Sắc lệnh hành chính siết chặt chính sách cấp thị thực nhập cảnh và tiếp nhận người tị nạn vào Mỹ mà Tổng thống Đô-nan Trăm ký trước đó, nâng thời gian xét thị thực đối với tất cả người tị nạn lên 4 tháng và tạm thời ngừng cấp thị thực nhập cảnh Mỹ đối với 7 quốc gia có người Hồi giáo chiếm đa số, bao gồm Xy-ri, I-rắc, I-ran, Xô-ma-li, Li-bi, Xu-đăng và Y-ê-men. Tân Tổng thống Mỹ cho rằng, lệnh cấm của ông không nhằm vào bất kỳ tôn giáo nào mà chỉ hướng tới mục đích chống khủng bố vì sự an toàn của nước Mỹ. Ông cũng tái khẳng định rằng, hơn 40 quốc gia Hồi giáo không bị ảnh hưởng bởi sắc lệnh của ông.
Biểu tình phản đối sắc lệnh hành pháp chống người tị nạn mới được ban hành. Ảnh: AP
Sau khi sắc lệnh trên được phê chuẩn, quyền Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Xa-li Y-ết (Sally Yates) đã ra lệnh cho các đại diện pháp lý của bộ này không ủng hộ sắc lệnh trên. Trong một thông báo, bà Xa-li Y-ết cho biết, bà không tin rằng sắc lệnh hành pháp của ông Trăm vốn ngăn cản người dân từ 7 quốc gia có đông người Hồi giáo sinh sống nhập cảnh Mỹ mang tính đạo đức và hợp pháp. Bà cũng khẳng định, việc bà ra lệnh cho các đại diện pháp lý của Bộ Tư pháp không thực thi sắc lệnh trên là vì muốn bảo vệ vị thế của bộ này.
Không chỉ vậy, đại diện ngành tư pháp của 16 bang của Mỹ cũng chỉ trích quyết định của Tổng thống Trăm, coi sắc lệnh hành pháp trên là vi hiến, trái pháp luật và đi ngược lại giá trị của người Mỹ. Trong tuyên bố chung, các quan chức đứng đầu ngành tư pháp tại 16 bang cam kết sử dụng mọi biện pháp nhằm chống lại quyết định này, bảo vệ những giá trị cốt lõi và an ninh quốc gia. Tuyên bố còn kêu gọi chính phủ tuân thủ Hiến pháp, tôn trọng lịch sử của một quốc gia có đông đảo người di cư. Trong số này, ít nhất có 5 bang đã ra phán quyết vô hiệu hóa sắc lệnh hành chính của Tổng thống Mỹ.
Trong một động thái được cho là cứng rắn, ngày 30-1 (giờ Oa-sinh-tơn), Tổng thống Đô-nan Trăm đã ra quyết định sa thải bà Xa-li Y-ết. Phát biểu trên mạng xã hội Twitter, Người phát ngôn Nhà Trắng Xin Xpai-xơ (Sean Spicer) cho biết, ông Trăm đã chỉ định ông Đa-na Bô-en-tê (Dana Boente) tạm thời thay thế bà Xa-li Y-ết trong thời gian chờ đợi Quốc hội Mỹ chính thức phê chuẩn việc bổ nhiệm ông Giép Xét-xi-ơn (Jeff Sessions) làm tân Bộ trưởng Tư pháp.
Cùng ngày, Tổng thống Đô-nan Trăm cũng bổ nhiệm ông Thô-mát Hô-man (Thomas D.Homan) làm quyền Giám đốc Cơ quan Thực thi di trú và hải quan Mỹ (ICE). Ông Hô-man sẽ thay thế người tiền nhiệm là ông Ra-xđên (Ragsdale). Ông Hô-man sẽ dẫn dắt các nỗ lực của ICE trong việc xác định, bắt giữ và loại bỏ các đối tượng nước ngoài bất hợp pháp, trong đó có những đối tượng đe dọa an ninh quốc gia hoặc có nguy cơ gây ảnh hưởng tới sự an toàn của cộng đồng, cũng như những người nhập cảnh Mỹ một cách bất hợp pháp.
Sắc lệnh hành pháp về vấn đề nhập cư mà ông Trăm đưa ra hôm 27-1 đã làm dấy lên một loạt tranh cãi pháp lý, làn sóng chỉ trích tại Quốc hội Mỹ và làm lan rộng các cuộc biểu tình phản đối. Trong những ngày qua, hàng nghìn người biểu tình đã tập trung bên ngoài Nhà Trắng, mang theo những biểu ngữ như: "Cấm Trăm", "Hoan nghênh người tị nạn", đồng thời hô vang các khẩu hiệu phản đối phân biệt đối xử với người nhập cư.
