Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh quân đội Chính phủ Syria đang giành được thắng lợi quan trọng tại một trong những thành trì cuối cùng mà tổ chức "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng kiểm soát - thành phố Deir Ezzor, trong một chiến dịch được Nga hậu thuẫn. Sau những chiến thắng trước IS, hợp tác Nga-Iran để tái thiết Syria, chống chủ nghĩa khủng bố và các nhóm thánh chiến phát triển trở lại; ngăn ngừa cuộc nội chiến giữa các phe nhóm... sẽ là ưu tiên đặc biệt với cả Nga và Iran. Không chỉ có vấn đề Syria, sự ủng hộ của Nga bằng phát biểu của Tổng thống V.Putin rằng, thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Nga, Mỹ, Trung Quốc và Đức) năm 2015 là một “hiệp định tốt, giúp tăng cường hòa bình và ổn định tại khu vực”, đã giúp Iran và các nước còn lại thêm vững tin về tương lai của thỏa thuận hạt nhân lịch sử này, trước nguy cơ có thể bị phá vỡ bởi quan điểm từ Mỹ.
Trong quá khứ, Iran từng ủng hộ Nga mạnh mẽ. Tại thời điểm hiện tại, quan hệ đặc biệt với Nga được tất cả ban lãnh đạo Iran, từ Tổng thống tới Quốc hội hậu thuẫn, đặc biệt là nhận được sự ủng hộ của lãnh tụ tinh thần tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei. Tình cảm đặc biệt và sự ủng hộ có kết quả mà hai nước dành cho nhau cho thấy hai bên đã nhìn thấy tầm ảnh hưởng của mỗi nước cũng như sức mạnh khi được cộng hưởng từ hai bên. Bởi vậy mà trong cuộc gặp của Tổng thống V.Putin với lãnh tụ tinh thần tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei, ông Khamenei đã khẳng định: Iran ủng hộ Nga trở thành một cường quốc có ảnh hưởng ở khu vực Tây Á. Cũng không phải ngẫu nghiên mà Tổng thống V.Putin chọn thăm Iran vào thời điểm cực kỳ quan trọng này. Trong vòng 10 năm qua, Tổng thống V.Putin đã 3 lần thăm chính thức Iran.
Không giống như mối quan hệ đồng minh, liên minh của nhiều quốc gia khác thường được cụ thể hóa bằng các văn bản cam kết, quan hệ Nga và Iran tuy không chính thức tuyên bố liên minh quân sự, cũng không thành lập liên kết kinh tế, thương mại, nhưng trên hầu hết các diễn đàn quốc tế và khu vực, hai nước luôn có sự tương trợ hợp tình, hợp lý, đúng luật pháp quốc tế. Rõ ràng, sự “thấu hiểu” cho hoàn cảnh mỗi nước đã là nền tảng vững chắc cho mối quan hệ tốt đẹp giữa hai bên. Từ sự thấu hiểu này, hai bên đã phối hợp nhịp nhàng với nhau để giải quyết nhiều hồ sơ hóc búa. Gần đây nhất chính là hồ sơ hạt nhân của Iran và vấn đề Syria.
Nhìn rộng ra, sự thấu hiểu giữa hai quốc gia đã giúp bình ổn một khu vực rộng lớn. Rõ ràng, Nga đã nhìn thấy ở Iran sự chân thành của một đối tác thực sự trong giải quyết các vấn đề ở Trung Đông. Ngược lại, có mô%3ḅt đồng minh nhiều ảnh hưởng như Nga mang giá trị chiến lược đối với Iran.
Có lẽ chính vì vậy mà nội dung được hai bên đề cập trong chuyến thăm không chỉ có các vấn đề lớn như hồ sơ hạt nhân Iran hay vấn đề Syria. Trong các cuộc gặp giữa Tổng thống Nga với Đại giáo chủ Ali Khamenei và Tổng thống Rouhani, hai bên còn tập trung thảo luận hợp tác kinh tế, năng lượng, đầu tư, vận tải, công nghiệp, thương mại, du lịch, khoa học và công nghệ... Thương mại song phương trong năm vừa qua đã tăng tới 70% là minh chứng cho thấy sự thực chất của mối quan hệ này. Tận dụng mối quan hệ chính trị tốt đẹp, các tập đoàn lớn của Nga như Lukoil, Rosneft và Gazprom Neft đang tiến hành các cuộc đàm phán để đầu tư khoản tiền ước tính lên tới hàng tỷ USD. Ngoài kinh tế, hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng cũng được đẩy mạnh. Nga đã chuyển hệ thống phòng thủ tên lửa S-300 cho Iran vào năm ngoái và Tehran đang đàm phán hợp đồng mua số vũ khí trị giá 10 tỷ USD từ Nga, trong đó có các xe tăng T-90 và máy bay chiến đấu Sukhoi Su-30SM.
Rõ ràng, cả Nga và Iran, cho dù không chính thức tuyên bố đồng minh, nhưng những gì hai bên tạo ra cho nhau đang khẳng định rõ hơn rằng cả hai đều muốn có bước chạy đà hoàn hảo nhằm hướng tới một mối quan hệ liên minh khăng khít, tin cậy ở khu vực Trung Đông, vốn phức tạp và có vô vàn biến động.
NGUYỄN HÒA