Thành công bước đầu, nhưng chưa ra khỏi tình trạng đóng tàu ở dạng "lắp ráp". Đây là nhận định về ngành đóng tàu mà có nhiều đại biểu nêu ra trong buổi hội thảo "Đầu tư phát triển công nghiệp hỗ trợ cho ngành đóng tàu Việt Nam" do Bộ Công thương, Hiệp hội Doanh nghiệp cơ khí Việt Nam và Tập đoàn Công nghiệp tàu thuỷ Việt Nam tổ chức, sáng 15/11, tại Hải Phòng.

7 năm trở lại đây, ngành đóng tàu Việt Nam đã có bước phát triển lớn, thoả mãn nhu cầu trong nước và đã ký được nhiều hợp đồng đóng tàu xuất khẩu cho các nước khu vực Châu Âu và Nhật Bản, Hàn Quốc. Chúng ta đã chế tạo được các loại tàu có chất lượng, đạt tiêu chuẩn quốc tế như các xê-ri tàu chở hàng tải trọng từ 6.500 tấn đến 53.000 tấn; đã và đang đóng mới các loại tàu cao tốc phục vụ cho an ninh, quốc phòng, các loại tàu chở container, tàu chở dầu thô 105.000 tấn... Tuy nhiên, hầu hết toàn bộ máy móc, vật tư đóng tàu đều phải nhập khẩu dẫn đến khả năng cạnh tranh đóng tàu Việt Nam chưa cao, giá trị gia tăng trong sản phẩm đóng tàu không lớn, khoảng 30% giá trị con tàu.

Cùng với sự phát triển "quá nóng", ngành đóng tàu Việt Nam đã bộc lộ một số vấn đề cần được quan tâm giải quyết như năng lực thực sự về các mặt vốn, công nghệ, thiết bị, cơ sở hạ tầng, nhân lực. Hiện nay, các cơ sở đóng và sửa chữa tàu biển có quy mô lớn và vừa của Việt Nam về cơ bản đã đủ lực lượng lao động phụ vụ cho việc đóng các loại tàu truyền thống cỡ trung bình. Tuy nhiên, chúng ta còn thiếu đội ngũ cán bộ kỹ thuật và công nhân lành nghề để triển khai đóng các tàu mới và hiện đại như tàu chở dầu, tàu chở hóa chất, tàu chở khí hóa lỏng, tàu chở container cỡ lớn, tàu dịch vụ dầu khí... Sự thiếu hụt nguồn nhân lực có chất lượng cao của ngành đóng tàu có thể nhận thấy rõ ở lĩnh vực nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ, đào tạo và thiết kế liên quan đến tàu biển. Ông Nguyễn Tăng Cường, Giám đốc Xí nghiệp Cơ khí Quang Trung đã phải thốt lên rằng: nhiều lúc doanh nghiệp của ông trở thành một trường thực tập của đội ngũ kỹ sư kỹ thuật. Phần nhiều đội ngũ cán bộ kỹ thuật của đơn vị ông phải đào tạo lại mới làm được việc. Đội ngũ làm công tác quản lý đóng tàu cũng chưa đủ tầm từ cấp tổ trưởng sản xuất trở lên.
Hầu hết các cơ sở đóng tàu và sửa chữa tàu của Việt Nam, đặc biệt là các cơ sở nhỏ mới ra đời ồ ạt trong những năm qua tại Quảng Ninh, Hải Phòng, Hải Dương, Thái Bình, Nam Định, Kiên Giang... đều có cơ sở vật chất sơ sài, máy móc, thiết bị công nghệ cũ, thô sơ, áp dụng công nghệ đóng tàu lạc hậu, đóng theo dạng dựng khung sườn, cắt, uốn và hàn thủ công... Cơ sở vật chất và trang thiết bị của các cơ sở đào tạo, cơ sở nghiên cứu khoa học, thử nghiệm và thiết kế tàu thuỷ của Việt Nam cũng đang ở mức rất thấp cả về số lượng và chất lượng, chưa được đầu tư một cách tương xứng để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành công nghiệp đóng tàu.

Việt Nam đang gặp phải sự mất cân đối về tỷ lệ giữa cơ sở đóng và sửa chữa tàu biển. Chúng ta có nhiều nhà máy đóng tàu, đội tàu tăng trưởng nhanh trong những năm qua, nhưng lại có quá ít cơ sở sửa chữa tàu biển. Trong số 128 cơ sở công nghiệp tàu thuỷ cua cả nước thì số cơ sở có thể sửa chữa trên đà tàu biển có trọng tải từ 6.500 tấn trở lên chỉ tính trên đầu ngón tay. Phần lớn các tàu có trọng tải từ 20.000 tấn trở lên đều phải đưa đi sửa chữa tại nước ngoài, điều này gây ra thiệt hại về mặt tài chính đáng kể cho các chủ tàu và thất thoát ngoại tệ cho đất nước.

Thực tế cho thấy, chúng ta rất yếu trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ phục vụ cho công nghiệp đóng tàu. Theo ước tính, trên 90% vật liệu, máy và trang thiết bị dùng cho đóng và sửa chữa tàu biển trong nước phải nhập khẩu từ các nước Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Tây Âu. Điều này cho thấy, ngành đóng tàu ở Việt Nam hiện nay chưa thực sự mang đúng nghĩa là công nghiệp chế tạo, mà mới đang ở mức công nghiệp lắp ráp.

Để đạt mục tiêu đến năm 2010, ngành đóng tàu đạt tỷ lệ hội địa hóa lên 60 - 70%, và trở thành quốc gia đóng tàu thứ 4 trên thế giới trong giai đoạn 2015 - 2020, một số ý kiến đưa ra tại buổi hội thảo: nâng cao chất lượng công tác đào tạo tại các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực cho ngành đóng tàu từ cấp công nhân kỹ thuật đến cấp đại học; Đẩy mạnh xã hội hóa, đa dạng hóa và quốc tế hóa trong công tác đào tạo nguồn nhân lực đóng tàu; Chú trọng xây dựng và phát triển các cơ sở nghiên cứu khoa học, thử nghiệm và thiết kế tàu thuỷ; Quan tâm thoả đáng việc phát triển công nghiệp phụ trợ phục vụ cho công nghiệp đóng tàu, mà trước hết là công nghiệp luyện kim, chế tạo thép, chế tạo động cơ và các dịch vụ kỹ thuật hàng hải; Chú trọng công tác nghiên cứu khoa học, chuyển giao khoa học công nghệ phục vụ cho việc đóng các tàu lớn và hiện đại theo hướng chuyển từ công nghệ lắp ráp tàu sang công nghệ chế tạo tàu thực sự vào năm 2010, từng bước tăng nhanh tỷ lệ nội địa hóa trong sản phẩm tàu đóng mới.../.


Theo: TTXVN 15/11-Vũ Văn Đức