Giải thích về quyết định chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, Tổng thống Donald Trump nói rằng kể từ khi Quốc hội Mỹ thông qua Luật Đại sứ quán Jerusalem vào năm 1995 tới nay, các chính quyền tiền nhiệm đã trì hoãn việc thực thi đạo luật này vì quan ngại sẽ gây phương hại cho nỗ lực đàm phán thỏa thuận hòa bình tại khu vực Trung Đông. Phát biểu trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 6-12, ông Donald Trump cho rằng hiện giờ là thời điểm thích hợp để chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, đồng thời nhấn mạnh quyết định này sẽ có lợi nhất cho nước Mỹ, cũng như việc tìm kiếm hòa bình giữa Israel và Palestine.

Chứng minh cho tuyên bố của mình, Tổng thống Donald Trump đã chỉ đạo Bộ Ngoại giao Mỹ bắt đầu triển khai mọi công tác chuẩn bị để chuyển Đại sứ quán Mỹ từ thành phố Tel Aviv tới Jerusalem. Theo AFP, Ngoại trưởng Rex Tillerson tuyên bố Bộ Ngoại giao Mỹ sẽ ngay lập tức hành động theo yêu cầu nói trên của Tổng thống Donald Trump. Giới chức Nhà Trắng cho biết thêm, quá trình chuẩn bị và chuyển Đại sứ quán Mỹ về Jerusalem có thể sẽ được hoàn tất trong vòng 3 năm. 

Ông Donald Trump đưa ra tuyên bố về vấn đề Jerusalem trong cuộc họp báo tại Nhà Trắng ngày 6-12. Ảnh: Reuters 

Trước đó, hãng tin AFP nhận định rằng việc Tổng thống Donald Trump tuyên bố Jerusalem - thành phố mà Palestine cũng tuyên bố chủ quyền một phần, thuộc về Israel một cách hợp pháp, là hành động cho thấy sự thay đổi chính sách đã tồn tại hàng thập kỷ của Mỹ. Hãng tin này cho rằng quy chế của Jerusalem là vấn đề hết sức nhạy cảm và là trung tâm của cuộc xung đột Israel-Palestine. Trong khi Israel coi cả thành phố này là thủ đô không thể chia cắt của mình, người Palestine lại muốn khu vực Đông Jerusalem là thủ đô của nhà nước tương lai của họ. 

Ngay sau khi Tổng thống Donald Trump đưa ra tuyên bố nói trên, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã ca ngợi việc ông Donald Trump quyết định công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và chuyển Đại sứ quán Mỹ tới thành phố này là một "cột mốc lịch sử". Trong một thông điệp gửi bằng video, ông Benjamin Netanyahu khẳng định bất cứ thỏa thuận hòa bình nào với Palestine phải có việc công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, đồng thời hối thúc các nước khác đi theo sự dẫn đầu của Mỹ, bằng cách chuyển các đại sứ quán tới thành phố này.

Ở chiều ngược lại, Tổng thống Palestine Mahmud Abbas cho rằng Mỹ có thể không còn đóng vai trò trung gian hòa giải sau khi Tổng thống Donald Trump quyết định công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Ông Mahmud Abbas nhấn mạnh rằng động thái của Tổng thống Donald Trump chẳng khác gì Mỹ đã thông báo rút khỏi vai trò mà nước này đã đảm nhận trong thập kỷ qua, đó là bảo trợ cho tiến trình hòa bình.

Ngay cả một số các quan chức hàng đầu trong chính quyền Mỹ cũng phản đối quyết định của ông Donald Trump, đồng thời khuyến cáo nhà lãnh đạo này không phá vỡ nguyên trạng trong khu vực. 

Trong khi đó, Tổng thư ký Liên hợp quốc (TTK LHQ) Antonio Guterres ngày 6-12 tuyên bố không thể có giải pháp nào thay thế cho giải pháp hai nhà nước giữa Israel và Palestine, và Jerusalem là vấn đề quy chế cuối cùng cần phải được giải quyết thông qua đàm phán trực tiếp. TTK LHQ Antonio Guterres cho biết ông đã lên tiếng phản đối bất kỳ biện pháp đơn phương nào đe dọa tới triển vọng hòa bình cho người Israel và người Palestine. Đồng thời, người đứng đầu LHQ cũng khẳng định rằng không có kế hoạch B cho giải pháp hai nhà nước và cam kết sẽ làm mọi điều trong thẩm quyền của mình để hỗ trợ các nhà lãnh đạo Israel và Palestine trở lại những cuộc đàm phán có ý nghĩa. 

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cũng cho rằng quyết định mang tính “đơn phương” của ông Donald Trump là điều đáng tiếc và Pháp không ủng hộ quyết định này. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Pháp kêu gọi toàn khu vực hãy bình tĩnh. Tương tự, Bộ Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ đã lên án quyết định trên của Mỹ, gọi đây là hành động "vô trách nhiệm" và kêu gọi Washington nên xem xét lại. Tổng thư ký Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) Saeb Erekat thì cho rằng quyết định này đã làm tiêu tan bất cứ hy vọng nào về giải pháp hai nhà nước đối với cuộc xung đột Israel - Palestine.

Ngoài ra, một số quốc gia ở châu Á-Thái Bình Dương và Mỹ Latinh đã lên tiếng chỉ trích động thái của Tổng thống Donald Trump và kêu gọi Mỹ thay đổi quyết định. Các nước như Trung Quốc, Nga, Australia cũng đều bày tỏ quan ngại rằng bước đi này có thể sẽ gây bất ổn và căng thẳng hơn nữa cho khu vực Trung Đông.

Dự kiến, Hội đồng Bảo an LHQ sẽ triệu tập phiên họp khẩn cấp trong ngày 8-12 để thảo luận về quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel.

ANH VŨ