QĐND - Từ sau Khởi nghĩa Nam Kỳ (1940), Đảng bộ Nam Kỳ bị thiệt hại nặng, khi khôi phục, xuất hiện nhiều tổ chức cách mạng, trong đó có Xứ ủy Tiền Phong và một Ban cán sự Nam Kỳ (Xứ ủy Giải Phóng). Các tổ chức cách mạng này đều có chung lý tưởng cộng sản và mục đích là giành chính quyền về tay nhân dân.

Lực lượng nhân sĩ, trí thức cùng với quần chúng giành chính quyền tại thành phố Sài Gòn ngày 25-8-1945. Ảnh tư liệu. 

Dưới sự chỉ đạo của các tổ chức Đảng, trên địa bàn Sài Gòn-Chợ Lớn đã dấy lên nhiều phong trào tập hợp quần chúng, đặc biệt là coi trọng tập hợp lực lượng nhân sĩ, trí thức Nam Bộ. Trước sự ủng hộ mạnh mẽ của quần chúng nhân dân, các nhân sĩ, trí thức và phong trào “Thanh niên Tiền phong” do bác sĩ Phạm Ngọc Thạch chủ xướng, Xứ ủy Tiền Phong và Ban cán sự Nam Kỳ chủ trương đưa những đảng viên là trí thức có năng lực đến với quần chúng để tuyên truyền, vận động, chuẩn bị cho việc giành chính quyền. Những cuộc gặp gỡ, tuyên truyền, vận động thông qua các hạt nhân là đảng viên trí thức đã lôi cuốn đông đảo thanh niên cùng hưởng ứng và đứng về phía những người cộng sản, sẵn sàng hoạt động, đấu tranh theo yêu cầu của Đảng.

 

Trước yêu cầu của cách mạng, tháng 8-1945, Xứ ủy Tiền Phong và Ban cán sự Nam Kỳ sáp nhập thành Xứ ủy Nam Kỳ. Dưới sự lãnh đạo của Xứ ủy Nam Kỳ, đêm 24-8-1945, các lực lượng quần chúng cách mạng, bao gồm công nhân, nông dân, thanh niên, trí thức Sài Gòn và các tỉnh Gia Định, Chợ Lớn, Mỹ Tho, Biên Hòa, Bến Tre, Tân An, Thủ Dầu Một đã tổ chức thành các đoàn, mang theo vũ khí kéo vào trung tâm Sài Gòn bằng mọi phương tiện, tập trung tham gia khởi nghĩa giành chính quyền. Lực lượng đoàn viên Công đoàn và Thanh niên Tiền phong có mặt ở những địa điểm trọng yếu, sẵn sàng chiếm những mục tiêu đã định. Từ 19 giờ đến 22 giờ, lực lượng khởi nghĩa đã tiến vào chiếm các điểm: Sở Cảnh sát, Nhà Ga, Bưu điện, Nhà đèn, chiếm Dinh Khâm sai, treo cờ đỏ sao vàng. Cuộc chiếm "Soái phủ Nam Kỳ" hầu như không vấp phải sự kháng cự nào vì đa số các viên chức, trí thức trước đó đều đã được tuyên truyền, vận động tham gia vào tổ chức Thanh niên Tiền phong. Riêng tại Sở Mật thám, tuy có sự chống cự yếu ớt, nhưng chúng liền bị lực lượng khởi nghĩa của nhân dân đè bẹp.

Từ làn sóng thắng lợi ở Hà Nội, Huế và cao trào tại Sài Gòn dâng cao, Xứ ủy Nam Kỳ đã quyết định Tổng khởi nghĩa Sài Gòn-Chợ Lớn vào ngày 25-8-1945. Dưới sự huy động lực lượng của các tổ chức công khai và bí mật, trong đó có vai trò tuyên truyền, vận động, thuyết phục của lực lượng nhân sĩ, trí thức trên địa bàn Sài Gòn-Chợ Lớn và các tỉnh lân cận, cả triệu quần chúng ào ạt tiến vào trung tâm thành phố, với khí thế hừng hực, đã giành chính quyền cách mạng thành công, góp phần vào thắng lợi lịch sử của cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng 8-1945.

HƯƠNG NGÂN

(Theo tài liệu của Ban Tuyên giáo Trung ương)