QĐND - Nguồn nguyên liệu cá tra ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trong thời gian qua luôn trong tình trạng bấp bênh, không ổn định. Việc thiếu nguyên liệu đang thật sự là bài toán khó cho hầu hết các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu ở khu vực này.

Chủ động xây dựng vùng nguyên liệu

Theo thống kê chưa đầy đủ, hiện có đến gần 40% diện tích nuôi cá tra ở các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long phải “treo ao” do thời gian dài các hộ nuôi cá bị thua lỗ. Tình trạng thiếu nguyên liệu cá khiến cho các doanh nghiệp chế biến thủy sản không ít lần buộc phải giảm công suất chế biến, giảm công nhân. Ước tính khoảng 50% nhà máy chế biến phải đóng cửa, số còn lại thì hoạt động cầm chừng, cho công nhân nghỉ luân phiên.

Chế biến cá tra tại một doanh nghiệp ở Đồng bằng sông Cửu Long

Hình thức tự đầu tư vào việc xây dựng vùng nguyên liệu hay chọn hình thức tăng cường mối liên kết với người nuôi cá của các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu được xem là giải pháp phù hợp với tình hình thực tế nhằm bảo đảm nguyên liệu ổn định phục vụ sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm thủy sản sạch. Đây cũng là cách để doanh nghiệp đáp ứng những tiêu chuẩn ngày càng khắt khe về vệ sinh an toàn thực phẩm của các thị trường khó tính như: Mỹ, EU, Nhật Bản... Điển hình như Công ty cổ phần Hùng Vương (Tiền Giang) từ năm 2009 đã triển khai nuôi cá tra diện tích khoảng 250ha. Hiện nay, mỗi tháng công ty này thu hoạch hơn 10.000 tấn cá nguyên liệu. Nhờ đi tiên phong trong việc xây dựng mô hình nuôi cá hiện đại, Công ty cổ phần Hùng Vương đã chủ động phần lớn nguồn nguyên liệu và mở rộng thị trường tiêu thụ. Ông Dương Ngọc Minh, Tổng giám đốc Công ty cho biết: " Hiện nay các doanh nghiệp chế biến cá tra xuất khẩu muốn phát triển bền vững thì cần có nguồn nguyên liệu ổn định. Những năm qua, ngoài việc tự nuôi cá, chúng tôi còn liên kết với các hộ dân trong khu vực để tạo nguồn nguyên liệu cho công ty".

Còn bà Trần Thị Thu Nguyệt, Giám đốc Công ty cổ phần Dabaco Tiền Giang, một doanh nghiệp chuyên nuôi trồng, chế biến cá tra xuất khẩu và chế biến bột cá (ấp Tây Hòa, xã Song Thuận, Châu Thành), cho biết: "Nhu cầu sản xuất của công ty chúng tôi khoảng 200 tấn nguyên liệu mỗi ngày. Công ty đã tập trung đầu tư khoảng 100ha nuôi cá tra tại Đồng Phú (huyện Long Hồ, Vĩnh Long) và gần 20ha tại Phú Đa (Chợ Lách, Bến Tre), nhằm đáp ứng khoảng 70% nhu cầu sản xuất của nhà máy.

Thời gian qua, một số doanh nghiệp chế biến thủy sản tại Đồng Tháp như: Vĩnh Hoàn, Docimexco, Hoàng Long... cũng hợp đồng liên kết đầu tư nuôi cá tương tự. Nông dân đầu tư con giống, lo chi phí nuôi, phòng trị bệnh, còn công ty cung cấp thức ăn, đến lúc thu hoạch sẽ trả chi phí đầu tư cho người nuôi 5000 đồng/kg cá nguyên liệu.

Nuôi cá sạch, bước phát triển bền vững

Trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp, chủ nuôi cá tra ở ĐBSCL đã tích cực áp dụng các quy trình, biện pháp nuôi cá tra sạch. Công ty cổ phần Hùng Vương (Tiền Giang) được xem là một trong những đơn vị đi tiên phong trong việc áp dụng  nuôi cá tra theo tiêu chuẩn Global GAP. Ông Dương Ngọc Minh, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Hùng Vương, Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho rằng, các doanh nghiệp cũng như người nuôi nên sản xuất theo quy trình Global GAP. Việc áp dụng Global GAP, doanh nghiệp sẽ mang lại hiệu quả rất lớn. Trên thực tế, mô hình sản xuất cá tra theo quy trình Global GAP chi phí sản xuất chỉ tăng thêm 3%, trong khi giá trị tăng thêm đến 12%. Cái lợi lớn hơn là sản phẩm đáp ứng được các đòi hỏi khắt khe của thị trường xuất khẩu nên doanh nghiệp có điều kiện mở rộng thị trường xuất khẩu-bởi giấy chứng Global GAP chính là “giấy thông hành” là sự cam kết bảo đảm sự an toàn và chất lượng đối với sản phẩm.

Tại tỉnh An Giang đang có nhiều doanh nghiệp triển khai thực hiện chuỗi liên kết sản xuất nhằm bảo đảm nguồn nguyên liệu cá tra sạch. Điển hình như Công ty Mazzetta, nhà nhập khẩu phân phối thủy sản đông lạnh hàng đầu của Mỹ, đã liên kết với đơn vị Proconco-nhà máy thức ăn chăn nuôi của Pháp tại Việt Nam, triển khai dự án nuôi cá tra sinh thái tại An Giang, với quy trình khép kín: Nguồn thức ăn, nông trại, chế biến đến người tiêu dùng. Công ty Binca Seafoods Việt Nam từ năm 2009 đến nay đã liên kết với Công ty Tuấn Anh (Ntaco) xây dựng vùng nuôi cá tra có diện tích rộng 35ha, đạt tiêu chuẩn Global GAP và đầu tư số vốn hơn 2 triệu USD cho các hộ dân trong tỉnh nuôi cá tra sinh thái, cung cấp sản lượng 1.200 tấn/năm.

Việc tự đầu tư vào vùng nuôi cá của doanh nghiệp chế biến thủy sản hay chọn hình thức liên kết chặt chẽ giữa nông dân và doanh nghiệp không chỉ bảo đảm nguồn nguyên liệu sạch, ổn định phục vụ chế biến sản xuất của doanh nghiệp, khắc phục được tình trạng khi thiếu, thừa nguyên liệu. Đồng thời còn là “lời giải” giúp cá tra Việt Nam vượt qua những rào cản kỹ thuật, tạo dựng tên tuổi, thương hiệu trên thị trường thế giới. Những bước đi tích cực này là xu thế tất yếu bảo đảm để con tra đất Chín Rồng ngày càng nâng cao giá trị kinh tế, phát triển bền vững.

Bài và ảnh: Nguyễn Kiểm