Theo một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế Nhật Bản (JCER) và Báo Nikkei, khoảng 3/4 các nhà kinh tế hàng đầu Nhật Bản được hỏi cho rằng sự gia tăng cư dân nước ngoài tại Nhật Bản mang lại lợi ích cho người dân Nhật Bản nói chung.

Phố Ginza đông đúc tại thủ đô Tokyo của Nhật Bản (ảnh minh họa) Ảnh: Bloomberg 

Phó giáo sư Makoto Hasegawa, tại Đại học Kyoto, một trong 50 nhà kinh tế hàng đầu Nhật Bản tham gia cuộc khảo sát cho rằng, bằng cách tạo ra một môi trường nơi họ (người nhập cư) có thể vượt qua những khác biệt về ngôn ngữ, văn hóa và phong tục, đồng thời thể hiện năng lực của mình-chẳng hạn như cải thiện giáo dục cho sinh viên trao đổi-người lao động nước ngoài sẽ góp phần giảm bớt tình trạng thiếu hụt lao động và nâng cao năng suất, qua đó giúp cải thiện mức sống của người dân Nhật Bản.

Khi được hỏi liệu sự gia tăng số lượng cư dân nước ngoài có góp phần cải thiện mức sống trung bình của người dân Nhật Bản hay không, 76% nhà kinh tế trả lời "hoàn toàn đồng ý" hoặc "đồng ý". Nhiều người cho rằng cần có các biện pháp để họ hòa nhập tốt hơn vào xã hội. Chỉ có 2%, tương đương một nhà kinh tế "không đồng ý". Phần lớn số người được hỏi (66%) cũng cho rằng việc gia tăng số lượng cư dân nước ngoài sẽ giúp cải thiện sức khỏe tài chính của Nhật Bản. 15% số người được hỏi khác cho biết họ "không chắc chắn", viện dẫn nhiều yếu tố như trình độ kỹ năng của những người nước ngoài.

Số lượng cư dân nước ngoài tại Nhật Bản đã đạt mức cao kỷ lục 3,76 triệu người vào cuối năm ngoái, chiếm hơn 3% dân số và con số này vẫn đang tiếp tục tăng đều đặn. Vượt lên những hạn chế do có bộ máy quan liêu khá nghiêm ngặt, chính phủ Nhật Bản từ lâu đã thi hành chính sách ưu tiên thu hút thêm lao động có tay nghề nước ngoài nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động trong nước. Ở một số lĩnh vực, các quy định của Nhật Bản được cho là thoải mái hơn các quốc gia khác, chẳng hạn như quyền sở hữu bất động sản. Ở Nhật Bản, có rất ít hạn chế đối với người mua bất động sản là người nước ngoài.

Năm 2024, Quốc hội Nhật Bản đã ban hành Luật Kiểm soát nhập cư sửa đổi nhằm khuyến khích người lao động nước ngoài làm việc lâu hơn tại quốc gia này trong bối cảnh chính phủ đang tìm cách giải quyết tình trạng thiếu lao động nghiêm trọng. Theo luật có hiệu lực đến năm 2027 này, cơ chế lao động nước ngoài mới được thiết kế để thúc đẩy và thu hút nhân tài nước ngoài, đồng thời giúp những người lao động thiếu kinh nghiệm có được các kỹ năng cần thiết để trong vòng 3 năm có thể chuyển sang chương trình kỹ năng đặc định dành cho lao động có tay nghề. Người nước ngoài có thị thực Lao động đặc định 1 được phép làm việc tối đa 5 năm tại Nhật Bản trong những ngành nghề được quy định.

Trong cuộc khảo sát, một số nhà kinh tế đã nhấn mạnh sự cần thiết phải tinh tế để tránh nhầm lẫn giữa "người nước ngoài" có thể ở Nhật Bản tạm thời và cư dân nước ngoài có cam kết lâu dài. Theo Phó giáo sư Hisaki Kono, tại Đại học Kyoto, tham gia khảo sát, người nước ngoài không thường trú và người lao động nước ngoài nên chịu thêm thuế khi mua bất động sản, trong khi cư dân nước ngoài có thẻ thường trú nên được đối xử bình đẳng như công dân Nhật Bản. Ông cho rằng, điều này sẽ giúp kiềm chế giá nhà tăng, mang lại lợi ích cho người dân Nhật Bản cũng như cư dân nước ngoài thường trú đang đóng góp cho nền kinh tế Nhật Bản.

Tuy nhiên, theo Giáo sư Yasushi Iwamoto, tại Đại học Tokyo, người duy nhất trả lời "không đồng ý" trong cuộc khảo sát cho biết, ông làm như vậy để đưa ra lời cảnh báo. Theo ông, có nhiều quốc gia đã thất bại trong chính sách nhập cư, vì họ chỉ coi người nước ngoài là lực lượng lao động chứ không phải là những người sống như một thành viên của xã hội. Ông cảnh báo các chính sách của Nhật Bản cũng đang áp dụng cách tiếp cận tương tự. Chính phủ đã thắt chặt các hạn chế đối với cư dân nước ngoài không đóng phí bảo hiểm hưu trí và phí chăm sóc sức khỏe.

Tuy chào đón người lao động từ nước khác, nhất là lao động tay nghề cao nhưng người Nhật vẫn nổi tiếng là kén chọn người được phép sống lâu dài tại đất nước của họ nhằm bảo vệ nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc của mình. Những người nước ngoài thiếu hiểu biết về văn hóa và quy định của đất nước Nhật Bản chắc chắn sẽ không được chào đón. 

MAI NGUYÊN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.