Trong phạm vi cả nước và nhiều nước khác trên thế giới, cây điều đã khẳng định ưu thế trong việc cung cấp sản phẩm hạt, dầu và nguyên liệu gỗ, củi cho nhu cầu của con người. Hiện nay Việt Nam đang đứng đầu thế giới về xuất khẩu hạt điều.

Giữ vị trí số 1 thế giới về xuất khẩu nhân điều

Trong 32 nước trồng điều trên thế giới, Việt Nam là một trong 3 nước có diện tích và sản lượng điều cao nhất. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 450.000 ha điều được trồng tập trung nhiều nhất chủ yếu ở các tỉnh Đông Nam bộ như: Bình Phước, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai và vùng Tây Nguyên.

Mặc dù trong giai đoạn nền kinh tế thế giới phục hồi chậm sau khủng hoảng tài chính nhưng tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu nhân điều năm 2010 của Việt Nam ước đạt trên 1 tỷ USD, cao nhất từ trước tới nay. Với kết quả ấn tượng này, trong 4 năm liên tục (2006-2010) Việt Nam đã trở thành nước có số lượng và kim ngạch xuất khẩu nhân điều số 1 thế giới và giữ vững vị trí nước chế biến đứng thứ 2 thế giới sau Ấn Độ và đứng thứ 3 thế giới về năng suất và sản lượng sau Ấn Độ và Bờ Biển Ngà.

Như vậy so với chỉ tiêu đề ra của Bộ NN-PTNT, ngành điều Việt Nam đã vượt cả 3 chỉ tiêu về sản lượng chế biến, sản lượng nhân điều xuất khẩu và kim ngạch xuất khẩu (vượt từ 27% đến hơn 52%). Tuy nhiên, các chỉ tiêu về diện tích cây điều, năng suất và sản lượng điều nguyên liệu cho chế biến còn thấp (đạt từ 60% đến hơn 87% chỉ tiêu).

Ảnh minh họa/internet.

Nhân điều Việt Nam hiện xuất khẩu chủ yếu sang các thị trường Mỹ, Trung Quốc, các nước Châu Âu, Úc. Trong đó, Mỹ là thị trường tiêu thụ nhân điều mạnh nhất thế giới. Theo thống kê gần nhất của VINACAS, tốc độ tăng trưởng sản lượng điều của Ấn Độ, Tây Phi, Brazil là 8,9%/năm trong giai đoạn 2006 - 2007, nhưng hiện nay sản lượng của 3 nước này đang có dấu hiệu hiệu giảm sút. Trong đó, sản phẩm dầu vỏ hạt điều, Ấn Độ dự kiến sản xuất 200.000 tấn/năm, nhưng sản lượng thực tế chỉ đạt 50.000 tấn/năm.

Cây điều những năm đó chỉ mang ý nghĩa phủ xanh đất trống đồi trọc, xóa đói giảm nghèo. Những năm gần đây, cây điều với sự bứt phá mạnh mẽ trên thị trường tiêu thụ thế giới, mang về nguồn thu đáng kể cho cả người trồng và cơ sở chế biến. Việc đầu tư có chiều sâu để đem về năng suất cao đã được tiến hành từ khâu giống, nuôi trồng, chăm sóc đến chế biến. Nhờ vậy, cây điều Việt Nam đã trở thành thương hiệu ở vị trí số 1 về kim ngạch xuất khẩu trên thị trường thế giới.

Mục tiêu trong năm 2011

Ngành điều Việt Nam đặt mục tiêu, năm 2011 diện tích trồng điều cả nước sẽ đạt 450 nghìn ha với sản lượng thu hoạch 500 nghìn tấn. Cùng với lượng điều thô nhập khẩu, năm 2011 ngành điều sẽ chế biến xuất khẩu khoảng 200 nghìn tấn điều nhân, thu về khoảng 1,5 tỷ USD, tăng khoảng 32% về giá trị so với năm 2010.

