QĐND - Bị thua đau sau sự kiện "Vịnh Bắc Bộ", năm 1965, Mỹ tiến hành hàng loạt chiến dịch đánh phá miền Bắc, như “Mũi lao lửa”, “Sấm rền”... Mục tiêu là đánh phá các cơ sở công nghiệp và giao thông. Tuyến đường 1A và đường sắt phía Bắc từ cửa khẩu Hữu Nghị Quan về Hà Nội giữ vai trò rất quan trọng trong vận chuyển chính hàng viện trợ từ các nước xã hội chủ nghĩa anh em về nước ta (quá cảnh qua Trung Quốc), nên địch tập trung đánh phá.
Tháng 8-1965, Quân chủng Phòng không-Không quân tập trung lực lượng lớn tại hai tỉnh Hà Bắc và Lạng Sơn, chuẩn bị đối phó với các đợt đánh phá mới của máy bay địch. Tại Hà Bắc có sân bay Kép vừa hoàn thành, các máy bay tiêm kích Mig-17 đã sẵn sàng chiến đấu. Trung đoàn Tên lửa 238 vừa kết thúc khóa huấn luyện, điều động Tiểu đoàn 83 nhận nhiệm vụ đánh thắng trận đầu, bố trí tại đông nam sân bay Kép.
Ngày 20-9-1965, lúc 10 giờ sáng, các lực lượng Binh chủng Ra-đa phát hiện địch hoạt động ngoài khơi, phía nam đảo Bạch Long Vĩ. Khi máy bay địch còn cách Hải Phòng 40km, Không quân ta xuất kích 4 máy bay Mig-17. Toàn biên đội bí mật bay về hướng tây bắc, qua Thái Nguyên rồi vòng tới vùng trời Hữu Lũng-Lạng Sơn đón địch. Trong khi đó, tốp máy bay tiêm kích F-4 địch đang bay từ độ cao 7000m, đến dãy núi Yên Tử hạ thấp độ cao xuống 3000m, bay đến khu vực Lạng Sơn để chặn máy bay tiêm kích của ta, chuẩn bị cho trận oanh tạc của 24 chiếc máy bay A-4 Hải quân.
Nhanh hơn địch, các máy bay tiêm kích ta phát hiện ra tốp F-4 trước, lập tức toàn biên đội tăng tốc, triển khai đội hình tấn công. Hai chiếc Mig-17 vòng phía sau địch, hai chiếc yểm hộ tầng cao. Một chiếc Mig-17 của ta lao vào tấn công, đến cự ly 4000m bắn liền 3 loạt đạn, chiếc F-4 trúng đạn bùng cháy dữ dội, rồi cắm đầu xuống đất. Đội hình không quân ta hoàn thành nhiệm vụ, thoát ly chiến đấu.
Trên mặt đất, Bộ đội Tên lửa vẫn theo dõi sát trận không chiến. Ngay sau đó, trên bầu trời xuất hiện 24 máy bay cường kích A-4 Hải quân. Khi địch bay đến tầm hiệu quả, Tiểu đoàn 83 lập tức phóng 3 quả đạn tên lửa, một chiếc máy bay A-4 trúng đạn, lửa bốc cháy lao đầu xuống huyện Hữu Lũng.
Bị đánh bất ngờ, các máy bay địch rút chạy ra biển. Trong khi bay thấp theo khe núi Dương Hưu (Sơn Động, Hà Bắc), máy bay địch lại bị trận địa pháo cao xạ, súng máy 12,7mm của bộ đội địa phương và dân quân nổ súng. Thêm một chiếc máy bay A-4 bay trúng đạn, rơi xuống Khe Pông (xã Kỳ Thượng, huyện Hoành Bồ, Quảng Ninh).
Đây là trận đánh có sự phối hợp hiệp đồng của các Binh chủng: Không quân, Tên lửa, Cao xạ và Ra-đa, giành được thắng lợi lớn.
NGUYỄN THÚY CÚC
(Theo tài liệu của Quân chủng Phòng không-Không quân)