Nếu coi nhiệm vụ chống suy giảm kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội hiện nay là một bài toán tổng hợp, thì chúng ta đang có nhiều “bài toán con” cần có lời giải thích hợp. Bài toán chuyển đổi nghề cho lao động mất việc làm là một trong số đó. Do suy thoái kinh tế toàn cầu, thị trường tiêu thụ sản phẩm-đặc biệt là xuất khẩu-bị hạn chế, làm cho sản xuất đình đốn, do đó nhiều doanh nghiệp buộc phải giảm số nhân công lao động. Nhiều người đã có tay nghề nhưng tạm thời chưa được sử dụng đến.

Có thể nói, số đối tượng mất việc làm hiện nay là không nhỏ, lại trải rộng trên phạm vi toàn quốc, do vậy cần thực hiện đồng bộ các giải pháp tìm kiếm “nghề mới” cho họ, trong đó nên tính đến việc hỗ trợ từ “gói giải cứu kinh tế” của Chính phủ. Được biết, hôm 11-3, Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân đã chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành về xây dựng “Đề án đào tạo nghề cho nông dân” lứa tuổi từ 16 đến 55. Đây là một đề án quan trọng, có ý nghĩa xã hội to lớn, với mục tiêu đến năm 2015, Việt Nam sẽ có một triệu lao động nông thôn được đào tạo nghề. Riêng năm 2009, phấn đấu đào tạo từ 300.000 người/năm và sẽ tăng dần theo thời gian. Đó là một bước đi cần thiết để giải tỏa sức ép lao động dôi dư lên các địa phương, nhất là trước và sau Tết Kỷ Sửu, vừa có thêm một số lượng lớn lao động mất việc làm dồn về.

 

Tuy nhiên, theo như tên gọi thì đề án trên chưa đề cập đến số lao động thất nghiệp, mà đối tượng này lại không chỉ có ở nông thôn. Bởi vậy, nên dành một “góc nhỏ” trong đề án này cho việc chuyển đổi nghề cho lao động vừa mất việc làm. Đặt vấn đề như vậy là vì số lao động bị mất việc làm cũng có mặt ở các thành phố, thị xã, thị trấn, các làng nghề vùng phi nông nghiệp, họ có đặc thù hơi khác so với lao động phổ thông nông thôn là ít nhiều có ý thức, kiến thức, tay nghề, kỷ luật lao động trong một tổ chức, cơ sở kinh tế, doanh nghiệp… Do đó, việc đào tạo nghề mới sẽ ít tốn kém hơn mà vẫn có thể đạt hiệu quả.

Với nhận thức như vậy, thiết nghĩ, trong khi đề án nói trên còn đang được lãnh đạo các tỉnh, thành phố đóng góp ý kiến, chỉnh sửa, trình thường trực Chính phủ vào cuối tháng 3-2009, chúng ta có thể bổ sung thêm một cách hợp lý giải pháp “chuyển đổi nghề cho số lao động mất việc làm, tạo điều kiện cho họ tìm việc làm mới theo nhu cầu của xã hội. Làm được như vậy, cùng lúc chúng ta sẽ giải tỏa được sức ép lao động dôi dư, tăng thu nhập cho hộ gia đình, tăng mức tiêu thụ sản phẩm của xã hội, tạo đà thúc đẩy sản xuất phát triển. Đồng thời, qua đó gián tiếp thu hút lao động trở lại với các doanh nghiệp, phục vụ mục tiêu dài hơi của nền kinh tế.

Bước tiếp theo của việc chuyển đổi nghề cho lao động mất việc làm là lựa chọn ngành nghề thích hợp cho họ, xây dựng một quy trình đào tạo nghề-chủ yếu là ngắn hạn-một cách khoa học và hữu ích. Các nhóm ngành nghề này sẽ tập trung vào nhu cầu thiết yếu của xã hội, phù hợp với quy trình đào tạo nghề ngắn hạn và theo đặc thù đối tượng mất việc. Điều đó cũng nằm trong định hướng thúc đẩy nhanh sự phục hồi kinh tế hộ gia đình, góp phần xóa đói giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội.

Các nhóm ngành nghề trong diện chuyển đổi nghề sẽ được lựa chọn theo đặc điểm từng địa phương, nơi có lao động mất việc làm. Chẳng hạn, đối với người trực tiếp sản xuất ở vùng nông thôn, sẽ bồi dưỡng những ngành nghề bảo đảm tăng năng suất lao động trong sản xuất nông nghiệp (như kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, lâm sản ngoài gỗ, đánh bắt thủy sản)… Đối với những người làm dịch vụ nông nghiệp có thể bồi dưỡng, đào tạo nghề thú y, bảo vệ thực vật, kinh doanh vật tư nông nghiệp, điện, nước sạch… Các đối tượng ở làng nghề, vùng phi nông nghiệp sẽ tập trung vào đào tạo nghề mây, tre đan, thêu ren, mộc mỹ nghệ, gốm mỹ nghệ, thợ nề, cơ khí nhỏ… Khu vực thành thị là nghề nấu ăn, phục vụ bàn bar, bảo vệ, phụ xe, may dân dụng, cắt tóc, làm đầu, làm đẹp (spa)… Những nhóm ngành nghề trên đều có đặc thù là linh hoạt, dễ thay đổi vị trí làm việc, nơi làm việc và đáp ứng ngay được nhu cầu xã hội. Điều đó phù hợp với mục tiêu giải quyết việc làm, có thu nhập ngay cho người lao động bị mất việc sau khi chuyển đổi nghề.

Theo các chuyên gia kinh tế, tình trạng suy thoái kinh tế toàn cầu chưa có khả năng phục hồi sớm. Vì vậy, việc nhanh chóng tìm ra hướng giải quyết vấn đề lao động dôi dư, trong đó có số lao động bị mất việc làm là hết sức cần thiết. Đó không chỉ là nguyện vọng của người lao động, mà là mục tiêu hàng đầu của Đảng và Nhà nước ta trong việc bảo đảm an sinh xã hội. Với sự đóng góp của mọi thành phần trong xã hội, lời giải cho “bài toán nhỏ” về lao động mất việc làm sẽ tạo động lực cần thiết góp phần giải “bài toán tổng thể” trong chống suy giảm kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội trong giai đoạn khó khăn hiện nay.

Đại tá, thạc sĩ PHẠM NGỌC HÙNG (Học viện Kỹ thuật quân sự)