Sách đi tìm người, sách ra chiến trường
Những ngày đầu mới thành lập, TVQĐ là một bộ phận của Câu lạc bộ Quân nhân, trực thuộc Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam. Biên chế ngày đầu gồm 3 đồng chí với 500 cuốn sách của Tổng Quân ủy chuyển từ chiến khu về và một số tài liệu của cơ quan Bộ Quốc phòng lưu trữ chuyển giao. Từ năm 1958, TVQĐ được tách ra khỏi Câu lạc bộ Quân nhân để xây dựng thành thư viện trung tâm của toàn quân. Cũng từ đây, TVQĐ bắt đầu chú trọng công tác sưu tầm, bổ sung tài liệu, đặc biệt là sưu tầm các tài liệu xuất bản trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp còn đang lưu giữ tại các đơn vị và địa phương... Đến cuối năm 1958, số sách của TVQĐ đã lên đến 11.000 cuốn với nhiều thứ tiếng và một năm sau, tài liệu của TVQĐ lên đến hơn 30.000 cuốn...
Với khẩu hiệu “Sách đi tìm người”, TVQĐ đã áp dụng nhiều hình thức phục vụ, tuyên truyền để tài liệu sách, báo đến với bộ đội nhanh nhất, như phục vụ sách mới đến tận tay bộ đội trong vòng 24 giờ đồng hồ, phục vụ các đơn vị ngoại thành, đặt tủ sách phục vụ tại các tiệm cắt tóc của các cơ quan trong Bộ Quốc phòng... Các phòng đọc, phòng mượn, kho sách, kho báo, tạp chí được phát triển ngày càng đa dạng. Công tác hướng dẫn nghiệp vụ cho hệ thống thư viện toàn quân từng bước đi vào nền nếp. Từ sau năm 1964, toàn quân đã thành lập được nhiều thư viện từ cấp trung đoàn trở lên, với vốn sách ban đầu từ 2.000 đến 3.000 bản, các đại đội đều có tủ sách với vốn tài liệu ban đầu từ 100 đến 300 bản.
Trong những năm 1965-1975, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước bước vào giai đoạn ác liệt, các hình thức phục vụ sách báo cũng được đổi mới để phù hợp với điều kiện chiến tranh. Giai đoạn này, TVQĐ chủ trương hướng các hoạt động thư viện về cơ sở và lấy hoạt động của đại đội làm hạt nhân. Mục lục tủ sách trên vai được TVQĐ biên soạn hằng năm để các thư viện cấp dưới hoạt động thuận tiện, mỗi tủ sách trên vai có khoảng 100-200 cuốn. Tủ sách được phân chia nhỏ lẻ, để tổ chức những “gác sách”, “hòm sách” ở các trận địa pháo, “túi sách” của các nhóm trực chiến, “ca bin sách” của các đoàn xe tải, “giá sách hầm chữ A” của các đơn vị công binh trên đường Trường Sơn...
Những lúc hành quân dài thì tủ sách đại đội được chia đều mỗi người 1-2 cuốn, tổ chức luân phiên nhau đọc và bảo quản. Nhiều cuộc vận động đọc sách được các đơn vị tổ chức sôi nổi, rộng khắp, góp phần nâng cao quyết tâm chiến đấu, bồi dưỡng chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Thời gian này, nhiều tên sách được phát hành với số lượng lớn như: “Công tác chính trị, hành quân, trú quân, chiến đấu” phát hành 50.000 bản; sách “Công tác chính trị đại đội” phát hành được 75.000 bản...
Từng bước xây dựng thư viện số
Trải qua 65 năm xây dựng, trưởng thành, đến nay, TVQĐ đã trở thành thư viện khoa học tổng hợp chuyên ngành về quân sự cấp nhà nước với gần 50 vạn cuốn sách và gần 2.000 loại báo, tạp chí, hơn 20.000 tài liệu số với các trang thiết bị hạ tầng kỹ thuật hiện đại. Đặc biệt, những năm gần đây, TVQĐ đang từng bước bắt nhịp cùng chuyển đổi số, đẩy mạnh xây dựng thư viện số để phục vụ tốt hơn nhu cầu của bạn đọc. Hằng năm, TVQĐ bổ sung hơn 4.000 tên tài liệu với hơn 1 vạn bản, gần 400 loại báo, tạp chí và nhiều nguồn tài nguyên thông tin số online, offline có giá trị cao, đáp ứng nhu cầu thông tin, tài liệu tại chỗ, từ xa của bạn đọc trong và ngoài Quân đội.
Thời gian qua, TVQĐ đẩy mạnh đa dạng hóa các sản phẩm thông tin, thư mục; chú trọng tạo lập, xây dựng các cơ sở dữ liệu số, các sản phẩm thông tin, thư mục hiện đại phục vụ trên các trang web và mạng xã hội. Đơn vị luôn chủ động, tích cực ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động nghiệp vụ thư viện cũng như công tác hành chính quân sự, công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành. Thực hiện Thông tư số 138/2020/TT-BQP ngày 10-11-2020 của Bộ Quốc phòng quy định chế độ, định mức, tiêu chuẩn đời sống văn hóa, tinh thần trong QĐND Việt Nam, TVQĐ thí điểm bảo đảm sách điện tử cho một số cơ quan, đơn vị. Từng bước nghiên cứu bổ sung sách điện tử tập trung, xây dựng cơ sở dữ liệu số dùng chung, phục vụ tra cứu, sử dụng chung tài nguyên thông tin trong toàn hệ thống thư viện của Bộ Quốc phòng...
Trước yêu cầu nhiệm vụ có bước phát triển, thời gian tới, việc quan tâm, đầu tư xây dựng TVQĐ trở thành thư viện số trung tâm của toàn ngành, có hạ tầng cơ sở kỹ thuật hiện đại, có nền tảng quản trị thông minh, đồng bộ, có năng lực quản trị dữ liệu tập trung, phân tích, xử lý dữ liệu lớn cho toàn hệ thống thư viện trong Quân đội là một đòi hỏi tất yếu. Cùng với đó, cần tập trung xây dựng mạng lưới các thư viện trong Quân đội bảo đảm khả năng vận hành thư viện số, liên thông, tích hợp khai thác, sử dụng chung tài nguyên thông tin. Đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng các thành tựu khoa học-công nghệ hiện đại phù hợp với xu thế phát triển của thế giới trong hoạt động thư viện.
Kế thừa truyền thống và phát huy kết quả đạt được qua các giai đoạn phát triển, cán bộ, nhân viên, chiến sĩ TVQĐ luôn nỗ lực phấn đấu, không ngừng đổi mới, sáng tạo, làm chủ công nghệ, tinh thông nghiệp vụ, bắt kịp xu thế và tận dụng thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0; xây dựng TVQĐ hiện đại, xứng đáng trung tâm đầu ngành của hệ thống thư viện toàn quân; đạt nhiều dấu ấn nổi bật hơn nữa, nhất là trong hoạt động chuyển đổi số, trở thành hình mẫu chuyển đổi số hiệu quả.
Thượng tá MẠC THÙY DƯƠNG - Giám đốc Thư viện Quân đội