Giống như nhiều hội nghị trước đây, chủ đề “nóng” của hội nghị thượng đỉnh NATO lần này vẫn xoay quanh việc thực hiện cam kết dành cho chi tiêu quốc phòng. Tại hội nghị thượng đỉnh ở Wales năm 2014, các thành viên NATO đã nhất trí về mức chi tiêu quốc phòng tiêu chuẩn của mỗi nước phải đạt 2% GDP. Theo báo cáo năm 2017 của NATO, chỉ có 8/28 thành viên liên minh đáp ứng đúng mức chi tiêu cam kết nói trên. Đặc biệt, chi tiêu quốc phòng của Mỹ nhiều hơn chi tiêu của tất cả các nước thành viên khác cộng lại. Một sự bất cập khó chấp nhận khi mà “Mỹ đóng góp tài chính phần lớn cho NATO nhưng bên hưởng lợi chính lại là châu Âu”. Đó là lý do Tổng thống Donald Trump nhiều lần kêu gọi các đối tác liên minh thực hiện các thỏa thuận đã đạt được. Thậm chí, trước thềm hội nghị lần này, ông chủ Nhà trắng còn gửi thư “nhắc nhở” các nước châu Âu trong NATO phải tuân thủ thỏa thuận đã được ký kết.

Động thái “nắn gân” đồng minh của ông chủ Nhà trắng nhiều khả năng sẽ làm leo thang căng thẳng giữa Mỹ với các đồng minh châu Âu và Canada, vốn đã vô cùng “nóng” từ sau hội nghị thượng đỉnh G7 ở Toronto hồi tháng 6 vừa qua. Song, mâu thuẫn này nhiều khả năng cũng khó được giải quyết trong khuôn khổ hai ngày tới tại hội nghị thượng đỉnh NATO. Bởi lẽ, khi mà nhiều nước châu Âu đang phải gồng mình giải quyết khủng hoảng di cư, trong khi tỷ lệ thất nghiệp cao, thảm họa thiên tai ngày một nhiều thì việc chi 2% GDP cho ngân sách quốc phòng đã vượt quá khả năng cho phép của họ. Nhưng nếu không thực hiện cam kết, ông Donald Trump có khả năng từ chối ký thông cáo chung tại hội nghị thượng đỉnh NATO như những gì ông đã làm tại hội nghị thượng đỉnh G7. Một kịch bản tồi mà NATO không hề mong muốn nếu ông Trump đảo ngược cam kết hỗ trợ lâu dài cho liên minh như ông đã từng làm khi tuyên bố rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran, chuyển đại sứ quán đến Jerusalem, rút khỏi Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) hay Hiệp định Thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA)…

Có một sự trùng hợp khá ngạc nhiên là cách đây đúng tròn một tháng, ngày 11-6, do bất đồng quan điểm với Thủ tướng Canada Justin Trudeau, ông Donald Trump đã từ chối ký Tuyên bố chung G7 và nhanh chóng rời Canada tới Singapore để tiến hành cuộc gặp thượng đỉnh với nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un. Đúng một tháng sau, Hội nghị thượng đỉnh NATO diễn ra tại Brussels, và sau đó vài ngày sẽ là cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin diễn ra tại Helsinki (Phần Lan).

Khi quan hệ giữa Mỹ và các đồng minh châu Âu gần đây xấu đi, việc Washington và Moscow lên kế hoạch cho cuộc gặp thượng đỉnh song phương khiến việc thảo luận về các vấn đề của Nga tại hội nghị thượng đỉnh NATO trở nên khó hơn. Nga luôn là “kẻ thù giả tưởng” của NATO và là đối tượng chính của chính sách phòng ngự tập thể của khối liên minh quân sự này. Các nước châu Âu lo ngại, Tổng thống Donald Trump sẽ công kích các đồng minh trước và sau đó đi đến Helsinki để bắt tay với người đồng cấp Vladimir Putin. Động thái này sẽ làm suy yếu sự gắn kết của NATO và gây ra một cuộc khủng hoảng lòng tin trong liên minh xuyên Đại Tây Dương.

Vì lẽ đó, ngăn chặn một kết quả tương tự như tại hội nghị G7 ở Canada là trách nhiệm mà các nhà lãnh đạo NATO phải làm nếu họ không muốn để Washington xích lại gần Nga. Trước những khó khăn mà đồng minh Mỹ mang lại, NATO và EU ngày 10-7 đã ký một tuyên bố chung về hợp tác giữa hai thể chế trong một loạt lĩnh vực, trong đó có việc huy động binh sĩ trong trường hợp xảy ra khủng hoảng. Đây được xem là một nỗ lực nhằm chứng minh tầm quan trọng không thể thiếu của NATO trong bối cảnh quốc tế hiện nay, đồng thời là biện pháp đối phó trong trường hợp Nga và Mỹ đạt được sự thỏa hiệp trong vấn đề Crimea hoặc Washington không tham gia chiến dịch dàn quân mới của NATO tại sườn phía Đông.

LINH OANH