Xe khách đã vượt “cầu” khiến nhiều doanh nghiệp vận tải không thể tùy tiện tăng giá vé mặc dù giá xăng, dầu tăng cao.

Giá xăng, dầu tăng cao khiến nhiều doanh nghiệp vận tải lao đao, còn khách hàng phải trả thêm chi phí đáng kể trong đi lại, vận chuyển hàng hóa. Tỷ suất lợi nhuận vận tải vốn đã thấp, nay càng sụt giảm mạnh, thậm chí có doanh nghiệp phải tạm bù lỗ để duy trì sản xuất kinh doanh. Vấn đề đặt ra cấp thiết đối với các doanh nghiệp là phải tối ưu hóa công tác vận tải, tăng cường tiết kiệm, giảm chi phí, tăng ưu thế cạnh tranh... chứ không chỉ đơn thuần tăng giá cước.

Giá cước “cuốn theo” giá xăng, dầu

Đầu tháng 3, đi trên chuyến xe khách của doanh nghiệp Hoàng Hà đi từ Thái Bình về Hà Nội, thỉnh thoảng hành khách lại được phụ xe thông báo: “Từ 10-3, quý khách đi tuyến xe này, giá vé mới là 50.000 đồng, tăng 5.000 đồng/lượt. Vậy nhà xe thông báo để quý khách biết...”. Tại cửa lên xuống xe, doanh nghiệp cũng đã dán sẵn bảng thông báo tăng giá vé. Ngồi cạnh tôi, anh Nguyễn Toàn Thắng, cán bộ của một doanh nghiệp sản xuất vật liệu xây dựng có nhà máy đặt tại Thái Bình than thở: “Cơ quan đóng ở Hà Nội, tôi phải thường xuyên đi-về. Giá xăng, dầu tăng, giá vé cũng tăng theo, những người do yêu cầu công việc phải đi lại thường xuyên thì hằng tháng chi phí “đội” lên quả là không nhỏ...”.

Trong nửa đầu tháng 3-2008, hầu hết các doanh nghiệp vận tải hành khách nội tỉnh, liên tỉnh bằng ô tô; xe buýt liên tỉnh liền kề (không được Nhà nước trợ giá) đã đồng loạt tăng giá vé từ 15 đến 20%; xe ta-xi tăng thêm từ 500 đồng đến 1.000 đồng/km. Giá vé các chuyến tàu nhanh địa phương, tàu Thống Nhất tốc hành cũng tăng từ 10 đến 15%. Riêng giá cước vận tải hàng hóa các doanh nghiệp chủ yếu mới áp dụng mức phụ thu tăng thêm hơn 10%, nhưng cũng chủ yếu mới bù đắp một phần mức tăng chi phí xăng, dầu.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam bày tỏ lo lắng: Thời gian qua, lợi nhuận của các doanh nghiệp vận tải vốn đã thấp, trong khi chi phí nhiên liệu chiếm khoảng 50% tổng chi phí vận tải. Hai đợt tăng giá xăng, dầu liên tiếp trong 3 tháng gần đây khiến không ít doanh nghiệp vận tải lao đao, tạm thời chấp nhận giảm lãi, thậm chí lỗ nhẹ để giữ thương hiệu, giữ khách hàng, duy trì sản xuất kinh doanh. Có doanh nghiệp buộc phải cắt giảm chuyến để giảm chi phí, giảm bù lỗ.

Hài hòa lợi ích khách hàng-doanh nghiệp

Đợt tăng giá xăng ngày 22-11-2007 (tăng 1.700 đồng/lít xăng) một số doanh nghiệp vận tải hành khách chưa tăng giá vé mà chỉ thực hiện phụ thu trong dịp lễ, Tết, khi lượng khách đi lại tăng cao. Tuy nhiên, đợt tăng giá tiếp theo ngày 25-2-2008 (xăng tăng thêm 1.500 đồng; dầu đi-ê-den tăng 3.700 đồng/lít) thực sự là một “cú sốc” đối với doanh nghiệp vận tải, bởi hầu hết phương tiện chạy bằng dầu đi-ê-den và việc tăng giá vé, giá cước là không tránh khỏi.

Có ý kiến cho rằng, một số doanh nghiệp vận tải thời gian qua tùy tiện tăng giá cước, điều này chưa hoàn toàn chính xác. Về cơ chế kiểm soát, tháng 7-2007, Liên Bộ Tài chính-Giao thông vận tải đã ban hành Thông tư liên tịch số 86/2007/BTC-BGTVT hướng dẫn kê khai, niêm yết giá cước và kiểm tra thực hiện giá cước vận tải bằng ô tô. Theo đó, đơn vị vận tải có trụ sở (hoặc chi nhánh) đóng tại địa phương nào thì thực hiện kê khai giá cước với cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận kê khai tại địa phương đó. Giá cước do đơn vị vận tải tự quy định thì đơn vị tự kê khai; giá cước do Nhà nước quy định, đơn vị vận tải kê khai theo đúng mức giá do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định. Sở Tài chính các địa phương chủ trì cùng Sở Giao thông Vận tải, Cục Thuế địa phương phối hợp theo dõi, kiểm tra. Cũng theo thông tư trên, các doanh nghiệp vận tải có trách nhiệm thông báo, niêm yết công khai giá cước vận tải với khách hàng tại nơi bán vé, nơi giao dịch, ở mặt ngoài hoặc bên trong phương tiện để hành khách tiện theo dõi, giám sát.

