Đây sẽ là "chìa khóa vàng" mở lại cánh cửa quan hệ lâu nay bị đóng chặt giữa Nga và Liên minh châu Âu (EU) nói chung, giữa Moscow và Kiev nói riêng.
Kể từ sau Hội nghị thượng đỉnh “Bộ tứ Normandy” hồi tháng 10-2016 tại Berlin (Đức), tình hình ở miền Đông Ukraine cho đến nay vẫn rơi vào bế tắc. Mặc dù ông Vladimir Zelensky lên nắm quyền ở Ukraine tới nay đã được nửa năm nhưng các nhà lãnh đạo Nga, Pháp, Đức, Ukraine vẫn chưa có dịp ngồi lại cùng nhau. Trong khi đó, cả Nga và Ukraine đã có những bước tiến lớn thời gian gần đây trong việc thực hiện các thỏa thuận Minsk, như: Rút quân khỏi một số khu vực căng thẳng, trao đổi tù nhân hay việc Nga trao trả 3 tàu của hải quân Ukraine bị Moscow bắt giữ tại Biển Đen tháng 11-2018 với cáo buộc xâm phạm lãnh hải… Những động thái trên được đánh giá là bước đi lớn hướng tới bình thường hóa quan hệ giữa Moscow và Kiev.
Do vậy, việc Pháp đăng cai Hội nghị thượng đỉnh “Bộ tứ Normandy” vào tháng 12 tới được xem là "chìa khóa vàng" để các bên liên quan tìm ra giải pháp cho miền Đông Ukraine dựa trên thỏa thuận Minsk đạt được hồi năm 2014 và 2015. Hiển nhiên, Ukraine rất mong chờ hội nghị này. Đã 5 năm trôi qua kể từ sự kiện “cách mạng Maidan” ở Ukraine lật đổ chính quyền hợp tác với Nga để chuyển hẳn sang định hướng thân phương Tây, mong muốn gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), nhưng trên thực tế, cuộc “cách mạng Maidan” năm 2014 đã không đem lại kết quả như mong muốn. 5 năm qua, cuộc xung đột tại miền Đông Ukraine vẫn trong tình trạng “lúc nóng lúc lạnh”, những khu vực đòi độc lập không có ý định “quay đầu”, và quan điểm của chính quyền Trung ương với các khu vực này rơi vào thế “bỏ thì thương, vương thì tội”. Vậy nên, bất chấp các thỏa thuận Minsk đã được thiết lập, tiếng súng vẫn vang lên ở các khu vực xung đột, trong khi ước mơ trở thành thành viên NATO của Ukraine vẫn còn xa vời.
Thoát khỏi nội chiến, cải thiện cuộc sống người dân và tránh thêm một mùa đông không có khí đốt là những ưu tiên mà ông Vladimir Zelensky đặt ra khi nhậm chức Tổng thống Ukraine hồi tháng 5 vừa qua. Cá nhân Tổng thống Vladimir Zelensky cũng nhận thức rằng, để thực hiện mục tiêu này, trước hết phải nhanh chóng cải thiện quan hệ với Nga, tăng cường hợp tác với hai “đầu tàu” châu Âu là Pháp, Đức. Nếu bỏ lỡ hội nghị “Bộ tứ Normandy”, hòa bình chắc chắn sẽ còn lâu mới được thiết lập lại ở miền Đông Ukraine.
Trong khi đó, việc kêu gọi hai nhà lãnh đạo Nga và Ukraine ngồi vào bàn đàm phán được xem là thành công lớn đối với cá nhân Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Sau chuyến thăm Pháp của Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 8 vừa qua, quan hệ hai nước đã có chiều hướng phát triển tích cực, tạo ra xung lực mới giúp tái khởi động quan hệ Nga-EU. Với tư cách Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (LHQ), các thành viên trong “Bộ tứ Normandy”, gồm Đức, Pháp và Nga, đang nỗ lực thúc đẩy thực hiện nghiêm túc các thỏa thuận Minsk. Bên cạnh đó, việc Moscow, Berlin và Paris có lập trường chung về Thỏa thuận hạt nhân Iran, còn gọi là Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), cũng là một nhân tố góp phần tháo gỡ những vướng mắc liên quan tới căng thẳng giữa Tehran và Washington trong vấn đề này.
Đối với Nga, những bước tiến trong quan hệ với Pháp thời gian gần đây đã mở rộng thêm cánh cửa để Moscow cải thiện quan hệ với Ukraine và EU, tạo cơ hội cho hai bên phối hợp hành động, trước hết là đương đầu với những thách thức chung về an ninh ở châu Âu. Việc ổn định quan hệ với EU lúc này cũng giúp Nga duy trì sự cân bằng chiến lược và giảm bớt sức ép mà Moscow phải gánh chịu hơn 5 năm qua sau khi quan hệ giữa Nga với phương Tây đi vào ngõ cụt.
Do vậy, nếu Hội nghị thượng đỉnh "Bộ tứ Normandy" ngày 9-12 thành công, nút thắt trong tiến trình hòa bình ở miền Đông Ukraine sẽ được gỡ bỏ, mở ra cơ hội hòa bình cho khu vực này sau nhiều năm xung đột, đồng thời góp phần cải thiện quan hệ giữa Nga và EU. Thế nhưng, việc nắm bắt được cơ hội này hay không còn tùy thuộc vào lập trường và hành động của mỗi nước.
LINH OANH