Nhiều khả năng, ngành xuất khẩu điều vẫn giữ ngôi vị đứng đầu. Tuy nhiên, ông Nguyễn Đức Thanh, Chủ tịch Vinacas cho rằng, trở ngại lớn nhất hiện nay của ngành điều là tình trạng các nhà máy thiếu nguyên liệu để chế biến. Bên cạnh đó, cây điều VN còn bị tác động thời tiết và chịu sự chi phối về giá cả trên thị trường thế giới. Ông Thanh cho biết, năm 2011, vấn đề đặt ra cho ngành điều là 50% nguyên liệu chế biến, tương đương 300.000 tấn/năm vẫn phải lệ thuộc vào nhập khẩu. Trước tình trạng trên, để duy trì tốc độ sản xuất và xuất khẩu, vừa qua, Vinacas đã trình lên Bộ NN&PTNT quy hoạch chi tiết ngành điều. Trong bản quy hoạch này, Vinacas đề nghị xây dựng vùng chuyên canh điều rộng 200.000ha tại tỉnh Bình Phước, nơi được mệnh danh là thủ phủ của loại cây này.

Giải pháp phát triển ngành điều bền vững

Theo Chủ tịch VINACAS, mục tiêu đề ra của ngành điều đến năm 2020 là giữ diện tích trồng điều từ 315.000 – 350.000 ha. Trong đó, tập trung vùng Đông Nam bộ 180.000 – 200.000 ha, Tây Nguyên 90.000 – 100.000 ha và Duyên Hải Nam Trung bộ 25.000 – 30.000 ha; sản lượng điều thô cho chế biến 350.000 – 400.000 tấn; kim ngạch xuất khẩu đạt 1,5 tỷ USD vào năm 2020.

Để chủ động nguồn điều thô cho các nhà máy chế biến điều xuất khẩu, ngoài việc tập trung đầu tư xây dựng vùng nguyên liệu trong nước, ngành điều hướng đến gắn với vùng nguyên liệu Campuchia và có thể cả Lào để hình thành vùng nguyên liệu chung 3 nước, phấn đấu đến năm 2020 đạt diện tích 600.000 ha. Trong đó, Việt Nam khoảng 300.000 ha, Campuchia 250.000 ha và Lào khoảng 50.000 ha, với sản lượng 1,2 – 1,4 tấn/ha (hiện chỉ đạt gần 1 tấn/ha).

Tiếp tục thực hiện chương trình giống điều quốc gia, thành lập Viện Nghiên cứu điều VN với 3 Trung tâm ở Đông Nam bộ, Tây Nguyên và Duyên Hải Nam Trung bộ nhằm phát triển giống điều quốc gia đến năm 2020 theo hướng năng suất cao, chất lượng hạt tốt. Hiện ngành điều hướng đến tuyển chọn, lai tạo và đưa vào sản xuất nhiều giống điều cho năng suất cao 2,5 – 3 tấn/ha, hạt to làm tăng tỷ lệ nhân từ 27% đến 34% như giống PN1, CH1, LG1, còn tập đoàn giống MH có khả năng cho năng suất 3 – 4 tấn/ha; thành công trong việc sản xuất giống điều ghép cho chất lượng cao, giúp giá thành giảm từ 10.000 đ/cây xuống chỉ còn 4.000đ - 5.000đ/cây. Ngành điều cũng sẽ hình thành 4 trung tâm chế biến xuất nhập khẩu điều lớn của toàn quốc trên cơ sở tổ chức hoạt động hiệu quả nhóm 20 doanh nghiệp xuất khẩu hạt điều hàng đầu VN hiện nay hướng đến chất lượng sản phẩm, vệ sinh an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế ISO, HACCP, GMP để đưa uy tín hạt điều VN ngày càng cao trên thị trường quốc tế.

Về kỹ thuật, cải tạo vườn Điều cũ năng suất thấp bằng giống mới, xây dựng quy trình trồng và chăm sóc cây Điều theo hướng thâm canh tăng năng suất chất lượng, chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật trong canh tác cây - Về tổ chức sản xuất: đặt các điểm thu mua hạt Điều ở các xã có diện tích nhỏ, phân tán, cơ sở chế biến nhân hạt Điều cần có các hình thức hợp tác thích hợp với các hộ trồng Điều tạo nguồn nguyên liệu ổn định (đầu tư cải tạo chăm sóc, tư vấn kỹ thuật), hợp tác giữa các trang trại trồng Điều nhằm hình thành các HTX trồng, chế biến và tiêu thụ trong đó chủ yếu tập trung hợp tác vốn đầu tư vào công nghệ chế biến hiện đại để nâng cao chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm.

