Rút kinh nghiệm, tìm mô hình phù hợp

QĐND - Xã hội hóa công tác nuôi dưỡng bộ đội (XHH) nhằm mục tiêu nâng cao chất lượng bữa ăn, giảm biên chế đội ngũ nuôi quân, góp phần giảm chi ngân sách quốc phòng... là chủ trương được Bộ Quốc phòng chỉ đạo làm thí điểm với hai mô hình khác nhau. Kết quả cho thấy, cả hai mô hình đều có hiệu quả, nhưng cũng còn những điểm bất cập cần quan tâm giải quyết để nhân rộng.

Chọn nhà thầu: Mở rộng hay hạn chế?

Cho đến nay, việc XHH đã được tiến hành ở nhiều học viện, nhà trường trong quân đội nhưng vẫn dựa trên hai mô hình được Bộ Quốc phòng chỉ đạo thí điểm ngay từ đầu đối với Học viện Hậu cần và Trường Đại học Chính trị (trước đây là Trường Sĩ quan Chính trị).

Đại tá Chu Văn Giáp, Chủ nhiệm Hậu cần (Học viện Hậu cần) cho biết: Học viện đã chọn phương án 2 theo hướng dẫn của Đề án XHH, được gọi là phương án đấu thầu rộng rãi. Người tham gia đấu thầu là người có đủ điều kiện và khả năng trong công tác bảo đảm ăn uống, lực lượng lao động do nhà thầu tuyển chọn. Nhà thầu trúng thầu, ký kết hợp đồng kinh tế là Công ty TNHH PNK. Còn ở Trường Đại học Chính trị lại chọn phương án 1 của Đề án, với hình thức đầu thầu hạn chế. Người tham gia đấu thầu là người trong đơn vị đã nghỉ hưu, chờ hưu hoặc những đồng chí đang công tác có khả năng, tinh thần trách nhiệm cao. Lực lượng lao động chủ yếu là các đồng chí đã nghỉ chính sách có nguyện vọng tiếp tục làm việc, con em cán bộ trong trường chưa có việc làm.

Bếp ăn XHH phục vụ bộ đội khi hành quân huấn luyện dã ngoại đang gặp một số khó khăn mà các đơn vị cần quan tâm tháo gỡ.

Qua thực tiễn thí điểm từ tháng 9-2009 đến nay cho thấy, cả hai nhà thầu đều thực hiện đúng cam kết đã ký, tiêu chuẩn bữa ăn được duy trì, bảo đảm định lượng, cơ cấu món ăn hợp lý, chất lượng chế biến tốt hơn, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm. Thời gian, giờ giấc sinh hoạt của bộ đội không bị ảnh hưởng, công tác thực hành tiết kiệm điện, nước, doanh cụ… hiệu quả hơn trước. Theo kết quả điều tra, khảo sát của Cục Quân nhu thì thực hiện bếp XHH, các chi phí giảm từ 16 đến 30%. Thiếu tướng Dương Văn Rã, Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần cho biết: “Phần chi phí giảm là do phân công người lao động mang tính chuyên sâu và hợp lý. Tiền chi trả của nhà thầu cho người lao động căn cứ vào tính chất công việc và trình độ chuyên môn nghiệp vụ thực tế, nên khuyến khích được người lao động làm việc có trách nhiệm hơn. Về phía đơn vị, chi phí thanh toán cho nhà thầu được tính theo ngày ăn và quân số ăn thực tế, khác với bếp ăn chưa thực hiện XHH hiện nay vẫn phải trả lương hằng tháng theo quân số biên chế của bếp. Có thời điểm, quân số ăn giảm đáng kể nhưng đơn vị vẫn phải trả lương đủ cho lực lượng phục vụ”.

Học viện Hậu cần và Trường Đại học Chính trị cũng đã thăm dò ý kiến người ăn của các bếp thí điểm. Kết quả, ở Học viện Hậu cần có 94% người được hỏi đánh giá định lượng bữa ăn bằng và hơn khi chưa XHH, tỷ lệ này ở Trường Đại học Chính trị là 98%.

Mỗi mô hình đều có ưu điểm riêng: Mô hình của Học viện Hậu cần có ưu điểm là triển khai theo đúng Luật Đấu thầu, phù hợp với quy luật thị trường, người phục vụ được đóng bảo hiểm theo luật định. Mô hình tại Trường Đại học Chính trị thì giúp việc chỉ đạo bếp ăn được trực tiếp và thường xuyên hơn vì nhà thầu là đồng chí trợ lý hậu cần thuộc lực lượng của nhà trường, đồng thời góp phần giải quyết được việc làm, tăng thu nhập cho một số đối tượng chính sách.

Bên cạnh đó, cả hai mô hình đều bộc lộ một số hạn chế: Mô hình của Học viện Hậu cần giao trách nhiệm cho nhà thầu, khó kiểm tra, giám sát; nhất là tính chất phức tạp của công tác tổ chức ăn uống. Ví dụ, cùng một loại thịt lợn trên thị trường, nhưng giá cả khác nhau, chất lượng khác nhau. Nếu không kiểm tra, giám sát được khâu này thì chất lượng bữa ăn thực tế sẽ đi xuống. Trong khi đó, mô hình của Trường Đại học Chính trị có nhược điểm là nhà thầu chưa đủ tư cách pháp nhân (không có con dấu, tài khoản, giấy phép kinh doanh…), chưa đóng được bảo hiểm cho người lao động theo luật định.

Mặc dù có những hạn chế, nhưng theo Thiếu tướng Dương Văn Rã thì ưu điểm vẫn là chủ yếu và “XHH là chủ trương đúng, phù hợp với xu thế phát triển của quân đội và nền kinh tế đất nước trong thời bình; phù hợp với đặc điểm của đơn vị khối cơ quan, học viện, nhà trường. Vấn đề là các đơn vị cần tiếp thu kinh nghiệm, nhất là ưu điểm của cả hai mô hình trên để vận dụng vào đơn vị mình một cách thích hợp”.

