QĐND - Một trong những phẩm chất truyền thống tiêu biểu nhất, rực rỡ nhất làm nên bản chất của Quân đội ta trong suốt 70 năm qua là “Hiếu với dân”. Cùng với phẩm chất “Trung với Đảng, trung với nước”, truyền thống “Hiếu với dân” đã trở thành nền tảng đạo đức văn hóa của một quân đội cách mạng.

Trong ngôn ngữ tiếng Việt, “hiếu” là một từ giàu ý nghĩa nhân văn. Từ “hiếu” thường được hiểu là hết lòng tôn thờ, kính yêu, biết ơn một đối tượng nào đó đã mang lại cho mình cuộc sống hạnh phúc. Người Việt xưa nay vẫn coi “hiếu” là việc tình, việc nghĩa, như con cháu phải có lòng hiếu thảo với bố mẹ, ông bà và những người từng đùm bọc, nuôi dưỡng, cưu mang, dìu dắt mình lớn khôn, trưởng thành. Có lòng hiếu thảo, tự thân mỗi người đã mang trong tâm hồn mình một đức tính, một phẩm hạnh, một giá trị văn hóa cao đẹp của cộng đồng.

Nói qua điều đó để thấy, một quân đội có hiếu với dân chứng tỏ quân đội ấy không chỉ thấm nhuần sâu sắc những giá trị đạo đức văn hóa truyền thống của dân tộc, mà còn là một đội quân luôn coi trọng, đề cao và hiện thực hóa quan điểm “dĩ dân vi bản” (lấy dân làm gốc) trong toàn bộ hoạt động và trên suốt chặng đường lịch sử của mình. “Chất nhân dân” trong Quân đội ta biểu hiện sâu sắc ở chỗ: Sinh ra từ nhân dân, lớn lên và trưởng thành trong phong trào toàn dân đánh giặc giữ nước, quân dân luôn chung một ý chí, hướng đến một mục tiêu chung là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Từ khi ra đời đến nay, Quân đội ta luôn xác định nhân dân là đối tượng cao nhất để sẵn sàng chiến đấu, sẵn sàng hy sinh, sẵn sàng phục vụ vô điều kiện với khát vọng, mong muốn cao cả là mang lại độc lập tự do cho Tổ quốc để nhân dân được sống trong hòa bình, ấm no, hạnh phúc. Mặt khác, tinh thần “Hiếu với dân” của Quân đội ta còn thể hiện sâu đậm ở chức năng “ba trong một”, nghĩa là đồng thời thực hiện cả ba vai trò là đội quân chiến đấu, đội quân lao động sản xuất và đội quân công tác (tuyên truyền, vận động nhân dân). Đây là điểm khác biệt căn bản so các quân đội nhà nghề, quân đội thiện chiến của nhiều quốc gia trên thế giới vốn sinh ra chủ yếu để làm công cụ bạo lực cho các giai cấp, nhà nước cầm quyền của họ.

Chiến sĩ Sư đoàn 301 (Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội), giúp nhân dân xã Phú Lương, quận Hà Đông, thu hoạch lúa, khắc phục hậu quả sau bão. Ảnh minh họa.

Phẩm chất “Hiếu với dân” của Quân đội ta không phải tự nhiên mà có. Đó là kết quả tất yếu của sự kế thừa, hấp thụ những giá trị truyền thống tốt đẹp của ông cha; là sự giáo dục, rèn luyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh-người khai sinh ra Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam ngày nay) và Đảng Cộng sản Việt Nam-người lãnh đạo, tổ chức cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Mặt khác, đó còn là kết quả của một quá trình học tập, tôi luyện bền bỉ, thường xuyên và được nối tiếp, trao truyền liên tục của các thế hệ Bộ đội Cụ Hồ trong suốt 7 thập kỷ qua.