Về tiêu thụ sản phẩm, các cơ sở chế biến nhân hạt Điều cần đa dạng hóa sản phẩm chế biến từ hạt Điều thay vì chỉ chế biến hạt Điềuthô, tăng cường các hoạt động xúc tiên thương mại tìm kiếm thị trường, xây dựng hệ thống thông tin sản xuất và chế biến hạt Điều trong webside mặt hàng nông sản Bình Dương.

Các mô hình định hướng trong vùng chuyên canh Điều gồm: - Trang trai trồng cao su kết hơn trồng Điều: Mô hình này, cây điều được phát triển như những vành đai rừng phòng hộ trên vùng diện tích đất trông, đất vườn.

Về đầu tư máy móc thiết bị cho ngành điều nhằm giải quyết tình trạng thiếu lao động khâu chế biến hạt điều, VINACAS đã thành công bước đầu việc nghiên cứu, thiết kế chế tạo thực nghiệm thiết bị tự động tách vỏ cứng hạt điều; đồng thời chế tạo thành công và áp dụng rộng thiết bị bóc vỏ lụa nhân điều cho kết quả tăng năng suất lao động từ 10 – 20 lần so với lao động thủ công, giảm thiểu hao hụt trong quá trình chế biến, đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt. Hiện VINACAS và các cộng sự đang tiếp tục nghiên cứu để các thiết bị này cho năng suất cao hơn, chất lượng tốt hơn, giá thành hạ hơn để tạo ra một cuộc cách mạng trong thiết bị tự động chế biến hạt điều. Bên cạnh đó, VINACAS sẽ nghiên cứu phối hợp với các đơn vị hội viên sản xuất máy móc thiết bị của ngành điều đề xuất đề án phân loại nhân điều xuất khẩu bằng máy tự động và đề án sản xuất dầu vỏ hạt điều xuất khẩu. Tiến tới xây dựng thương hiệu điều “made in Vietnam ” cho các sản phẩm điều có hàm lượng giá trị gia tăng cao, đủ sức cạnh tranh, hội nhập kinh tế quốc tế.

Thị trường hạt điều đầu năm 2011

Giá hạt điều trên thị trường thế giới vẫn ổn định trong những tháng đầu năm 2011 cho dù hoạt động thu hoạch đã bắt đầu ở các nước sản xuất chủ lực trong đó có Việt Nam, bắt đầu từ tháng 2 này. Giá điều loại W320 hiện dao động từ 3,65 – 3,75 đô la/lb (1 lb = 0,454 kg), FOB, thậm chí có khi lên tới 3,85 đô la/lb. Giá điều W240 dao động từ 4,30 – 4,35 đô la/lb, FOB. Trên thị trường nhân điều thô (RCN), hoạt động giao dịch vẫn trầm lắng bởi còn rất ít hàng tồn kho chưa bán. Các chuyến hàng từ Tanzania và Mozambique đã cải thiện hơn so với vụ trước nhưng khối lượng lại nhỏ, ước tính ít hơn 10% so với mức trung bình toàn cầu.

Nhiều người nhận định, giá điều hiện tại - mức cao nhất từng thấy - sẽ khó bền và thị trường có thể điều chỉnh giảm khi vụ mùa ở khu vực Bắc bán cầu bắt đầu. Tuy nhiên, khả năng sụt giảm lớn của giá là không thể xảy ra bởi ba yếu tố: một là dự trữ thấp, hai là chi phí chế biến cao, và ba là sự ổn định trong nhu cầu mua giao ngay hoặc các hợp đồng gần.

Triển vọng trong cả năm, ngoại trừ những biến động sẽ xảy ra trong vòng 3 tháng tới do vụ thu hoạch diễn ra, thị trường điều thế giới sẽ ổn định ở mức như hiện nay trong thời gian còn lại của năm. Giá chắc chắn tăng nếu có bất kỳ sự thiếu hụt nguồn cung nào hoặc nếu nhu cầu không bị ảnh hưởng như dự đoán. Thị trường chỉ có khả năng sụt giảm khi vụ mùa ở tất cả các nước sản xuất cho kết quả tốt và nhu cầu thu mua trong 3 tháng tới ở mức chậm.

Sau Tết Nguyên đán, nông dân trong nước bắt đầu bước vào vụ thu hoạch hạt điều kéo dài 2-3 tháng và hiện nay là thời điểm nhạy cảm, quyết định giá mua điều thô của doanh nghiệp.

Theo VIT