16 người Palestine thiệt mạng và hơn 1.400 người khác bị thương trong một cuộc đụng độ mới đây giữa người Palestine và quân đội Israel được coi là thảm kịch đẫm máu nhất kể từ cuộc xung đột kéo dài 50 ngày ở dải đất này vào mùa hè năm 2014. Ở nơi “chảo lửa” này, một kích động nhỏ cũng có thể biến thành xung đột lớn như lịch sử từng diễn ra, nên thật khó có thể hình dung thảm kịch mới này sẽ kéo theo những điều tồi tệ gì tiếp theo.

Có cơ sở để lo ngại bởi thảm kịch nói trên xảy ra ngay vào đúng cuộc biểu tình kỷ niệm 42 năm ngày “Đất đai” của người Palestine nhằm phản đối sự chiếm đóng của Nhà nước Do Thái và phản đối việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Nguy hiểm hơn, đây mới chỉ là sự khởi đầu cho phong trào biểu tình lớn mang tên “Cuộc đại hành quân trở về” của người Palestine kéo dài hơn 6 tuần cho đến ngày 14-5, là ngày Đại sứ quán Mỹ khai trương văn phòng mới tại Jerusalem. Thời điểm này cũng trùng với những sự kiện nhạy cảm trong lịch sử như kỷ niệm 70 năm ngày Israel lập quốc (14-5-1948) và người Palestine kỷ niệm ngày “thảm họa” Nakba (15-5) tưởng nhớ cuộc lưu vong lớn của mình.

 Lịch sử xung đột giữa Palestine và Israel cho thấy phần lớn những cuộc xung đột trước đây thường bùng nổ vào những dịp nhạy cảm khi người Palestine kỷ niệm những sự kiện không thể nào quên trong quá trình đấu tranh đòi lại các quyền lợi chính đáng của dân tộc mình. Sự kiện lần này được đánh giá là khó có ngoại lệ bởi vẫn chưa nhìn thấy một giải pháp nào cho hòa bình trong bối cảnh bạo lực leo thang ở dải Gaza vào đúng những dịp hết sức nhạy cảm như hiện nay. Tâm lý lo ngại một “mùa xuân của những điểm nóng và bạo lực” đang bao trùm.

Trong khi đó, ngay cả một phản ứng gay gắt của cộng đồng quốc tế đối với những hành động bạo lực ở dải Gaza vừa qua cũng là khó khăn bởi nó đã bị chặn lại ở Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Phiên họp khẩn của Hội đồng Bảo an ngay sau khi thảm kịch xảy ra đã không thể nhất trí được về bản tuyên bố cuối cùng đối với tình trạng bạo lực gây nhiều thương vong tại cuộc biểu tình của người Palestine do đại diện của Mỹ bác bỏ dự thảo. Sự im lặng hiện nay của cộng đồng quốc tế đối với các hành động bạo lực ở dải Gaza là thực sự rất đáng quan ngại. Việc trông chờ vào vai trò nhà trung gian hòa giải Washington là điều vô ích bởi với quyết định chuyển Đại sứ quán Mỹ về Jerusalem, chính quyền của Tổng thống Donald Trump đã cho thấy không còn quan tâm đến tiến trình hòa bình Trung Đông mà Mỹ là một trong những nước bảo trợ trước đây.  

Vụ bạo lực mới nhất ở dải Gaza là hệ quả rõ ràng của việc thiếu vắng một tiến trình hòa bình đáng tin cậy cũng như một giải pháp toàn diện và ổn định cho cuộc xung đột dai dẳng giữa người Palestine và Israel. Giải pháp hai nhà nước Palestine và Israel cùng tồn tại có nguy cơ sẽ vẫn nằm trên giấy và mãi là giấc mơ xa vời của người dân Palestine. Bởi hành động sử dụng vũ lực ở dải Gaza mới nhất của quân đội Israel đã cho thấy sự lựa chọn cái gọi là giải pháp của Nhà nước Do Thái. Lựa chọn của Israel một lần nữa đã hủy hoại cơ hội hòa bình cũng như giải pháp hai nhà nước được cộng đồng quốc tế ủng hộ.

Cuộc nổi dậy của người Palestine chống lại sự chiếm đóng của Israel hồi năm 2000 hay còn gọi là phong trào “intifada” lần thứ hai và “intifada” lần thứ ba năm 2014, cũng nằm trong hệ lụy đó. Không có gì đảm bảo sẽ lại không diễn ra một “intifada” tiếp theo nếu những diễn biến căng thẳng đang diễn ra ở dải Gaza không được ngăn chặn kịp thời. Phong trào vũ trang Hamas của Palestine hiện nay được cho là đang lợi dụng cuộc biểu tình đang diễn ra của người Palestine để giành lại quyền lực, chấm dứt thế bị cô lập ở Gaza và tiếp tục các hành động chống lại Israel. Hòa bình giữa Palestine và Israel sẽ không thể vãn hồi, một khi tên lửa của Hamas vẫn tiếp tục tấn công sang Israel cùng các hành động trấn áp bằng vũ lực của Nhà nước Do Thái, kéo theo các hành động trả đũa lẫn nhau không có hồi kết.

Lịch sử xung đột khu vực Trung Đông từng chứng minh một “intifada” ở Palestine rất có thể kéo theo những phản ứng tiêu cực như hiệu ứng lan truyền ở khu vực. Vì vậy, nếu không được kiểm soát, tình trạng bạo lực hiện nay ở Gaza sẽ gây ra một cuộc khủng hoảng quy mô lớn hơn, cuốn theo cả Liban, Syria và Iran. Nếu bạo lực ở dải Gaza tiếp diễn và lan rộng, không loại trừ phong trào Hồi giáo Hezbollah ở Liban, vốn “không đội trời chung” với Israel và có ảnh hưởng lớn ở khu vực cả về chính trị lẫn quân sự, sẽ nhân cơ hội để “nhảy vào cuộc” khiến tình hình càng phức tạp. Nhà nước Hồi giáo Iran, cũng “không đội trời chung” với Nhà nước Do Thái, hiện nay không che giấu sự ủng hộ dành cho Hezbollah với tuyên bố trực tiếp hỗ trợ lực lượng này trong bất kỳ cuộc chiến nào. Trong khi đó, với Israel, những nỗ lực của Iran nhằm thiết lập sự hiện diện quân sự ở Syria và Liban đã “vượt quá lằn ranh đỏ”.

Những hiềm khích nói trên luôn là mối đe dọa thường trực đối với khu vực Trung Đông vốn được mệnh danh “thùng thuốc súng”. Vào tháng 5 tới, chính quyền Mỹ sẽ quyết định việc có bác bỏ thỏa thuận hạt nhân với Iran hay không. Nếu Mỹ quyết định “quay lưng” với thỏa thuận lịch sử này, một “quả bom” nữa sẽ phát nổ ở khu vực. Cùng với “quả bom” Jerusalem mà tình trạng bạo lực đang trên đà leo thang hiện nay ở dải Gaza là một trong những hệ lụy, Trung Đông rất có thể đối mặt với nguy cơ gánh chịu “cú đánh bom kép” bất ngờ.

MỸ HẠNH