Trong thời kỳ đầu còn non trẻ, dù phải đương đầu với muôn vàn gian khổ, nhưng phẩm chất “Hiếu với dân” của Quân đội ta đã nảy nở, không ngừng củng cố, bồi đắp và được nhắc tới như một niềm tin, một lẽ sống cao đẹp trong xã hội. Nền tảng hình thành truyền thống “Hiếu với dân” của Quân đội ta lần đầu tiên được thể hiện ở 2 trong 10 lời thề danh dự của Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân tuyên thệ dưới Quốc kỳ ngày 22-12-1944 tại khu rừng Trần Hưng Đạo (Cao Bằng). Đó là lời thề thứ 6: “Khi ra trận, nếu bị quân địch bắt, thì dù cực hình tàn khốc thế nào cũng cương quyết một lòng trung thành với sự nghiệp giải phóng của toàn dân, không bao giờ cung khai phản bội”; và lời thề thứ 9: “Khi tiếp xúc với dân sẽ làm đúng ba điều răn: “Không lấy của dân, không dọa nạt dân, không quấy nhiễu dân” và ba điều nên: “Kính trọng dân, giúp đỡ dân, bảo vệ dân”, để gây lòng tin cậy đối với dân chúng, thực hiện quân dân nhất trí giết giặc cứu nước”. Đặc biệt, kỷ niệm 20 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22-12-1964), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tuyên dương, khen ngợi: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”. 

Trong hai cuộc kháng chiến của dân tộc, Quân đội ta đã tỏ rõ phẩm chất “Hiếu với dân” thông qua việc giữ vững vai trò nòng cốt để cùng toàn dân đánh giặc, giữ nước, giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc. Thời đó, mối quan hệ quân dân đã nâng lên thành tình đoàn kết quân dân mà đồng bào ta vẫn thân thương, trìu mến gọi là “tình cá nước”. Hình ảnh anh Vệ quốc quân với chiếc áo trấn thủ thời chống Pháp và người chiến sĩ Giải phóng quân với chiếc mũ tai bèo thời chống Mỹ-từng lập nên những chiến tích lẫy lừng-đã trở thành một trong những biểu tượng đẹp nhất của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam thế kỷ XX. Đi thăm viếng nhiều nghĩa trang, chúng ta thường nhìn thấy câu đối “Sống chiến đấu nhân dân mến phục/ Chết oanh liệt Tổ quốc ghi công” được ghi trang trọng trên cổng nghĩa trang, đã phần nào nói lên hình ảnh Bộ đội Cụ Hồ còn sống mãi trong lòng dân. Nếu bộ đội không có tấm lòng hiếu thảo son sắt với dân, làm sao dân lại tôn vinh, thờ phụng suốt đời như thế!

Trong thời bình, truyền thống “Hiếu với dân” của Quân đội ta tiếp tục được coi trọng, phát huy khi Bộ đội Cụ Hồ không ngại gian khổ, hiểm nguy, sẵn sàng lao vào cứu dân trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, lũ lụt, cháy rừng… Người lính cũng luôn hăng hái xông pha vào những việc khó, đi khắp các hang cùng ngõ hẻm của đất nước để làm điểm tựa cho dân trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, đẩy lùi nghèo nàn, bệnh tật, từng bước xây dựng cuộc sống mới. Thực tế cho thấy, ở đâu có bộ đội đến chung lòng dốc sức giúp đỡ nhân dân, ở đó bà con cảm thấy cuộc sống thanh bình, ấm áp hơn và có thêm niềm tin vào tương lai tươi sáng hơn. Vì luôn mang trong tim tình cảm và phong cách ứng xử đối với dân là: “Lắng nghe dân nói, nói cho dân hiểu, làm cho dân tin”, nên Bộ đội Cụ Hồ “đi dân nhớ, ở dân thương”, được sống chan hòa trong sự tin yêu, chở che, đùm bọc của nhân dân. Tình đoàn kết quân dân gắn bó bền chặt là cội nguồn sâu xa góp phần làm nên sức mạnh vô địch của Quân đội ta.

Nhờ thấm nhuần, thực hiện đạo lý truyền thống “Hiếu với dân” mà Quân đội ta không ngừng nâng cao sức mạnh nội sinh, sức mạnh chiến đấu, là cơ sở để thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Có thể khẳng định rằng, “Hiếu với dân” là một trong những phẩm chất làm nên hệ giá trị văn hóa của Bộ đội Cụ Hồ. Để giá trị ấy tiếp tục phát huy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, đòi hỏi mỗi cán bộ, chiến sĩ phải thấu triệt sâu sắc đường lối của Đảng về xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, gắn với thế trận an ninh nhân dân, bảo đảm cho Quân đội ta luôn tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân, được nhân dân tin yêu. Chỉ có giữ vững niềm tin, tình cảm với dân, tự nguyện gắn bó với dân, hết lòng hết sức phụng sự nhân dân, Quân đội ta mới xứng đáng là quân đội của nhân dân-một quân đội nặng tình ân nghĩa và giàu lòng hiếu thảo với nhân dân.

NGUYỄN VĂN HẢI