Sau khi Tổng thống Sergio Mattarella chỉ định ông Carlo Cottarelli, cựu Giám đốc điều hành của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) làm thủ tướng lâm thời, đảm trách nhiệm vụ đứng ra thành lập một chính phủ kỹ trị tại Italy, cựu Thủ tướng Silvio Berlusconi, lãnh đạo đảng Tiến lên Italy (FI), đã lên tiếng phản đối. Ông Silvio Berlusconi khẳng định, đảng FI sẽ không ủng hộ thành lập một chính phủ kỹ trị khi bỏ phiếu tại quốc hội. Theo Reuters, hầu hết các chính đảng ở Italy, trong đó có đảng cực hữu Liên đoàn (LN) và đảng Phong trào 5 Sao (M5S), đều đưa ra quan điểm tương tự của FI, đồng thời khẳng định, sẽ thúc đẩy bầu cử sớm vào mùa thu tới.

Ông Carlo Cottarelli được giao nhiệm vụ thành lập chính phủ kỹ trị khi Giáo sư luật Giuseppe Conte từ bỏ chiếc ghế thủ tướng chỉ sau 5 ngày được chỉ định, do không có khả năng thành lập chính phủ liên minh giữa M5S và đảng LN. Trước đó, dư luận bày tỏ hoài nghi M5S và đảng LN có thể hoàn tất việc thành lập chính phủ liên minh một cách suôn sẻ. Trên thực tế, M5S và đảng LN là những đối thủ chính trị với các ưu tiên rất khác nhau và hai đảng chỉ giành được thế đa số cực kỳ mong manh tại Thượng viện, khiến nguy cơ đi tới thất bại và mâu thuẫn là rất lớn. M5S và đảng LN đang bất đồng sâu sắc trong nhiều vấn đề, từ các dự án kinh tế ưu tiên tới ngân sách năm 2019. Đảng LN muốn cắt giảm thuế để thỏa mãn các cử tri của mình ở vùng phương Bắc giàu có, trong khi M5S lại tập trung hơn vào người dân ở vùng phía nam nghèo đói. Những bất đồng chủ chốt như vậy khiến mục tiêu thành lập một chính phủ đồng nhất trở nên xa vời. 

Tổng thống Italy Sergio Mattarella (bên trái) và Thủ tướng tạm quyền Carlo Cottarelli.

Thủ tướng tạm quyền Carlo Cottarelli cho biết, nếu chính phủ của ông được quốc hội thông qua, ông sẽ đề xuất chương trình nghị sự bao gồm một cuộc bỏ phiếu về ngân sách 2019, sau đó quốc hội sẽ giải tán và tiến hành cuộc tổng tuyển cử mới vào đầu năm 2019. Trong trường hợp chính phủ không được quốc hội thông qua, cuộc tổng tuyển cử sẽ diễn ra sau tháng 8.

Nguy cơ này một lần nữa cho thấy tình thế bấp bênh và chia rẽ trên chính trường Italy kể từ sau cuộc tổng tuyển cử hôm 4-3 vừa qua tại quốc gia “hình chiếc ủng”. Trong cuộc tổng tuyển cử này, không có chính đảng hoặc liên minh nào giành được đa số ghế để tự đứng ra thành lập chính phủ, trong đó liên minh cánh hữu, bao gồm cả FI và LN, dẫn đầu, giành được 260 ghế tại Hạ viện (gồm 630 ghế) và 135 ghế tại Thượng viện (gồm 320 ghế) trong khi M5S về vị trí thứ hai với 221 ghế tại Hạ viện và 112 ghế tại Thượng viện. 

Cuộc khủng hoảng chính trị chưa có hồi kết tại Italy tạo ra một làn sóng phản ứng trái chiều từ nhiều quốc gia châu Âu. AFP dẫn lời một phát ngôn viên của Thủ tướng Đức cho biết, Berlin tôn trọng nền dân chủ của Italy và chính phủ Đức sẽ cùng chờ đợi chính phủ Italy mới và những ý tưởng mà chính phủ này sẽ mang tới cho các đối tác trong Liên minh châu Âu (EU). Người phát ngôn này cũng khẳng định, quan điểm cơ bản của Berlin là luôn sẵn sàng hợp tác với một chính phủ tại Italy. Trong khi đó, cựu lãnh đạo đảng Độc lập Vương quốc Anh (UKIP) Nigel Farage thì cho rằng, đã đến lúc Italy cần tổ chức bầu cử lại.

Giới phân tích cho rằng, cuộc khủng hoảng lần này chỉ là phần nổi, còn mấu chốt vấn đề vẫn là sự "bế tắc" cố hữu trong hệ thống chính trị của Italy. Thậm chí, ngay trước cuộc tổng tuyển cử ngày 4-3 vừa qua, Giáo sư Roberto D'Alimonte tại Đại học LUISS ở Rome từng cảnh báo: “Cho dù cuộc bầu cử diễn ra như thế nào, tình hình sẽ vẫn u ám và mong manh”. Trong vòng 70 năm qua kể từ khi kết thúc Chiến tranh thế giới thứ hai, Italy đã trải qua không dưới 65 chính phủ. Số lượng chính phủ có thể duy trì hoạt động ít nhất là một nhiệm kỳ trọn vẹn, có nghĩa là 5 năm kể từ sau một cuộc bầu cử quốc hội cho đến khi một quốc hội mới được bầu ra là thực sự hiếm hoi.

HOÀNG VŨ