Họp bàn phương hướng giải quyết cuộc khủng hoảng di cư

Hội nghị lần này có sự tham dự của Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ A-mét Đa-vu-tô-glu (Ahmet Davutoglu), là cuộc gặp lần thứ hai giữa hai bên trong vòng 3 tháng qua với mục đích thuyết phục An-ca-ra nhanh chóng tiếp nhận trở lại người di cư tới châu Âu vì lý do kinh tế cũng như tăng cường các biện pháp nhằm cắt giảm số người di cư đổ về châu Âu, theo thỏa thuận đạt được hồi tháng 11-2015. Trên thực tế, mọi nỗ lực của các nước EU trong việc kiểm soát biên giới đều sẽ vô ích nếu như không có sự bắt tay của Thổ Nhĩ Kỳ.

Với 97% diện tích nằm ở châu Á và 3% diện tích thuộc châu Âu, có thể ví Thổ Nhĩ Kỳ như một cây cầu nối liền hai châu lục này. Đây là một lợi thế vô cùng lớn trong việc giao thương và phát triển kinh tế của An-ca-ra. Song, đó là trước khi xuất hiện vấn nạn toàn cầu mang tên di cư. Tiếp giáp với Xy-ri, I-rắc và I-ran, 3 quốc gia hiện vẫn đang chìm trong xung đột và bạo lực, Thổ Nhĩ kỳ trở thành điểm đến cho những người tị nạn trốn chạy khỏi chiến tranh. Thông qua quốc gia này, người tị nạn muốn tìm đến châu Âu, lợi dụng Hiệp ước Schengen và Dublin để có thể tìm kiếm một cơ hội cho riêng mình ở trời Âu. Qua đó, có thể thấy tầm quan trọng của An-ca-ra trong việc đối phó với dòng người di cư hiện nay.

Để thúc đẩy An-ca-ra tận tâm hơn trong việc này, EU mới đây đã đồng ý thỏa thuận cấp 3 tỷ ơ-rô viện trợ cho Thổ Nhĩ Kỳ; đổi lại nước này sẽ cho người tị nạn lưu trú nhằm ngăn họ tìm cách đến châu Âu. Tuy nhiên, sau 3 tháng thực hiện, thỏa thuận trên vẫn chưa mang lại hiệu quả như mong muốn do hai bên vẫn còn nhiều bất đồng. Điều kiện EU đưa ra đối với Thổ Nhĩ Kỳ khá rõ ràng: Siết chặt tuần tra biên giới, tăng cường hợp tác với nhà chức trách Hy Lạp và Bun-ga-ri; thắt chặt hạn chế visa đối với những công dân từ Pa-ki-xtan hay Băng-la Đét qua Thổ Nhĩ Kỳ để tìm cách đến châu Âu; cải thiện chỗ ở cho những người Xy-ri không ở trong các trại tị nạn, nâng cao khả năng tiếp cận thị trường lao động cho họ và tạo điều kiện để con em họ được đến trường.

Tuy nhiên, dường như khoản cam kết 3 tỷ ơ-rô đó vẫn chưa đủ, nếu không muốn nói là quá ít. Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tay-íp Ét-đô-gan (Tayyip Erdogan) chỉ trích châu Âu chưa làm tròn trách nhiệm của họ khi tiếp nhận quá ít người nhập cư và bỏ mặc Thổ Nhĩ Kỳ với gánh nặng này. Ông Ét-đô-gan cũng nhiều lần dọa sẽ đẩy thêm người nhập cư tới châu Âu nếu yêu cầu của An-ca-ra không được đáp ứng. Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ cũng nhiều lần cho rằng, tại sao họ lại phải gánh những phần thiệt hại hơn so với các nước khác trong cuộc khủng hoảng người di cư?

Trên thực tế, ngay từ đầu cuộc khủng hoảng, thái độ của Thổ Nhĩ Kỳ luôn tỏ ra mâu thuẫn. Trong khi khả năng tiếp nhận người di cư là có hạn, song An-ca-ra vẫn mở rộng cửa biên giới cho những người Xy-ri trốn chạy chiến tranh. Họ dung túng cho những người tị nạn tìm cách vượt biển sang Hy Lạp để tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn ở những nước Bắc Âu giàu có. Hơn nữa, bất chấp việc Thổ Nhĩ Kỳ đã ký thỏa thuận với EU để giúp kiểm soát dòng người nhập cư bất hợp pháp, các nhóm buôn người vẫn hoạt động nhộn nhịp và công khai ở Thổ Nhĩ Kỳ, thậm chí có bàn tay thao túng của các tổ chức tội phạm mafia.

Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang phải chứa hơn 2,5 triệu người tị nạn Xy-ri và cảnh báo rằng, có thể có thêm hàng chục nghìn người Xy-ri nữa đang chuẩn bị chạy sang nước họ để tránh xung đột nơi quê nhà. Trong khi đó, Hy Lạp, nơi được phần lớn người di cư xem là cửa ngõ đầu tiên để vào châu Âu, đang chịu áp lực từ các nước châu Âu khác phải hành động mạnh tay hơn nữa để ngăn chặn dòng người di cư và tị nạn từ Thổ Nhĩ Kỳ đổ tới. Theo dự báo của ông Đi-mi-tơ-rít A-ra-mô-pô-lớt (Dimitris Avramopoulos), phụ trách hoạch định chính sách nhập cư của EU, chỉ riêng tháng 3 này cũng sẽ có tới 100.000 người tị nạn và di cư đến Hy Lạp.

Hãng tin DPA (Đức) dẫn lời Ngoại trưởng Áo Xê-bát-ti-an Cua-giơ (Sebastian Kurz) xác nhận ngày 7-3, EU sẽ nhất trí đóng cửa lộ trình Ban-căng nhằm ngăn chặn dòng người di cư vào châu Âu và giải tỏa áp lực cho các quốc gia cửa ngõ như Hy Lạp. Các nhà lãnh đạo EU sẽ phải thảo luận về một số vấn đề liên quan trước khi đưa ra kết luận cuối cùng. EU cũng sẽ quyết định về việc hỗ trợ khẩn cấp cho Hy Lạp nhằm giúp nước này giải quyết tình trạng quá tải người tị nạn hiện nay, sau khi các quốc gia trên lộ trình Ban-căng và Áo lần lượt tuyên bố đóng cửa biên giới và hạn chế tiếp nhận người di cư. Trước đó, Ủy ban châu Âu đã đề xuất hỗ trợ 700 triệu ơ-rô cho A-then.

Việc nhiều nước thuộc khối Schengen nối lại kiểm soát biên giới - đi ngược quy tắc đi lại tự do trong khối, và mới đây nhất là Áo và các nước vùng Ban-căng tự nhất trí "cùng nhau khép chặt cánh cửa" đối với người tị nạn - càng cho thấy EU vẫn chưa thể tìm ra lời giải chung cho cuộc khủng hoảng người di cư. Các hành động đơn phương của một quốc gia hay một nhóm quốc gia ở châu Âu chỉ là giải pháp tạm thời. Vì vậy hội nghị thượng đỉnh lần này được hy vọng sẽ mang lại giải pháp hợp lý cho việc giải quyết gánh nặng nhập cư.

HÀ HÙNG