Kể từ 0 giờ GMT (tức 7 giờ sáng, giờ Việt Nam) ngày 28-9, các lệnh trừng phạt của LHQ đối với Iran-vốn đã được dỡ bỏ theo thỏa thuận hạt nhân năm 2015-bắt đầu có hiệu lực trở lại lần đầu tiên sau một thập kỷ. Quyết định trên được công bố sau khi các cuộc đàm phán hạt nhân cuối cùng giữa các cường quốc phương Tây với Iran không đạt được đột phá.

Đại diện các nước thành viên Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc bỏ phiếu chống lại một nghị quyết dỡ bỏ vĩnh viễn các lệnh trừng phạt đối với Iran, ngày 19-9. Ảnh: Reuters

Theo The Guardian, các nhà ngoại giao phương Tây nhấn mạnh, ngay sau khi lệnh trừng phạt được tái áp đặt, hoạt động ngoại giao vẫn chưa kết thúc. Bằng chứng là việc Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio kêu gọi Tehran "chấp nhận các cuộc đàm phán trực tiếp, được tổ chức một cách thiện chí", cho dù ông Marco Rubio vẫn tiếp tục kêu gọi các nước thành viên LHQ “ngay lập tức” thực hiện các lệnh trừng phạt để "gây sức ép buộc các nhà lãnh đạo Iran làm điều đúng đắn cho quốc gia của họ và cho sự an toàn của thế giới". Cùng lúc, Ngoại trưởng các nước Anh, Pháp và Đức ra tuyên bố chung cho biết sẽ tiếp tục tìm kiếm "một giải pháp ngoại giao mới để bảo đảm Iran không bao giờ được sở hữu vũ khí hạt nhân" trong khi kêu gọi Tehran “kiềm chế mọi hành động leo thang”.

Cũng theo The Guardian, Iran đã cho phép các thanh sát viên của LHQ quay trở lại các địa điểm hạt nhân của nước này, tuy nhiên, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố việc Washington yêu cầu Tehran giao nộp toàn bộ uranium đã làm giàu để đổi lấy việc tạm hoãn các lệnh trừng phạt trong 3 tháng là một đề xuất “không thể chấp nhận được”.

Trước đó, Reuters cho hay, Iran tiếp tục rút khỏi hoạt động giám sát của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) sau cuộc xung đột với Israel hồi tháng 6, trong đó Mỹ cũng đã bất ngờ tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran. Phương Tây cáo buộc Tehran vẫn duy trì một kho dự trữ uranium làm giàu lên đến độ tinh khiết 60%-một bước tiến ngắn về mặt kỹ thuật so với mức 90% đủ để chế tạo bom nguyên tử, bất chấp việc Iran khẳng định chương trình hạt nhân của nước này “chỉ nhằm mục đích dân sự”.

Những nỗ lực của Nga và Trung Quốc-hai thành viên thường trực Hội đồng Bảo an (HĐBA) LHQ-nhằm trì hoãn việc tái áp đặt lệnh trừng phạt toàn diện đối với Iran đã thất bại. Nguyên nhân là bởi “cơ chế phục hồi" được thiết kế để chống phủ quyết tại HĐBA LHQ, nghĩa là dù kịch liệt phản đối song Nga và Trung Quốc không thể ngăn chặn việc tái áp đặt các lệnh trừng phạt lên Iran. 

"Điều này là bất hợp pháp và không thể được thực hiện", Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov phát biểu với các phóng viên tại LHQ, đồng thời cho biết đã gửi thư tới Tổng thư ký LHQ Antonio Guterres cảnh báo rằng sẽ là "một sai lầm lớn" nếu LHQ khôi phục lệnh trừng phạt toàn diện đối với Iran.

Nền kinh tế Iran đang phải vật lộn với các lệnh trừng phạt nghiêm trọng mà Mỹ áp đặt trở lại kể từ năm 2018, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump rút lui khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran trong nhiệm kỳ đầu tiên tại Nhà Trắng.

Với việc LHQ khôi phục các lệnh trừng phạt, Iran sẽ một lần nữa phải chịu lệnh cấm vận vũ khí, lệnh cấm mọi hoạt động làm giàu và tái chế uranium cũng như mọi hoạt động liên quan đến tên lửa đạn đạo có khả năng mang vũ khí hạt nhân. Cùng với đó là lệnh cấm đi lại, đóng băng tài sản đối với hàng chục cá nhân và tổ chức của Iran, cũng như đóng băng tài sản của Iran ở nước ngoài. Bất kỳ quốc gia nào cũng được phép tịch thu và xử lý mọi mặt hàng, mọi giao dịch của Iran theo lệnh trừng phạt của LHQ.

Iran đã có phản ứng đầu tiên với việc triệu hồi các đại sứ tại Pháp, Đức và Anh sau khi lệnh trừng phạt toàn diện được tái áp đặt. Trong bài phát biểu trước phiên họp mở của Quốc hội Iran hôm 28-9, Chủ tịch Quốc hội Iran Mohammad Bagher Ghalibaf lên án việc kích hoạt "cơ chế phục hồi" các lệnh trừng phạt của LHQ là bất hợp pháp, đồng thời cảnh báo “bất kỳ quốc gia nào hành động chống lại Iran dựa trên các nghị quyết bất hợp pháp này sẽ bị Tehran đáp trả bằng các biện pháp quyết liệt”.

HÀ PHƯƠNG

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.