Về nơi vũ khí...chuyện trò

QĐND Online – Cũng là nơi trưng bày các loại vũ khí, song ở Bảo tàng Vũ khí, các hiện vật mang “ngôn ngữ” rất riêng. Đó là điều làm nên sức hấp dẫn của Bảo tàng đối với du khách gần xa…

Dòng chảy liên tục

Phía ngoài bờ đê chạy qua Thượng Thanh, Long Biên (Hà Nội), dòng Hồng Hà đỏ nặng phù sa đang cuộn chảy trong mùa nước lớn. Từ chân cầu Đông Trù đổ dốc xuống đê, xe chạy khoảng ngót nửa cây số là đến Bảo tàng Vũ Khí (thuộc Tổng cục Kỹ thuật), đã được xếp hạng 2 cấp quốc gia.

Cũng như dòng Hồng Hà phía ngoài kia, trong Bảo tàng này cũng đang có một dòng chảy liên tục và lặng lẽ. Dòng chảy của sự phát triển các chủng loại vũ khí của Việt Nam, từ thời Hùng Vương dựng nước cho đến thời kỳ dựng xây và bảo vệ Tổ quốc hôm nay.

Đại tá Lại Huy Thực (ngoài cùng bên trái) tiếp nhận tài liệu liên quan đến một số loại vũ khí, do cựu chiến binh trao tặng.

Cán bộ, nhân viên Bảo tàng đang hối hả với nhiều phần việc, nhất là nhiệm vụ hoàn thiện trưng bày phục vụ khách tham quan nhân dịp chào mừng kỷ niệm 40 năm Ngày thành lập Tổng cục Kỹ thuật trong tháng 9 tới đây. Tuy nhiên, Đại tá Lại Văn Thực, Giám đốc Bảo tàng vẫn dành cho chúng tôi khá nhiều thời gian khi biết chúng tôi muốn tìm hiểu về "ngôi nhà thứ hai" của anh. Và như cách nói của anh, đây là lúc anh được hồi tưởng lại “những ngày đầu tiên ấy” của Bảo tàng.

Tiền thân của Bảo tàng Vũ khí ngày nay là Đội Lưu mẫu (thuộc Cục Quân khí). Nhiệm vụ của Đội là giữ lại một số lượng nhất định vũ khí, thuộc các chủng loại vũ khí được chuyển ra chiến trường, nhằm mục đích nghiên cứu. Số vũ khí được lưu giữ lại Đội Lưu mẫu thuộc 3 nguồn: Do ta sản xuất; do các nước xã hội chủ nghĩa viện trợ cho ta; và chiến lợi phẩm ta thu được của địch. Năm 1997, Bảo tàng Vũ khí ra đời và được sở hữu số vũ khí của Đội Lưu mẫu. Nhờ thế mà Bảo tàng có nhiều loại vũ khí “độc”, “hiếm có, khó tìm”.

Đại tá Lại Huy Thực chia sẻ: “Hiện Bảo tàng trưng bày 2.000 hiện vật, trong tổng số khoảng 15.000 hiện vật đang quản lý. Số hiện vật được trưng bày thuộc 29 bộ sưu tập. Một trong những bộ sưu tập lớn là pháo cao xạ và pháo mặt đất, với 38 khẩu, cỡ nòng từ 14,5 ly đến 175 ly.”.

Tham quan tầng 1 của Bảo tàng, chúng tôi thấy có những loại vũ khí rất cổ xưa, như đạn đá, mũi tên đồng, kiếm, mác, cung, nỏ…được dùng từ thời Hùng Vương dựng nước; hay những chiếc cọc Bạch Đằng được Ngô Quyền sử dụng làm vũ khí nhấn chìm các chiến thuyền của quân Nam Hán. Lên tiếp tầng 2, rồi tầng 3, thêm nhiều loại vũ khí được dùng trong các cuộc kháng chiến chống Mỹ, chống Pháp, có sức lôi cuốn kỳ lạ với người xem. Sự lôi cuốn không chỉ do các hiện vật tác động vào trực quan người xem, mà còn do phương pháp trưng bày mang nét khác biệt của Bảo tàng Vũ khí so với các bảo tàng khác…

Lưu giữ kỹ thuật và nghệ thuật quân sự

Đứng ở khu trung tâm tầng 2 của Bảo tàng, nơi trưng bày các loại súng cối, Đại úy quân nhân chuyên nghiệp Tô Thị Nghĩa, hướng dẫn viên Bảo tàng giới thiệu tỉ mỉ, thuần thục về xuất xứ; tính năng kỹ, chiến thuật; và đặc biệt là nghệ thuật sử dụng các loại cối này của bộ đội ta trong chiến đấu.

