Nhà Trắng ngày 24-5 công bố bức thư của Tổng thống Mỹ gửi nhà lãnh đạo Triều Tiên trong đó nêu lý do Tổng thống Donald Trump quyết định hủy cuộc gặp thượng đỉnh trên là do "thái độ thù địch công khai và giận dữ ghê gớm" trong một số phát biểu của ông Kim Jong-un mới đây.

Sau khi công khai bức thư, ngay lập tức, ngập tràn trên các trang báo khắp thế giới và mạng xã hội là những bình luận thể hiện sự tiếc nuối, lo lắng rằng quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump có nguy cơ đẩy quan hệ Mỹ-Triều trở lại trạng thái khủng hoảng. Bởi, những ai theo dõi tiến trình hòa bình và phi hạt nhân hóa trên Bán đảo Triều Tiên đều hiểu rằng, để “chốt” được “lịch hẹn” cho cuộc gặp thượng đỉnh quan trọng này là cả chặng đường vô cùng khó khăn.

Nhiều câu hỏi được đưa ra: Tại sao Tổng thống Mỹ mặc dù rất muốn giải quyết “hồ sơ” Triều Tiên ngay trong nhiệm kỳ lại tự mình tước đi cơ hội hiếm có này? Phải chăng nguyên nhân của “cơ hội bị bỏ lỡ” này có lẽ đúng như ông Donald Trump viết ra rằng, ông cảm thấy không thích hợp, ít nhất là ở thời điểm hiện tại. Cũng có nhiều ý kiến cho rằng, một trong những nguyên nhân quan trọng là mốc thời gian ngày 12-6 quá sát để hai bên có thể thảo luận kỹ càng về một lượng “hồ sơ” khổng lồ.

Quả là như vậy. Gấp gáp về thời gian có thể khiến cơ hội để giải thích, thương lượng khó đạt tới độ "chín". Hệ lụy là hai bên sẽ không thể tìm thấy tiếng nói chung. Điều này được thấy rõ khi hai bên "va nhau" ở nút thắt trong trình tự phi hạt nhân hóa. Với Mỹ, đó là việc Triều Tiên phải tiến hành phi hạt nhân hóa một cách hoàn toàn, có kiểm chứng và không thể đảo ngược. Trong khi đó, Triều Tiên từ trước đến nay luôn coi việc phi hạt nhân hóa cần được tiến hành từng bước và phải được triển khai trên toàn bộ Bán đảo Triều Tiên theo nguyên tắc "có đi có lại" (nghĩa là Mỹ phải ngừng các cuộc tập trận thường niên với Hàn Quốc và rút quân đội về nước). Sự "lệch nhịp" này cho thấy bất đồng giữa Mỹ và Triều Tiên khó có thể tháo gỡ trong thời gian ngắn, báo trước sự đổ vỡ của cuộc gặp vốn được trông đợi nhiều năm qua.

Những “cung bậc” ngoại giao mà thế giới đã trải qua hơn một tháng qua cho thấy tiến trình phi hạt nhân hóa trên Bán đảo Triều Tiên hoàn toàn không đơn giản. Biết cơ hội là quý giá nhưng không thể vội vàng khi chưa chuẩn bị chu đáo. Thế nên, chậm lại mọi việc, thực hiện đúng đắn từng bước một cách chắc chắn mới là khôn ngoan. Không ai muốn tự đẩy mình vào cơn ác mộng tồi tệ nhất của một nhà đàm phán là ra về tay trắng với những lời hứa nhưng không thể làm được vì không có một kế hoạch hay lộ trình cụ thể.

Điều đáng buồn, cũng như gây nghi ngờ nhiều nhất chính là quyết định hủy hội nghị thượng đỉnh của Tổng thống Donald Trump diễn ra vào đúng thời điểm Triều Tiên thông báo hoàn tất việc dỡ bỏ bãi thử hạt nhân Punggye-ri, dưới sự chứng kiến của các phóng viên quốc tế. Sự kiện này được tiến hành vô điều kiện đã cho thấy Bình Nhưỡng muốn thay đổi một cách nghiêm túc. Phó viện trưởng Viện Vũ khí hạt nhân Kang Kyung-ho cũng tuyên bố, Triều Tiên không còn bãi thử hay khu hầm ngầm nào khác để thử hạt nhân sau khi phá hủy bãi thử Punggye-ri. "Triều Tiên sẽ nỗ lực để xây dựng một thế giới phi hạt nhân, một thế giới yên bình, một thế giới độc lập mới", ông Kang khẳng định. Mong muốn cải thiện quan hệ với Mỹ của phía Triều Tiên còn được thể hiện trong bình luận công bố trên KCNA hôm 25-5 của Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Kim Kye-gwan rằng, tình trạng "đáng hổ thẹn" này trong quan hệ giữa hai nước cho thấy cuộc gặp thượng đỉnh cần thiết tới mức nào: "Chủ tịch của chúng tôi nói rằng, nếu gặp Tổng thống Donald Trump ông có thể có một khởi đầu tốt đẹp và đã chuẩn bị cho cuộc gặp".

Bởi vậy, không quá khi nói rằng, việc đơn phương hủy bỏ hội nghị của Mỹ đẩy nỗ lực của Bình Nhưỡng và các bên liên quan có nguy cơ đi vào "ngõ cụt". Nhưng điều đáng nói hơn chính là việc hủy bỏ cuộc gặp cho thấy rõ những mâu thuẫn dai dẳng và sự cách biệt quá lớn về quan điểm giữa hai bên, vốn xuất phát từ sự nghi kỵ và tâm lý thù nghịch tồn tại bấy lâu, khiến hai bên không tìm thấy tiếng nói chung. Điều gây bất ngờ là không có sự nổi giận, không có tuyên bố trả đũa bằng các vụ thử tên lửa hay hạt nhân, cũng chẳng có thêm những lời đe dọa… đến từ phía Triều Tiên như người ta vẫn nghĩ. Thậm chí, Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Kim Kye-gwan còn tiết lộ rằng: "Chúng tôi sẵn sàng ngồi lại với phía Mỹ để giải quyết các vấn đề bất cứ khi nào, bất kể cách nào". Ở chiều ngược lại, Ngoại trưởng Mỹ M.Pompeo cũng khẳng định, Mỹ vẫn cam kết đối thoại với Triều Tiên. Bởi vậy, có không ít người tin rằng cả Mỹ và Triều Tiên đều không đóng sập cánh cửa đối thoại.

Nhưng cho dù có là vậy thì một bàn tay không thể vỗ thành tiếng. Như lời Thứ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Kim Kye-gwan nói, "muốn chung tay vì hòa bình thì không thể lệch nhịp", Mỹ và Triều Tiên cần phải gạt bỏ những "nghi kỵ chiến lược", cùng nhau tạo dựng lòng tin để đạt tới mục đích cuối cùng là phi hạt nhân hóa và xây dựng nền hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên.

NGUYỄN HÒA