QĐND - Mức nhập siêu 2 tháng đầu năm 2011 đã là 1,83 tỷ USD. Theo dự báo từ cuối năm ngoái, năm nay mức nhập siêu có thể là 14 tỷ USD, bằng 17,9% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, với mục tiêu tối thượng là ổn định nền kinh tế, Chính phủ đã chỉ thị mức nhập siêu trong năm nay không được quá 16% tổng kim ngạch xuất khẩu. Để làm được điều đó, một số chuyên gia kinh tế cho rằng, cần cơ cấu lại mặt hàng nhập khẩu một cách hợp lý.

Công bố danh mục hàng trong nước sản xuất được

Theo Bộ Công Thương, tình hình xuất khẩu 2 tháng đầu năm vẫn khả quan, với tổng kim ngạch ước đạt 12,34 tỷ USD, tăng 40,3% so với cùng kỳ. Nhiều mặt hàng như thủy sản, hạt điều, cà phê, hạt tiêu, than đá, dệt may, da giày... được giá, đã góp phần nâng cao giá trị xuất khẩu. Tuy nhiên, kim ngạch nhập khẩu cũng ước đạt khoảng 14,2 tỷ USD, tăng 26,8% so với cùng kỳ, đưa nhập siêu 2 tháng ở mức 1,83 tỷ USD, chiếm 14,8% kim ngạch xuất khẩu.

Để kiềm chế lạm phát, giảm nhập siêu, ổn định kinh tế vĩ mô theo tinh thần của Nghị quyết 11/NQ-CP, Bộ Công Thương đã công bố Chương trình hành động 7 điểm nhằm quyết liệt thực hiện các mục tiêu Chính phủ giao, tháo gỡ khó khăn để doanh nghiệp đẩy mạnh sản xuất trong nước. Ba nội dung được ưu tiên tập trung gồm kiểm soát lạm phát, ổn định cung cầu thị trường; kiểm soát nhập siêu và bảo đảm cung ứng điện, cung ứng nhiên liệu cho nền kinh tế xã hội.

Cần tiếp tục khuyến khích người tiêu dùng sử dụng hàng Việt Nam để góp phần giảm nhập siêu.

Bộ Công Thương đang phối hợp với các cơ quan liên quan sớm hoàn thiện hệ thống phân phối, lưu thông các mặt hàng thiết yếu cho sản xuất và đời sống, đặc biệt là hệ thống phân phối xăng dầu, thép, phân bón. Vụ Thị trường trong nước theo dõi chặt chẽ diễn biến thị trường trong và ngoài nước, để kịp thời áp dụng các biện pháp điều tiết cung - cầu và bình ổn thị trường, nhất là những mặt hàng thiết yếu cho sản xuất và đời sống, không để xảy ra thiếu hàng, sốt giá.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng thừa nhận, để thực hiện chỉ tiêu kiểm soát nhập siêu ở mức bằng 16% so với kim ngạch nhập khẩu là hết sức khó khăn, cần có các giải pháp rất quyết liệt. Vì thế, Bộ Công Thương đang nghiên cứu công bố danh mục các mặt hàng trong nước đã sản xuất được, danh mục các mặt hàng không thiết yếu để hạn chế nhập khẩu.

Đối với nhóm hàng cần thiết nhập khẩu phải đảm bảo đủ để ổn định sản xuất. Trong đó, máy móc thiết bị trị giá khoảng 15 tỷ USD, xăng dầu khoảng 10 triệu tấn, phân bón 3,5 triệu tấn, thép thành phẩm 7 triệu tấn, nguyên phụ liệu dệt may 3 tỷ USD... Nhóm mặt hàng cần kiểm soát gồm: Sản phẩm chế tạo từ gang thép, than cốc và các sản phẩm từ hóa dầu, gas, đá quý, kim loại quý, tránh tăng đột biến làm tăng kim ngạch nhập khẩu. Đối với nhóm hạn chế nhập khẩu gồm: Nguyên phụ liệu thuốc lá, hàng tiêu dùng, ô tô dưới 12 chỗ ngồi, linh kiện ô tô dưới 12 chỗ, linh kiện xe máy... chiếm khoảng 8% kim ngạch nhập khẩu.

Năm 2010, Việt Nam đã nhập rất nhiều máy móc, phụ tùng có xuất xứ từ Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc (quy mô khoảng 13,28 tỷ USD, dẫn đầu về kim ngạch nhập khẩu).

Hướng tới nền kinh tế tự chủ

Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, tỷ lệ hàng tiêu dùng, hàng xa xỉ nhập khẩu chỉ chiếm khoảng 8% tổng kim ngạch nhập khẩu nên có giảm nhập nhóm hàng này cũng không khiến kim ngạch nhập khẩu cả nước giảm nhiều. Hai nhóm hàng gồm: Máy móc thiết bị nhập khẩu chiếm khoảng 30% và nguyên phụ liệu sản xuất chiếm hơn 60% kim ngạch nhập khẩu mới cần phải cân đối lại để hạn chế và giảm nhập. Cũng theo ông Ánh, trong năm 2010, kim ngạch nhập khẩu chiếm 82,8 tỷ USD trên tổng số GDP của cả nước là 104 tỷ USD là quá lớn, sẽ chi phối mạnh mẽ đến nền kinh tế, giá cả hàng hóa. Khi giá thế giới lên cao, giá trong nước cũng bị đẩy lên theo.

Nguyên nhân nhập siêu cao chủ yếu vẫn là do cơ cấu kinh tế của Việt Nam còn bất hợp lý, chủ yếu làm gia công… Nguyên nhân lớn nhất của nhập siêu không phải nằm ở các mặt hàng xa xỉ nhập khẩu, thậm chí ở cả nhóm hàng hóa cần hạn chế hay hạn chế nhập khẩu, mà chính ở nhóm hàng “cần thiết nhập khẩu”. Kim ngạch nhập khẩu của nhóm hàng “cần thiết nhập” năm 2010 ước khoảng 68 tỷ USD, gồm các thiết bị, máy móc phục vụ sản xuất hàng xuất khẩu và tiêu dùng, đầu tư xây dựng các công trình, dự án… trong đó nhóm hàng cơ khí chiếm phần lớn. Theo Hiệp hội Cơ khí Việt Nam, chỉ cần có cơ chế đúng đắn cho sử dụng máy móc, thiết bị cơ khí sản xuất trong nước thay thế được một nửa lượng hàng hóa là máy móc, thiết bị nhập khẩu thì đã giải quyết được vấn đề nhập siêu.

Ông Lưu Quang Khánh, Vụ trưởng Vụ Kinh tế dịch vụ (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cũng đồng tình với quan điểm trên khi cho rằng để hạn chế nhập siêu, cần xây dựng chương trình sản xuất máy móc, thiết bị, vật tư trong nước để phục vụ cho các ngành sản xuất nhằm hạn chế phải nhập khẩu.

Các công trình điện, các nhà máy sản xuất xi măng của chúng ta hiện nay nhập gần như 100% máy móc, thiết bị điện từ nước ngoài (chủ yếu từ Trung Quốc). Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp trong nước khẳng định, có thể cung ứng không ít các chi tiết máy móc trong các dự án trên.

Trong quý I này, Bộ Công Thương sẽ trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và ban hành Quyết định chính sách phát triển một số ngành công nghiệp hỗ trợ, Chương trình hành động quốc gia về phát triển sản xuất hàng thay thế nhập khẩu. Chỉ có một nền sản xuất tự chủ mới tránh được vị thế phụ thuộc khi phải nhập khẩu.

Bài và ảnh: Hồ Quang Phương