Bức ảnh “Tiểu đoàn trưởng xung phong” của phóng viên chiến trường Max Alpert cho thấy một vị chỉ huy đang kêu gọi chiến sĩ Hồng quân xung phong ở tiền tuyến. Nó có tính biểu tượng tương tự như những bức ảnh nổi tiếng trong chiến tranh như Lá cờ đỏ tung bay trên nóc tòa nhà Reichstag hay Đất mẹ vẫy gọi của Khaldei. Bức ảnh đã xuất hiện trên trang bìa của nhiều tạp chí Mỹ và thậm chí còn xuất hiện trên một trong tem bưu chính Congo năm 1985. 

Phóng viên Max Alpert đã chụp được hình ảnh sĩ quan chỉ huy tiểu đoàn vào ngày 12-7-1942, tại Mặt trận phía Nam, trong trận chiến dưới Voroshylovgrad (ngày nay là vùng Lugansk). Thời điểm đó, phóng viên Liên Xô không biết sĩ quan này là ai, nhưng căn cứ vào hành động của anh ấy, thì đây chắc hẳn là chỉ huy của đơn vị. Trong một thời gian dài sau khi chiến tranh kết thúc, danh tính nhân vật trong bức ảnh đặc biệt đó chưa được xác định.

Câu chuyện thực sự của người sĩ quan này chỉ được biết đến vào những năm 1970. 

Bức ảnh cuối cùng trước khi hy sinh

Câu chuyện về bức ảnh nổi tiếng nói trên được tìm thấy trong hồi ký năm 1962 của phóng viên Max Alpert. Tiểu đoàn được đề cập chính là đơn vị phóng viên ảnh chiến trường tới thăm để ghi lại cuộc phản công của Hồng quân Liên Xô. Phóng viên Max Alpert đã có mặt tại đơn vị thời điểm đó và đang cố gắng tìm chỉ huy của tiểu đoàn. 

Bức ảnh “Tiểu đoàn trưởng xung phong” của phóng viên Max Alpert. 

Ông Max Alpert viết: "Đồng chí ấy hóa ra là một người đàn ông khiêm tốn, hòa đồng, từng là viên chức, công nhân trong nhà máy trước chiến tranh". 

Khi có mặt tại tiền tuyến, phóng viên ảnh quyết định không làm phiền những người lính đang chuẩn bị cho trận chiến khó khăn và không hỏi những câu hỏi không cần thiết: “Những người lính, nói chuyện thì thầm, tập trung vào việc chuẩn bị xung phong, lau chùi và kiểm tra vũ khí và trang thiết bị của họ, viết thư cho những người thân yêu… Tôi đã được chỉ huy tiểu đoàn cho phép ở gần những người lính can trường trong những khoảnh khắc quyết định”.

Trước khi cuộc tấn công bắt đầu, sĩ quan chỉ huy đứng thẳng dậy khỏi chiến hào, giơ cao khẩu súng lục TT trên đầu và ra lệnh tấn công. “Với tiếng reo hò Ura!', những người lính xung phong vào trận chiến… Đó là khoảnh khắc tôi đã kịp ghi lại…”. Đáng buồn là vài phút sau, phóng viên Max Alpert nhận được tin nhắn sĩ quan chỉ huy tiểu đoàn đã hy sinh.

“Tôi không bao giờ tìm ra được họ của người sĩ quan ấy, vì tôi đã ngay lập tức được triệu hồi trở lại sở chỉ huy”, ông Max Alpert viết.  

Câu chuyện của 30 năm sau

Bức ảnh mô tả những phút cuối cùng của sĩ quan chỉ huy tiểu đoàn là một trong hàng trăm bức ảnh được chụp vào ngày hôm đó. Và nó không bao giờ được đăng trên bất kỳ tờ báo nào vào thời điểm đó. Thay vào đó, nó đã nằm trong bộ sưu tập cá nhân của nhiếp ảnh gia trong nhiều năm, trước khi cuối cùng được xuất bản trên tờ báo Pravda vào năm 1974, nhân kỷ niệm Ngày Chiến thắng phát xít.

Sau khi bức ảnh được công bố, tác giả đã nhận được hàng trăm lá thư từ mọi người, khẳng định rằng bức ảnh mô tả một người họ hàng của họ. Ít nhất một người đàn ông khẳng định rằng anh ta nhận ra chính mình trong bức ảnh.

Tuy nhiên, một lá thư từ Zaporozhye, Ukraine lại kỳ lạ tuyên bố rằng hình ảnh đó thuộc về Aleksey Gordeevich Yermenko, chính trị viên tiểu đoàn đã mất tích khi chiến đấu vào ngày 14-1-1942. Ông Max Alpert sẽ không chú ý tới những thông tin đó nếu như trong bức thư gửi kèm có một bức ảnh và những dòng chữ mô tả về sĩ quan Hồng quân đã hy sinh.

Ông Max Alpert bắt đầu một cuộc tìm kiếm thông tin kéo dài 2 năm. Nhà báo yêu cầu thêm ảnh và tìm hiểu thêm về chính trị viên Aleksey Yeremenko. Hóa ra ở tiểu đoàn đó cũng có một chiến sĩ cũng mang họ Yeremenko, người này chiến đấu bên cạnh sĩ quan chỉ huy khi hy sinh. Đây mới là người mất tích năm 1942 và giấy báo tử lại được gửi về gia đình của chính trị viên tiểu đoàn có cùng họ Yeremenko.

“Tiểu đoàn trưởng xung phong” là ai?

Chính trị viên tiểu đoàn Aleksey Yeremenko, 36 tuổi, sinh ra trong một gia đình Liên Xô bình thường và đến năm 14 tuổi, ông đã đi làm tại một công ty đường sắt để kiếm tiền giúp đỡ gia đình. Sau khi chuyển tới làm việc trong nhà máy, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Liên Xô và trở thành chủ tịch trang trại tập thể Avangard chuyên nuôi gia súc và gia cầm.

Chính trị viên tiểu đoàn Aleksey Gordeevich Yermenko. Ảnh: Sputnik 

Khi chiến tranh nổ ra, ông Yeremenko hoàn toàn không phải ra trận khi đang phụ trách công việc quan trọng ở hậu phương, nhưng ông đã tình nguyện nhập ngũ. Mùa hè năm 1942, sĩ quan Aleksey Yeremenko giữ chức vụ chính trị viên tiểu đoàn với quân hàm Trung úy. Tuy nhiên, trong ngày bức ảnh nổi tiếng được chụp, sĩ quan chỉ huy tiểu đoàn bị thương và chính trị viên Aleksey Yeremenko nhận trách nhiệm chỉ huy đơn vị. Chính điều này đã khiến phóng viên Max Alpert nhầm ông là tiểu đoàn trưởng.

Sau khi hy sinh, sĩ quan Aleksey Yeremenko được chôn cất trong một ngôi mộ tập thể gần làng Khorosheye, vùng Lugansk. Một tượng đài sau đó được dựng lên để vinh danh ông được mô phỏng theo bức ảnh nổi tiếng của phóng viên Max Alpert. Bức ảnh “Tiểu đoàn trưởng xung phong” đã được sử dụng in trên loạt tem mang tên chiến thắng của Liên Xô năm 1985 hay trên các đồng tiền rúp của Liên bang Nga năm 1995.

TUẤN SƠN (tổng hợp)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quân sự thế giới xem các tin, bài liên quan.