QĐND - Trận Đăk Pơ là trận phục kích của bộ đội chủ lực Liên khu 5 đánh quân Pháp rút chạy trên Quốc lộ 19, từ An Khê về Plei-cu, ngày 24-6-1954. Đây là trận đánh lớn cuối cùng trong cuộc kháng chiến chống Pháp và cũng là chiến thắng lớn nhất của ta trên chiến trường Liên khu 5. Trận đánh do Trung đoàn 96 (Liên khu 5) tiến hành.

Đồng chí Nguyễn Minh Châu, Trung đoàn trưởng Trung đoàn 96, quán triệt nhiệm vụ cho đơn vị trước khi thực hiện nhiệm vụ. Ảnh tư liệu

Tháng 6-1954, lo sợ bị bao vây như ở Điện Biên Phủ, quân đội Pháp quyết định bỏ căn cứ An Khê rút về Plei-cu. Binh đoàn Cơ động 100 (GM100) của Pháp do Đại tá Ba-ru (Barrou) chỉ huy, gồm ba tiểu đoàn bộ binh, các đơn vị pháo binh, thiết giáp, công binh, thông tin, tiểu đoàn khinh quân... rút quân bằng cơ giới theo Quốc lộ 19.

Trung đoàn 96 gồm các Tiểu đoàn Bộ binh 79 và 40, hai đại đội trợ chiến được tăng cường hai đại đội của Trung đoàn 120, có sự hỗ trợ của một số đơn vị du kích, dân công và thanh niên xung phong, được lệnh nhanh chóng vận động đến khu vực cầu Đăk Pơ, bố trí trận địa phục kích trên đoạn đường từ phía Tây đến phía Đông cầu Đăk Pơ, thuộc xã Hà Tam, huyện An Túc (nay là huyện An Khê, tỉnh Gia Lai).

Binh đoàn Cơ động 100 rời An Khê lúc 3 giờ ngày 24-6-1954. Đội hình chia làm 4 cụm với Tiểu đoàn Dã chiến 43 đi đầu, Tiểu đoàn Khinh quân 520 đi cùng đại đội thiết giáp và cơ quan chỉ huy binh đoàn, tiếp đó là Tiểu đoàn 2 và Tiểu đoàn 1, mỗi tiểu đoàn đều được tăng cường một đại đội pháo 105mm. Lúc 10 giờ, trinh sát Trung đoàn 96 phát hiện lực lượng địch rất đông, đi thành hàng dọc, xe pháo đi giữa, bộ binh đi hai bên, đang hành quân từ An Khê về hướng trận địa của trung đoàn. Khi bộ phận đi đầu gần tới trận địa, các đơn vị vận động ra mặt đường chuẩn bị tiến công. 13 giờ ngày 24-6, đại bộ phận quân địch đã lọt vào trận địa phục kích, Trung đoàn trưởng Nguyễn Minh Châu phát lệnh nổ súng. Hỏa lực của các đơn vị bắn chính xác vào đội hình của địch, phá hủy một số xe thông tin, thiết giáp và loại khỏi vòng chiến đấu nhiều binh lính địch, trong đó có ba sĩ quan cao cấp nhất của GM100. Đại tá Ba-ru, Tư lệnh binh đoàn, bị thương. Đội hình địch ùn tắc, các toán quân trên xe hoảng loạn, không kịp chống đỡ, bộ đội ta từ trên cao, được sự chi viện của hỏa lực, tiến công mãnh liệt vào đội hình địch, chia cắt tiêu diệt từng bộ phận. Lực lượng địch ở phía sau mất chỉ huy nhưng vẫn cố gắng tổ chức lại lực lượng, mở nhiều đợt phản kích nhưng đều thất bại. Không quân Pháp chi viện không hiệu quả vì khoảng cách hai bên quá gần. Đến 17 giờ 15 phút ngày 24-6, các tiểu đoàn quân Pháp được lệnh bỏ lại toàn bộ vũ khí, phương tiện xe cộ để vượt vòng vây. Trong khi đó, Trung đoàn 96 tiếp tục truy quét, tiêu diệt và bắt thêm một số địch. Đến 12 giờ ngày 25-6-1954, trận đánh kết thúc.

Kết quả, ta diệt và bắt gần 2000 tên địch, trong đó có hơn 700 lính Âu-Phi, tên Chỉ huy trưởng cùng toàn bộ Ban Tham mưu Binh đoàn Cơ động 100, thu và phá hủy hàng trăm xe quân sự, hàng chục khẩu pháo cùng số lượng lớn súng các loại.

NGUYỄN THÀNH HỮU