Chia sẻ với BBC, bà Maryna Kovalenko cho biết đã sống cùng hai con gái trong căn nhà xập xệ ở làng Steshchyna, miền Bắc Ukraine, được 4 năm nay. Làng Steshchyna chỉ cách CEZ 30km. Cuộc sống tại đây cũng có những tiện nghi cơ bản, như: Khí đốt, điện và sóng điện thoại di động. Trong khi đó, nguồn nước sinh hoạt duy nhất của gia đình bà Maryna Kovalenko chỉ là cái giếng bẩn. Nước phải luôn được đun sôi trước khi sử dụng. Nguồn thu nhập duy nhất của gia đình bà Maryna Kovalenko là khoản trợ cấp 183 USD/tháng của nhà nước. Chính vì vậy, bà phải tự trồng lương thực, nuôi thêm dê, gà, lợn để lấy sữa và thịt.

Bà Maryna Kovalenko và hai con gái đang sinh sống tại làng Steshchyna, miền Bắc Ukraine. Ảnh: BBC.

Cách đây 4 năm, chiến tranh đã buộc Maryna Kovalenko cùng hai cô con gái Iryna và Olena chạy khỏi Toshkivka-một thành phố công nghiệp lớn ở vùng Donbass, miền Đông Ukraine. Có ít nhất 10 gia đình khác từ vùng Donbass chạy đến những “ngôi làng ma” gần CEZ. Giống như bà Maryna Kovalenko, phần lớn những người chuyển tới đây là vì nghe theo lời khuyên của bạn bè hay hàng xóm cũ. Thậm chí có người phụ nữ còn kể với BBC rằng chỉ cần gõ cụm từ “nơi sinh sống rẻ nhất tại Ukraine” trên Google thì sẽ cho ra kết quả là “gần Chernobyl”.

Theo BBC, Vadim Minzuyk từng là chủ một doanh nghiệp tại quê nhà Horlivka ở miền Đông Ukraine, với mức thu nhập 1 triệu USD/năm. Thế nhưng, chiến tranh đã phá hủy các nhà máy và kho hàng của ông. Vì vậy, gia đình Vadim Minzuyk quyết định rời bỏ quê hương. Sau nhiều tháng sống nhờ khoản tiền tiết kiệm, Vadim Minzuyk đi khắp Ukraine tìm cách gây dựng lại sự nghiệp. Thông qua một người họ hàng, ông biết tới thông tin có nhiều căn nhà giá rẻ được rao bán tại làng Dytyatky, ở giáp CEZ nhưng chỉ cách thủ đô Kiev 115km.

Sau khi mua lại một nhà kho với giá 1.400USD cùng 3 căn nhà khác với giá chỉ 240USD, Vadim Minzuyk bắt đầu thực hiện kế hoạch sản xuất các sản phẩm làm từ phế liệu. “Năm đầu tiên là khó khăn nhất nhưng trong hai năm qua, tôi thấy mọi thứ tốt hơn nhiều”, ông Vadim Minzuyk cho biết. Thậm chí, ông Vadim Minzuyk còn mời các công nhân cũ tại vùng Donbass tới làng Dytyatky làm việc với mình. “Tôi có thể kiếm sống và giúp công nhân của mình kiếm tiền. Tôi là người đóng thuế nhiều nhất trong làng. Tôi cũng là người Ukraine và tôi muốn đóng góp cho đất nước mình”, ông Vadim Minzuyk chia sẻ.

BBC cho biết, kể từ khi xảy ra thảm họa năm 1986, các nhà khoa học vẫn liên tục theo dõi mức độ phóng xạ trong đất, cây cối và động vật xung quanh Nhà máy Điện hạt nhân Chernobyl, thậm chí kể cả những khu vực bên ngoài CEZ. Theo Tiến sĩ Valery Kashparov của Viện Nghiên cứu phóng xạ nông nghiệp Ukraine, nguy cơ ô nhiễm phóng xạ trong không khí đã không còn. Tuy nhiên, tại một số nơi, ô nhiễm phóng xạ trong đất có thể đe dọa sức khỏe con người. Mặc dù vậy, những nguy cơ này chỉ giới hạn tại một số “điểm nóng” cụ thể. Trong hơn 30 năm qua, Tiến sĩ Valery Kashparov và các cộng sự đã cùng nhau xây dựng các bản đồ về những “điểm nóng” này. Chỉ cho phóng viên BBC xem một tấm bản đồ, Tiến sĩ Valery Kashparov cho biết, nguy cơ nhiễm phóng xạ từ việc trồng rau hay uống sữa dê tại một nơi như làng Steshchyna-nơi bà Maryna Kovalenko và hai con gái sinh sống-là rất thấp.

Trong khi đó, bà Maryna Kovalenko nói với BBC rằng bà đã từng nghĩ tới nguy cơ nhiễm phóng xạ. Thế nhưng, với bà, chiến tranh thậm chí còn nguy hiểm hơn. “Phóng xạ có thể giết chết chúng tôi từ từ chứ không giống như bom đạn. Sống chung với phóng xạ dù sao vẫn còn tốt hơn chiến tranh. Tôi không quan tâm chuyện phóng xạ. Tôi chỉ quan tâm chuyện không còn đạn pháo bay trên đầu các con mình. Cuộc sống ở đây rất yên bình. Chúng tôi ngủ ngon và không cần phải ẩn nấp”, bà Maryna Kovalenko nói.

Với Vadim Minzuyk, ông không hề lo lắng về nguy cơ nhiễm phóng xạ. Ông tin rằng lượng phóng xạ trong không khí đã ở mức an toàn. “Sau tất cả những gì mà bạn đã tận mắt chứng kiến trong chiến tranh, phóng xạ không là gì cả. Điều kỳ diệu là chúng tôi đã sống sót. Trước đây, tôi nghĩ mình đã mất tất cả. Nhưng bây giờ, khi sống ở đây, tôi thấy mọi thứ đang trở nên tốt hơn”, ông Vadim Minzuyk khẳng định với BBC.

HOÀNG VŨ