Sự can dự của Mỹ vào Trung Âu đã suy giảm sau khi Washington chuyển hướng tập trung vào châu Á-Thái Bình Dương và các cuộc xung đột tại Trung Đông. Việc Washington “bỏ quên” các nước Trung Âu vô hình trung đã tạo ra khoảng trống để Bắc Kinh và Moscow dễ dàng lấp đầy bằng nhiều cách. Từ nhiều năm nay, chính quyền Thủ tướng Hungary Viktor Orban đã có chủ trương “mở cửa về phía Đông” và ngày càng thắt chặt quan hệ với Nga và Trung Quốc. Budapest ủng hộ mạnh mẽ cho hai dự án đường ống dẫn khí đốt của Nga là Nordstream và TurkStream. Hiện nay, phần lớn nguồn khí đốt của Hungary được nhập từ Nga, trong khi nguồn điện chính của nước này cũng là từ nhà máy điện do tập đoàn Rosatom của Nga đầu tư lên tới khoảng 14 tỷ USD.

Trong khi đó, Trung Quốc đã kịp in dấu ấn đậm nét tại Trung Âu bằng việc triển khai một loạt dự án đường sắt, viễn thông với quy mô lớn. Đáng chú ý, Công ty viễn thông Trung Quốc Huawei đã có những thỏa thuận với các quốc gia Trung Âu, đặc biệt là Hungary, về việc cung cấp cơ sở hạ tầng viễn thông, mạng lưới 5G. Ngoài ra, Huawei đang thực hiện chiến lược xây dựng một trung tâm kho vận cho toàn châu Âu ngay tại Hungary. Sự hiện diện của Moscow và Bắc Kinh tại Hungary đã khiến Ngoại trưởng Mike Pompeo khi đến Budapest đã phải thốt lên rằng: “Nga và Trung Quốc rốt cuộc đã có được nhiều ảnh hưởng hơn tại đây”.

Rõ ràng, sự hiện diện mạnh mẽ của hai “ông lớn” Nga và Trung Quốc tại Trung Âu đang thách thức lợi ích của Mỹ, buộc Washington không thể khoanh tay đứng nhìn. Tại Hungary, ngoài việc đề cập tới những lợi ích mà sự hợp tác với Mỹ mang lại, Ngoại trưởng Mỹ cũng không ngần ngại cảnh báo nước này về việc có quan hệ quá thân thiết với Moscow và Bắc Kinh. Nhà ngoại giao Mỹ thậm chí còn cho rằng, việc Hungary dựa vào khí đốt của Nga và tình bằng hữu với Tổng thống Vladimir Putin là rủi ro an ninh quốc gia. Do vậy, Mỹ kêu gọi Hungary không ủng hộ dự án đường ống TurkStream, vốn nằm trong kế hoạch của Nga trong việc dẫn khí đốt thẳng từ Nga sang châu Âu mà không cần chạy qua Ukraine. Washington cũng bày tỏ mối lo ngại về sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc tại Trung Âu, đặc biệt là việc Huawei mở rộng quy mô tại Hungary và Ba Lan. 

Những tuyên bố cứng rắn của Ngoại trưởng Mỹ tại Trung Âu về Nga và Trung Quốc cho thấy một khía cạnh mới trong chính sách đối ngoại của Mỹ. Đó là quyết tâm đối đầu với Trung Quốc, Nga trên một địa bàn ít người nghĩ đến. Bởi vậy, người ta không quá ngạc nhiên trước "vốn liếng" dày dặn mà Ngoại trưởng Mike Pompeo mang tới Trung Âu lần này. Với những khoản hỗ trợ tài chính và các hợp đồng bán vũ khí lên tới hàng trăm triệu USD, Washington kỳ vọng có thể lôi kéo Hungary, Slovakia và Ba Lan trở lại quỹ đạo ảnh hưởng vốn có của mình.

Tất nhiên, trước một bên đồng minh Mỹ với cả lợi ích và sức ép, còn một bên là Nga và Trung Quốc với rất nhiều lợi ích kinh tế-xã hội, các nước Hungary, Slovakia và Ba Lan khó có thể ngay lập tức đưa quyết định ngả về bên nào. Thậm chí, trong phát biểu đáp lại Ngoại trưởng Mỹ, người đồng cấp Hungary Peter Szijjarto nhấn mạnh, bất kỳ lời chỉ trích nào của Washington về quan hệ ngoại giao giữa Hungary với Nga đều sai lầm, bởi các nước châu Âu khác hiện cũng đang có các mối hợp tác năng lượng với Nga. Ông Peter Szijjarto cũng khẳng định, Hungary vốn vẫn đang thực hiện nghĩa vụ với các quốc gia phương Tây với tư cách là thành viên của liên minh quân sự NATO. 

 

Nhiều nhà phân tích cho rằng, trận địa mới trong cuộc cạnh tranh sức ảnh hưởng của Mỹ với Nga và Trung Quốc ở Trung Âu đã phản ánh góc nhìn khác trong chiến lược “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump. Chính sách “Nước Mỹ trên hết” thoạt nhìn sẽ đưa xứ Cờ hoa ra khỏi cơ cấu đa phương nhưng thực ra là định hình lại, mặc cả lại các hiệp định cơ chế đa phương sao cho có lợi cho Washington. Điều này đã được thể hiện rất rõ khi Tổng thống Donald Trump mặc cả đàm phán lại Hiệp định Mậu dịch Tự do Bắc Mỹ (NAFTA) hay việc yêu cầu các nước Tây Âu phải tăng chi tiêu quốc phòng lên 2% GDP. Washington cũng không ngần ngại yêu cầu các nước Tây Âu đối phó với “mối nguy Huawei”... Nói cách khác, “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Donald Trump không phải một dạng rút khỏi mọi cam kết đa phương, mà là tái định hình trật tự giữa Mỹ và đồng minh, miễn là điều đó có lợi cho Washington. Và như thế, chuyến công du tới ba nước Trung Âu-vốn đang có nguy cơ nằm "ngoài tầm tay" của Washington của Ngoại trưởng Mike Pompeo cũng không nằm ngoài mục đích này.

LINH OANH