng tham mưu Đức báo cáo rằng, vào thời điểm này, quân Liên Xô không có khả năng phản công nếu không có quân tiếp viện đáng kể.

Tuy nhiên, Bộ chỉ huy Liên Xô đã bí mật điều động lực lượng dự trữ đáng kể ra mặt trận. Vào đêm trước cuộc tấn công, lính dù đã đổ bộ vào hậu phương của địch, quân du kích đã vô hiệu hóa các tuyến đường sắt và đường tiếp tế. Ngày 5-12, khi nhiệt độ xuống -25 độ C, Hồng quân Liên Xô đã đánh đuổi quân Đức. Cuộc phản công bắt đầu tại vùng ngoại ô Moscow.

Quân Đức vẫn giữ ưu thế đáng kể về số lượng xe tăng, pháo binh và nhân lực, song các đơn vị của Liên Xô đã được chuẩn bị và trang bị tốt hơn để tiến hành chiến tranh trong điều kiện mùa đông. Ngày 8-12-1941, Hitler ra lệnh dừng tấn công Moscow. Tuy nhiên, quân đội của Hitler đã tràn về phía Tây, vứt bỏ vũ khí và thiết bị kỹ thuật quân sự hạng nặng.

Cố gắng kìm hãm cuộc tấn công, Đức Quốc xã sử dụng chiến thuật “phá sạch, đốt sạch”. Theo mệnh lệnh của tập đoàn quân số 9 Đức, “trước các vị trí với chiều sâu đến 20km phải tạo “vùng trống tuyệt đối”, đốt phá tất cả làng mạc đến túp lều cuối cùng...”.

Nhưng đến ngày 21-12-1941, các chỉ huy đơn vị báo cáo rằng: “Số lượng binh lính rút lui bằng cách đi bộ ngày càng gia tăng... Quân lính chết không được chôn cất... Quân lính bị rối loạn tinh thần, gần như hoảng loạn... Toàn bộ binh lính rút lui mà không có tiếp tế, bị rét cóng và mất tinh thần”. Trong điều kiện đó, ngày 15-1-1942, lệnh rút cụm tập đoàn quân “trung tâm” đã được ban hành.

Cuộc phản công ở vùng ngoại ô Moscow đã giải phóng các vùng lãnh thổ trên mặt trận lên tới 1.000km với chiều sâu từ 100 đến 250km. Các đơn vị tinh nhuệ của Đức đã phải chịu thất bại đầu tiên. Và mặc dù các tướng lĩnh dày dạn kinh nghiệm và những đợt băng giá chưa từng có đã cứu quân Đức khỏi thất bại hoàn toàn, nhưng kế hoạch chinh phục và thuộc địa hóa Liên Xô của Đức Quốc xã đã bị thất bại.

Chiến thắng quan trọng này là kết quả của những nỗ lực phối hợp to lớn của Bộ chỉ huy quân đội Liên Xô, binh lính và sĩ quan, cũng như những người dân thường của thủ đô và các vùng ngoại ô. Trong hàng ngũ Hồng quân chiến đấu bảo vệ Liên Xô có các người tình nguyện nước ngoài, trong đó có những người Việt Nam.

Tháng 1-1942, huyền thoại về sự bất khả chiến bại của “cỗ máy quân sự Đức” đã bị phá tan và chính quân đội Liên Xô đã được phán định để xác định kết cục của Chiến tranh thế giới thứ hai.

GENNADY STEPANOVICH BEZDETKO, Đại sứ Liên bang Nga tại Việt Nam