Một số loại súng cối đang được trưng bày tại Bảo tàng Vũ khí.

Đại tá Lại Huy Thực cho biết: “Nếu ở các bảo tàng khác, mỗi hiện vật thường gắn với những chiến công, thì ở Bảo tàng Vũ khí, hiện vật gắn với nguồn gốc của nó, cũng như yếu tố kỹ thuật quân sự, nghệ thuật quân sự liên quan đến nó”.

Nói rồi, anh dẫn chúng tôi ra khu trưng bày các loại pháo. Chỉ vào khẩu pháo 105 ly, anh cho biết nó có xuất xứ từ Đức, được sử dụng trong 2 cuộc chiến tranh thế giới, rồi thành chiến lợi phẩm của Liên Xô, và được đưa sang Việt Nam. Anh rành mạch kể rằng ta đã sử dụng nó trong kháng chiến chống Mỹ như thế nào.

Một nét riêng biệt khác, là các hiện vật nơi đây được trưng bày theo bộ sưu tập vũ khí, gắn với tiến trình phát triển của quân đội ta.

Với đặc thù trong trưng bày và giới thiệu hiện vật như thế, nên trong số khách tham quan Bảo tàng Vũ khí, có rất nhiều người có nhu cầu nghiên cứu, tìm hiểu về các loại vũ khí, cũng như nghệ thuật, cách đánh của bộ đội ta áp dụng cho từng loại vũ khí đó. Mỗi tháng, Bảo tàng đón khoảng 5.000 đến 7.000 lượt khách tham quan. Trong số đó, có những cựu chiến binh đã vào sinh ra tử với một số loại vũ khí được trưng bày nơi đây. Có du khách nước ngoài kỳ cạch đạp xe đến đây hết ngắm nghía lại lúi húi ghi chép. Đại tá Lại Huy Thực nhớ như in kỷ niệm với một đoàn nghệ sĩ Vê-nê-xu-ê-la đến tham quan Bảo tàng trong chuyến lưu diễn tại Việt Nam tháng 5 vừa qua. Sau khi tham quan, họ đã phải thốt lên vì thán phục ý chí quật cường, đặc biệt là sự thông minh, sáng tạo của nhân dân Việt Nam trong sử dụng các loại vũ khí từ thô sơ đến hiện đại, đánh bại nhiều đội quân xâm lược hùng hậu.

Khách tham quan một loại pháo phản lực, tại khu trưng bày ngoài trời của Bảo tàng Vũ khí.

Chúng tôi để ý khá kỹ một sĩ quan quân đội đeo quân hàm đại tá, tóc đã bạc trắng, bởi sự chăm chú của ông khi quan sát và tìm hiểu nhiều loại vũ khí được trưng bày tại Bảo tàng. Ông là Đại tá Nguyễn Quốc Trọng, cựu chiến binh Thành phố Hà Nội.

Đại tá Nguyễn Quốc Trọng chia sẻ: Bảo tàng Vũ khí quả là một bảo tàng độc đáo, vừa bởi chủng loại và số lượng vũ khí rất nhiều, vừa bởi cách thể hiện các hiện vật rất bài bản, khoa học và độc đáo. Đây xứng đáng là nơi nghiên cứu rất đáng tin cậy đối với những du khách quan tâm đến các loại vũ khí và nghệ thuật sử dụng chúng của bộ đội Việt Nam.

Mùa thu, trời càng về trưa càng thẳm xanh, khiến những nòng pháo cao xạ, pháo mặt đất ở khu trưng bày ngoài trời càng tạc sâu cái dáng kiêu hãnh và hùng dũng vào nơi cao thẳm. Tưởng như im lặng, nhưng mỗi khẩu pháo nơi đây đang kể những câu chuyện sống động về trí tuệ, về sự sáng tạo tài tình của bao lớp người Việt Nam đã và đang gìn giữ biển trời, biên cương Tổ quốc…

Bài, ảnh: PHẠM HOÀNG HÀ