Tại thành phố Niu Y-oóc, nơi được xem là biểu tượng của tự do và nhập cư, hàng nghìn người cũng tới tập trung tại Công viên Battery để phản đối sắc lệnh của ông Trăm. Truyền thông Mỹ đưa tin, các cuộc biểu tình còn diễn ra tại nhiều thành phố khác như Át-lan-ta, Bô-xtơn, Chi-ca-gô, Lốt An-giơ-lét, Phi-la-đen-phi-a và Xi-át-tờ. Chủ tịch Ủy ban Quân lực Thượng viện Mỹ Giôn Mác-kên (John McCain) cho rằng, quyết định của Tổng thống Đô-nan Trăm về việc cấm nhập cảnh đối với người dân từ 7 quốc gia Hồi giáo là "khó hiểu" và đặt ra nhiều câu hỏi. Trong khi đó, thủ lĩnh phe đa số tại Thượng viện Mít Mác Con-neo (Mitch McConnell) cho rằng, Mỹ "cần thận trọng" khi thực hiện sắc lệnh cấm nhập cảnh của ông Trăm. Ông cho rằng, người Hồi giáo là một trong những nguồn lực quan trọng của Mỹ trong cuộc chiến chống chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo cực đoan.
Nhiều nước trên thế giới tiếp tục bày tỏ sự bất bình và quan ngại đối với sắc lệnh cấm người nhập cư. Một bản kiến nghị đòi Chính phủ Anh hủy chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng thống Đô-nan Trăm đến Anh đã vượt ngưỡng 1 triệu chữ ký vào ngày 30-1. Kiến nghị được đăng tải trên website của Quốc hội Anh nêu rõ, ông Đô-nan Trăm có thể thăm Vương quốc Anh với tư cách là người đứng đầu Chính phủ Mỹ nhưng không được mời ông thăm chính thức cấp Nhà nước vì việc này có thể gây rắc rối cho Nữ hoàng. Theo luật pháp Anh, những kiến nghị thu thập được hơn 100.000 chữ ký sẽ được các nghị sĩ xem xét. Tuy nhiên, hãng BBC đưa tin Chính phủ Anh trước đó cùng ngày khẳng định lời mời thăm đã được chấp nhận và việc hủy bỏ "sẽ hủy hoại mọi thứ".
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao I-ran đã triệu Đại sứ Thụy Sĩ (nước đại diện cho các lợi ích của Mỹ tại I-ran do Oa-sinh-tơn không thiết lập quan hệ ngoại giao với I-ran) tại Tê-hê-ran để phản đối quyết định trên của Tổng thống Đô-nan Trăm. Hãng thông tấn nhà nước IRNA của I-ran trích dẫn nội dung nêu trong công hàm trao cho Đại sứ Thụy Sĩ, trong đó cho rằng quyết định của ông Trăm "dựa trên những lý lẽ sai lầm và phân biệt đối xử, đồng thời vi phạm các quy định về nhân quyền".
Cùng ngày, Xu-đăng cũng đã triệu Đại biện lâm thời Mỹ tại Khắc-tum để phản đối quyết định cấm nhập cảnh nói trên của ông Trăm. Theo tuyên bố của Bộ Ngoại giao Xu-đăng, quyết định của ông Trăm đã phát đi "một thông điệp tiêu cực", chỉ hai tuần sau khi Mỹ vừa tuyên bố nới lỏng trừng phạt kinh tế đối với quốc gia châu Phi này.
Tại I-rắc, trong một cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội ngày 30-1, đa số nghị sĩ đã ủng hộ kêu gọi chính phủ nước này ban hành một lệnh cấm nhập cảnh đối với công dân Mỹ nhằm đáp trả việc công dân I-rắc bị cấm nhập cảnh Mỹ. Phản ứng trước động thái trên, Bộ Quốc phòng Mỹ cam kết sẽ vận động hành lang để những người I-rắc ủng hộ quân đội Mỹ được nhập cảnh Mỹ. Hiện Lầu Năm Góc đang lên danh sách những công dân I-rắc đã hợp tác với quân đội Mỹ, trong đó bao gồm các binh sĩ và phiên dịch viên "vốn thường hỗ trợ quân đội Mỹ bất chấp sự nguy hiểm tính mạng của họ", để được phép nhập cảnh Mỹ.
BÌNH NGUYÊN