Ngược lại thời gian 8 năm về trước, trong hai nhiệm kỳ tổng thống Mỹ của ông Ba-rắc Ô-ba-ma (Barack Obama), có thể thấy rằng, mối quan hệ giữa Mát-xcơ-va và Oa-sinh-tơn đã trải qua nhiều thăng trầm, trong đó thái độ “lạnh nhạt” và “nghi kỵ” được duy trì khá lâu. Những quan điểm khác biệt về cuộc chiến ở Xy-ri, hay cuộc xung đột ở U-crai-na, đặc biệt là việc Nga sáp nhập bán đảo Crưm, đã khiến quan hệ Nga-Mỹ trượt xuống mức thấp nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh.

Bước sang “triều đại” Đô-nan Trăm, những tưởng quan hệ hai nước sẽ được cải thiện nhờ vào mối quan hệ cá nhân trước đây giữa Tổng thống Đ.Trăm với người đồng cấp Nga V.Pu-tin, song ngược lại, nó lại bị phủ thêm “bóng đen” bởi những nghi vấn về việc Mát-xcơ-va can dự vào cuộc bầu cử tổng thống ở xứ cờ hoa hồi năm ngoái. “Nhân tố Nga” cũng bị cho là mục tiêu gây sóng gió cho ông Đ.Trăm trong những ngày đầu bước vào Nhà Trắng và ít nhiều đã tác động tiêu cực tới mối quan hệ giữa hai nước.

Bất đồng càng tăng lên khi Tổng thống Đ.Trăm ra lệnh phóng 59 quả tên lửa hành trình Tô-ma-hốc vào một căn cứ không quân của quân đội Xy-ri với cáo buộc quân đội Xy-ri của chính quyền Tổng thống Ba-sa An Át-xát (Bashar al-Assad) sử dụng vũ khí hóa học làm thiệt mạng dân thường. Bất đồng nối tiếp bất đồng khiến cả Oa-sinh-tơn và Mát-xcơ-va đều khó khăn khi đưa ra kế hoạch về cuộc gặp cấp cao giữa hai nhà lãnh đạo, điều mà nhiều người từng nghĩ rằng sẽ diễn ra ngay sau khi ông Đ.Trăm nhậm chức.

Chính vì vậy, cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Mỹ được tổ chức bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 được cho là sẽ có ảnh hưởng tích cực đối với việc làm dịu quan hệ hai nước. Vượt qua những rào cản, việc hai nhà lãnh đạo Nga-Mỹ cùng ngồi lại với nhau cho thấy, hai nước chủ động gác lại mâu thuẫn chính trị nhạy cảm để cùng nhau giải quyết các vấn đề “nóng” trên thế giới. Đó là hồ sơ hạt nhân của Triều Tiên, là cuộc khủng hoảng U-crai-na, là cuộc chiến khốc liệt mà dai dẳng ở Xy-ri, là sự bành trướng của chủ nghĩa khủng bố...  Ngần ấy vấn đề - mà bất kỳ cái nào cũng có nguy cơ đe dọa sự ổn định an ninh-chính trị thế giới, chính là mối quan tâm chung - hiếm hoi mới có một lần, giữa hai đối thủ thời Chiến tranh Lạnh.

Một trong những chủ đề “nóng” được đặt lên hàng đầu trong cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo là tìm kiếm giải pháp cho hòa bình ở Xy-ri. Hiện nay, cả quân đội của Nga và Mỹ đều đang có mặt tại Xy-ri để thực hiện các cuộc không kích chống lại tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) nhưng theo hai hướng khác nhau. Bằng việc cung cấp vũ khí sát thương cho phe đối lập ở Xy-ri, Oa-sinh-tơn muốn bắn đi “một mũi tên trúng hai đích”, đó là tiêu diệt IS và thay đổi chế độ ở Xy-ri hiện nay. Trong khi đó, Nga lại luôn ủng hộ quân đội chính phủ của Tổng thống Xy-ri Ba-sa An Át-xát. "Ngược pha" nhau như thế, không khó hiểu vì sao giữa Nga và Mỹ thường xuyên xảy ra những bất đồng liên quan đến Xy-ri.

Điều đáng nói là sau gần 2 năm can thiệp quân sự vào Xy-ri, cho tới thời điểm này, Nga đã gây dựng được vai trò mà không bên nào có thể bỏ qua trên bàn cờ chính trị - an ninh ở Trung Đông. Tất nhiên, Mỹ cũng chưa bao giờ bỏ qua cơ hội thể hiện vai trò "ông lớn" của mình. Cho dù là vậy, thì có một điều rất rõ ràng: Vấn đề Xy-ri đã vượt qua biên giới của một quốc gia và không một quốc gia nào, dù là Nga hay Mỹ, có thể “độc diễn” trên bàn cờ chính trị Xy-ri. Thực tế cho thấy, việc không tìm được tiếng nói chung trong vấn đề Xy-ri là một trong những nguyên nhân khiến cuộc chiến ở quốc gia Trung Đông này kéo dài 6 năm và đến nay vẫn chưa có hồi kết. Chính vì vậy, dung hòa lợi ích là điều mà cả hai cường quốc cần phải làm ở thời điểm này.

Ngay trước thềm cuộc gặp mặt, Ngoại trưởng Mỹ Rếch Ti-lơ-xơn (Rex Tillerson) ngày 5-7 khẳng định Mỹ sẵn sàng làm việc với Nga về việc thành lập một vùng cấm bay tại Xy-ri với Nga. Cụ thể, Mỹ sẵn sàng xem xét khả năng cùng Nga xây dựng các cơ chế nhằm bảo đảm sự ổn định, bao gồm thành lập khu vực cấm bay cũng như giám sát các thỏa thuận ngừng bắn trên thực địa và phối hợp thực thi các hoạt động hỗ trợ nhân đạo tại Xy-ri. Đây là một tín hiệu đáng mừng cho thấy, dù vẫn tồn tại những bất đồng, nhưng hai nước vẫn có khả năng phối hợp tại Xy-ri để bảo đảm ổn định, trên cơ sở lợi ích an ninh của Oa-sinh-tơn và Mát-xcơ-va.

Cuộc gặp gỡ giữa hai nhà lãnh đạo bên lề Hội nghị Thượng đỉnh G20 ở thành phố Ham-buốc sắp tới cho thấy, Mỹ và Nga sẵn sàng gác những hiềm khích riêng để hướng tới lợi ích chung. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa hai đối thủ thời Chiến tranh Lạnh sẽ được cải thiện như thế nào, với tốc độ nhanh hay chậm và mức độ nhiều hay ít thì phải sau cuộc gặp mới thấy rõ. Bất luận kết quả cuộc gặp ra sao, việc hai nhà lãnh đạo Nga-Mỹ ngồi lại với nhau cũng đã là hành động thiện chí, giúp họ hiểu nhau hơn, đúng như lời Tổng thống V.Pu-tin từng nói: “Đối thoại chưa chắc đã giúp các bên xích lại gần nhau hơn, nhưng dù sao cũng sẽ bớt đối đầu hơn, nếu sự đối thoại diễn ra trong sự thiện chí”.

LINH OANH