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, khó khăn lớn của các doanh nghiệp vận tải là trong đợt tăng giá gần đây, giá dầu đi-ê-den tăng hơn 30%; xăng tăng hơn 10%, nhiều chi phí khác trong hoạt động vận tải cũng tăng cao, nhưng giá cước vận tải không thể tăng theo tỷ lệ tương ứng, bởi đây là lĩnh vực kinh doanh nhạy cảm. Các doanh nghiệp vận tải hàng hóa càng khó khăn hơn do đã ký hợp đồng vận chuyển dài hạn, trong khi xăng, dầu chiếm tới hơn 80% chi phí vận tải. Nếu giá cước vận tải tăng đột biến, hành khách sẽ khó chấp nhận, hơn nữa các doanh nghiệp vận tải đang cạnh tranh quyết liệt, việc tăng giá cước tùy tiện sẽ là “con dao hai lưỡi”. Chi phí vận chuyển cho mỗi chuyến xe không đổi, lợi nhuận chủ yếu phụ thuộc vào lượng khách, lượng hàng chuyên chở. Trên cùng tuyến đường, hãng xe nào giá vé cao, chất lượng phục vụ không tốt sẽ dần bị mất khách, mất thị phần và đây mới thực sự là “nguy cơ” lớn nhất. Do vậy, ngay trong thời điểm khó khăn này, các doanh nghiệp vận tải cũng rất thận trọng, cân nhắc kỹ khi tăng giá cước.

Ông Nguyễn Văn Thanh, Phó cục trưởng Cục Đường bộ (Bộ Giao thông-Vận tải) cho rằng: Tình trạng ép giá, ép khách, nâng giá vé tùy tiện, nhất là đối với hành khách đón xe dọc đường ít xảy ra đối với doanh nghiệp vận tải hành khách tuyến cố định, làm ăn bài bản, mà chủ yếu đối với xe khách của hộ gia đình cá thể. Theo quy định, xe khách hộ gia đình chỉ được vận chuyển khách theo hợp đồng, nên một số doanh nghiệp đã ngầm cho xe hộ gia đình “núp bóng”, tham gia chạy tuyến, dẫn đến trình trạng lộn xộn, tiêu cực trên.

Giảm chi phí, tiết kiệm tối đa

Theo ông Nghiêm Thế Anh, Trưởng phòng Kinh doanh của Doanh nghiệp vận tải Hoàng Long (Hải Phòng), việc tăng giá cước vận tải tuyến cố định của doanh nghiệp phải thực hiện đúng theo quy định tại Thông tư 86/2007/BTC-BGTVT của Liên Bộ Tài chính-Giao thông-Vận tải và có lộ trình hợp lý, không thể tăng “đột biến” theo giá xăng, dầu. Vừa qua, đối với các tuyến xe khách đường dài (Hải Phòng-TP Hồ Chí Minh; Hà Nội-TP Hồ Chí Minh và ngược lại) doanh nghiệp chỉ tăng bình quân 50.000 đồng/vé (hơn 7%) trong khi nhà xe phải bù thêm suất ăn trên đường cho khách từ 20.000 lên 25.000 đồng không tính vào giá vé; tuyến Hà Nội-Hải Phòng tăng cao nhất cũng chỉ 5.000 đồng/vé, tương đương 12,5 %. Nhiều năm qua, doanh nghiệp đã thực hiện tốt công tác quản lý, giảm tối đa các chi phí, giảm một phần lợi nhuận để phục vụ hành khách, tạo uy tín thương hiệu của doanh nghiệp... Tuy nhiên, trong thời điểm rất khó khăn này do giá xăng, dầu tăng cao, doanh nghiệp phải tiếp tục tìm mọi giải pháp giảm chi phí, “giãn” chuyến vào thời điểm vắng khách trong ngày; tăng cường sử dụng loại xe nhỏ, đủ chỗ cho khách khi xuất bến thay cho việc dùng xe lớn, tiêu tốn nhiều nhiên liệu.

Đại diện Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cho biết, tỷ suất lãi từ dịch vụ vận tải hiện nay rất thấp, bình quân chỉ từ 5% đến 7%, trong khi phương tiện tăng nhanh và “cung” đã vượt “cầu”, nhất là đối với vận tải hàng hóa. Tổ chức lại công tác vận tải, tăng cường chở hàng hai chiều, đổi mới phương tiện tiêu hao ít nhiên liệu, khảo sát kỹ lượng khách, nguồn hàng để bố trí phương tiện hợp lý là những yếu tố hết sức quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, giảm “sức ép” đối với doanh nghiệp và khách hàng do giá xăng, dầu tăng cao.

Bài và ảnh: Phạm Quân