QĐND - Mê-hi-cô hôm 16-4 đã ban bố cảnh báo nguy hiểm tại 5 bang của nước này sau khi các đối tượng chưa rõ danh tính ăn trộm vật liệu phóng xạ có thể gây nguy hiểm cho con người. Chính phủ Mê-hi-cô đánh giá thảm họa hạt nhân có thể xảy ra với thiệt hại rất lớn.

Bộ Nội vụ Mê-hi-cô cho biết, nguồn phóng xạ iridium-192, nhãn hiệu X-571, đựng trong một thùng đặc biệt đã bị đánh cắp hôm 13-4 tại thị trấn Các-đê-nát, bang Ta-ba-xcô. Theo Đài Truyền hình Telesur, số phóng xạ thuộc về một phòng thí nghiệm y tế. Bộ Nội vụ Mê-hi-cô sau khi nhận được tin báo của Công ty Garantia Radiografica e Ingenieria đã ban hành cảnh báo tới một số bang lân cận, gồm Ta-ba-xcô, Vê-ra-cru-dơ, Cam-pê-chê, Chi-a-pát và Ô-a-xa-ca. Một nguồn tin an ninh cho biết, Bộ Nội vụ đã yêu cầu cảnh sát liên bang, hải quân và quân đội vào cuộc điều tra do nguồn phóng xạ kể trên cực kỳ nguy hiểm. Mê-hi-cô đánh giá đây là sự cố nghiêm trọng vì thảm họa hạt nhân hoàn toàn có thể xảy ra; thiệt hại đối với người dân và môi trường sẽ rất lớn.

Nhà chức trách đã khẩn cấp thông báo về vụ việc, đồng thời yêu cầu người dân cần tránh xa vật liệu phóng xạ trên nếu nhìn thấy. “Nguồn phóng xạ này rất nguy hiểm đối với sức khỏe con người nếu bị đưa ra khỏi vỏ bọc”, Bộ Nội vụ Mê-hi-cô cảnh báo. Thông báo của Bộ Nội vụ Mê-hi-cô giải thích nguồn phóng xạ bị mất cắp được sử dụng để  điều trị ung thư hoặc máy đo trong công nghiệp dùng để kiểm tra mối hàn. Được biết iridium-192 là một nguyên tố phóng xạ nhân tạo có thể gây bỏng, bệnh bức xạ cấp tính, thậm chí tử vong. Các quan chức Bộ Nội vụ Mê-hi-cô khẳng định, người tiếp xúc với phóng xạ iridium-192 trong một thời gian ngắn cũng có thể bị tổn thương nghiêm trọng. 

Cảnh sát phong tỏa một con đường để săn lùng trộm nguyên liệu phóng xạ. Ảnh: Daily Star

Đây không phải lần đầu tiên ở Mê-hi-cô xảy ra một vụ trộm vật liệu phóng xạ. Trong tháng 2, ba xe tải vận chuyển vật liệu phóng xạ bị đánh cắp nhưng sau đó được cảnh sát thu hồi. Một trong những sự cố gây chấn động cả láng giềng Mỹ, đó là vụ đánh cắp một chiếc xe tải chứa vật liệu phóng xạ cobalt-60 hồi tháng 12-2013 gần Mê-hi-cô Xi-ti. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) phải ban hành cảnh báo nguy hiểm và khiến Oa-sinh-tơn “thót tim” chờ đợi cho tới khi lượng phóng xạ được tìm thấy.

Trong các trường hợp mất cắp nêu trên, bọn trộm thường chỉ muốn lấy xe chứ không biết xe chở vật liệu nguy hiểm. Dù vậy, các băng nhóm tội phạm ở Mê-hi-cô, đặc biệt là bọn buôn ma túy thì khác. Chúng sẵn sàng cướp vật liệu gây nguy hiểm đến môi trường.

Theo cơ sở dữ liệu thống kê của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA), mỗi năm có từ 20-40 vụ vật liệu phóng xạ bị mất hoặc bị đánh cắp trên thế giới. Năm 2013, IAEA nhận được báo cáo về 140 vụ mất phóng xạ. Các vụ mất cắp hoặc lạc mất nguồn phóng xạ được báo cáo chủ yếu từ cơ sở sản xuất hoặc trong quá trình vận chuyển. Con số này cho thấy mức độ an ninh thấp trong việc quản lý, kiểm soát nguồn phóng xạ tại các cơ sở. Đa số các vụ đều do đơn vị quản lý lơ là, tắc trách trong bảo quản nguồn vật liệu cần thiết trong một số ngành song lại vô cùng nguy hiểm này. Nhiều nước không có nguồn lực để bảo vệ, theo dõi và tìm kiếm nguồn phóng xạ.

Theo các chuyên gia, việc số vụ vật liệu phóng xạ bị thất lạc hoặc bị đánh cắp với tần suất ngày càng tăng là điều không thể chấp nhận được. Các nguồn phóng xạ bị mất chủ yếu từ các hoạt động sản xuất công nghiệp và ứng dụng y tế. Các thiết bị có chứa phóng xạ thường mang đến nguồn lợi lớn khi được bán lại trên thị trường. Ngoài gây nguy hiểm cho sức khỏe người bị phơi nhiễm, nguồn phóng xạ còn có thể bị kẻ xấu, đặc biệt là khủng bố, dễ dàng đánh cắp để chế tạo "bom bẩn"-một chất nổ dùng để tán phát phóng xạ từ một nguồn phóng xạ. Đó là cảnh báo của IAEA trước các vụ thất lạc, đánh cắp vật liệu phóng xạ ngày càng tăng trên thế giới.

Ông Đ.Phlo-ri (Denis Flory), Phó tổng giám đốc IAEA, nhận định: Phóng xạ có thể được sử dụng trong các thiết bị tán phát phóng xạ. Về mặt lý thuyết, các tổ chức cực đoan có thể làm một quả bom hạt nhân thô sơ nếu chúng đủ tiền, kỹ thuật và nguyên liệu phân hạch. Dù vậy, bom bẩn vẫn dễ làm hơn so với bom nguyên tử do nguyên liệu phóng xạ không cần nhiều, thiết bị tán phát phóng xạ cũng dễ làm hơn. Do đó, bom bẩn được coi là mối đe dọa hiện hữu hơn cả một quả bom nguyên tử. Từ tháng 11-2015, Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol) đã xác định được 175 người âm mưu tìm cách lấy vật liệu hạt nhân một cách bất hợp pháp. Interpol ngờ rằng khủng bố có thể dùng bom bẩn để làm gián đoạn các thị trường tài chính phương Tây.

Mê-hi-cô vẫn chưa khẳng định điều tra theo hướng nào là mục tiêu ưu tiên. Hiện nay, công việc cần kíp nhất là khoanh vùng xem chiếc xe tải chở nguồn phóng xạ iridium-192 ở đâu. Nếu xe gặp tai nạn hay vỏ bọc nguồn phóng xạ bị phá, chắc chắn thảm họa hạt nhân sẽ xảy ra. Cả nước Mê-hi-cô hốt hoảng là vì thế!

30m cách xa nguồn phóng xạ là phạm vi an toàn cần thiết lập theo thông báo của Cơ quan Phòng vệ dân sự quốc gia Mê-hi-cô. Cơ quan này kêu gọi ai tìm thấy nguồn phóng xạ thì đừng đến gần hoặc táy máy mở nguồn ra mà phải báo ngay với cơ quan chức năng.

NGỌC HÀ