Nhân rộng mô hình

Hai mô hình trên có thể kết hợp được không? Với câu hỏi trên, chúng tôi đã tìm hiểu tại Trường Đại học Chính trị. Thiếu tướng Giang Văn Thành, Phó hiệu trưởng nhà trường cho biết: Sau khi tiếp thu, tìm hiểu kinh nghiệm của Học viện Hậu cần, nhà trường đã thay đổi cách làm với tinh thần kết hợp ưu điểm của cả hai mô hình. Cụ thể, nhà trường đã ký hợp đồng với nhà thầu là một doanh nghiệp có đủ khả năng, đủ tư cách pháp nhân, đồng thời, nhà thầu tận dụng nguồn nhân lực của nhà trường, góp phần giúp nhà trường tạo việc làm cho một số đối tượng chính sách và lực lượng nhân công có tay nghề, đã qua thực tiễn làm việc tại đơn vị.

Chúng tôi được biết, hầu hết các học viện, nhà trường đang thực hiện thí điểm mô hình XHH cũng đang áp dụng mô hình kết hợp như Trường Đại học Chính trị. Như vậy, vấn đề đặt ra hiện nay là giải quyết các tồn tại đặt ra khi thực hiện mở rộng.

Bếp ăn XHH sẽ góp phần giảm biên chế lực lượng nuôi quân.

Vấn đề lớn nhất, khá nhạy cảm và thu hút sự quan tâm của nhiều đơn vị là sau khi XHH, lực lượng nuôi quân của đơn vị sẽ dôi dư thì sử dụng thế nào? Mới đây, Văn phòng Bộ Quốc phòng đã có thông báo về kết luận của Thượng tướng Nguyễn Văn Được, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, giao Cục Quân lực nghiên cứu, quy hoạch lực lượng phục vụ tại các bếp XHH theo lộ trình giảm quân số để sử dụng nguồn ngân sách chi trả lương đó chuyển sang nguồn để thực hiện XHH. Trước mắt, các đơn vị có thể thực hiện các giải pháp như: Tổ chức đào tạo lại để chuyển đổi ngành nghề; điều động sang công tác khác, chấp nhận cả việc xếp chồng quân số; giải quyết nghỉ hưu cho các trường hợp có đủ điều kiện; với đối tượng lao động hợp đồng, có thể thỏa thuận với nhà thầu để họ tiếp tục sử dụng.

Việc XHH cũng sẽ làm cho chức năng, nhiệm vụ của cơ quan hậu cần các cấp, nhất là cấp cơ sở có sự thay đổi nhất định. Cơ quan hậu cần đơn vị XHH sẽ chuyển từ trực tiếp tạo nguồn, tổ chức bảo đảm sang quản lý quá trình bảo đảm, với chức năng chủ yếu là kiểm tra, giám sát. Bởi vậy, cơ quan hậu cần cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của mình, chủ động bồi dưỡng kiến thức về luật, quản lý kinh tế để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Thiếu tướng Giang Văn Thành cho rằng: Mục tiêu cao nhất của nhà thầu là lợi nhuận, nếu cơ quan quản lý không chặt thì chất lượng bữa ăn của bộ đội sẽ giảm sút. Vì vậy, cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát chặt chẽ các khâu trong quy trình tổ chức nuôi dưỡng bộ đội của nhà thầu. Đặc biệt, cần coi trọng việc tổ chức và phát huy hiệu quả hoạt động của ban quản lý bếp ăn XHH, vai trò của Hội đồng giá thuộc đơn vị để phối hợp cùng nhà thầu tổ chức tốt việc nuôi dưỡng bộ đội

Một hệ quả khác của XHH là sẽ hạn chế việc tận dụng thức ăn thừa để phát triển chăn nuôi quanh bếp, quanh vườn cũng như gặp khó khăn trong tiêu thụ các sản phẩm tăng gia tại chỗ của đơn vị nếu không đạt được thỏa thuận với nhà thầu. Đây cũng là vấn đề cần đưa vào hợp đồng kinh tế để việc XHH vẫn phát huy được hiệu quả công tác tăng gia sản xuất của đơn vị. Bên cạnh đó, thực tế ở Trường Đại học Chính trị cho thấy, khi đơn vị hành quân huấn luyện dã ngoại thì bếp ăn XHH mới chỉ đáp ứng một phần yêu cầu. Hiện nay, ở các học viện, nhà trường đã xử lý linh hoạt bằng cách phân chia nhiệm vụ bảo đảm ăn uống cho bộ đội thành hai phần, một phần bộ đội tự bảo đảm theo tình huống huấn luyện, phần ổn định hơn do bếp ăn XHH đảm nhiệm. Đây cũng là “bài toán” mà Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, Tổng cục Hậu cần “đặt hàng” các đơn vị thí điểm cùng quan tâm khắc phục trong thời gian tới.

Theo tính toán của Cục Quân nhu, số bếp có thể XHH cũng chiếm một tỷ lệ khá lớn với số lượng người ăn nhiều. Nếu thực hiện XHH thì không chỉ góp phần giảm biên chế, giảm chi tiêu ngân sách mà còn thiết thực phát huy sức mạnh của nền kinh tế đất nước, của doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân vào việc bảo đảm đời sống bộ đội. Đây là mô hình mới tỏ rõ hiệu quả nhưng lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị phải mạnh dạn làm thì mới sớm thống nhất mô hình để thực hiện trong toàn quân.

Bài và ảnh: Nguyễn Hồng