QĐND - Ngày càng có nhiều công trình, dự án phát triển kinh tế-xã hội, trồng rừng phòng hộ... ở các địa phương vùng sâu, vùng xa, biên giới do các đoàn kinh tế-quốc phòng (KT-QP) thuộc Bộ Quốc phòng xây dựng, bàn giao cho các địa phương quản lý, khai thác. Để các công trình phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phương với đoàn KT-QP trên địa bàn...

Đổi thay trên vùng đất Đông Trường Sơn

Đoàn KT-QP 337 (Quân khu 4) đứng chân trên địa bàn huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) từ tháng 8-1999, cùng cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương 5 xã phía Bắc huyện Hướng Hóa tham gia phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, củng cố quốc phòng-an ninh (QP-AN)... Đây là địa bàn các xã thuộc vùng Đông Trường Sơn đặc biệt khó khăn, với diện tích hơn 66.000ha, có 72km đường biên giới giáp nước bạn Lào. Nơi đây dân cư thưa thớt, bị sông suối chia cắt, đi lại rất khó khăn, nhất là vào mùa mưa. Đây là địa bàn chiến lược, có đường mòn Hồ Chí Minh đi qua, nên trong những năm chiến tranh, Mỹ-ngụy đã trút xuống hàng nghìn tấn bom đạn và hóa chất độc, trong đó có chất độc da cam/đi-ô-xin, để lại hậu quả rất nặng nề. Do tập quán canh tác lạc hậu, cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp, chế biến nông sản hầu như không có, nên tỷ lệ hộ nghèo, đói ở địa phương chiếm gần 70%, văn hóa, xã hội kém phát triển.

Cán bộ Đoàn KT-QP 337 và địa phương khảo sát nơi lập bản mới cho người dân thuộc Khu KT-QP Khe Sanh (huyện Hướng Hóa). Ảnh: Trần Hoài

Thực hiện nhiệm vụ trên giao, Đoàn KT-QP 337 chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền, đoàn thể địa phương xây dựng quy chế hoạt động; tuyên truyền, vận động đồng bào các dân tộc trên địa bàn tham gia xây dựng quê hương. Đại tá, Đoàn trưởng Phạm Văn Trung cho biết: Sau hơn 10 năm tổ chức thực hiện các dự án khu KT-QP, đoàn đã xây dựng cơ sở hạ tầng phù hợp với quy hoạch sản xuất và quy hoạch bố trí lại dân cư, gắn với nhiệm vụ QP-AN. Cùng với các Chương trình 134, 135 về đầu tư phát triển kinh tế, xã hội miền núi, đoàn đã lồng ghép đầu tư hàng chục tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách Bộ Quốc phòng, xây dựng kết cấu hạ tầng phục vụ đời sống dân sinh. Đoàn xây dựng hệ thống đường giao thông liên thôn, liên xã; đường cáp quang bảo đảm thông tin liên lạc trong khu vực dự án; xây dựng 5 đập thủy lợi, bảo đảm tưới tiêu, khai hoang, mở rộng hàng trăm héc-ta đất canh tác nông nghiệp, trồng lúa nước và nước sinh hoạt cho hàng nghìn hộ dân; phối hợp với chính quyền địa phương sắp xếp, bố trí lại dân cư trên tuyến biên giới. Đến nay, đoàn hỗ trợ, làm nhà di dân ổn định dân cư cho 158 hộ dân, hình thành các bản làng mới như Tân Pun, Xa Ry (xã Hướng Phùng), Ra Hùn (xã Hướng Lập), Ka Tiêng (xã Hướng Việt); bố trí, sắp xếp ổn định sản xuất cho 460 hộ gia đình với gần 1.900 nhân khẩu. Các dự án khuyến nông, khuyến lâm, khai hoang cải tạo đồng ruộng, trồng rừng... do đoàn chủ trì và tham gia với địa phương đã góp phần phát triển văn hóa, kinh tế, xã hội, củng cố QP-AN.

Chúng tôi đến Công ty Xây dựng, thuộc Đoàn KT-QP 337 khi cán bộ, nhân viên công ty đang khẩn trương chuẩn bị bàn giao đập thủy lợi Sanh Tràng ở xã Hướng Linh cho địa phương quản lý. Đập trữ nước tưới tiêu cho hơn 15ha lúa nước của xã Hướng Linh; trước đây do không có nước tưới nên phải bỏ hoang. Công ty và bộ đội của Đội sản xuất 2 (Đơn vị 72, Đoàn KT-QP 337) cùng thanh niên tình nguyện khai hoang, đưa vào trồng cấy 9,4ha lúa nước. Tháng 3-2011, Công ty Xây dựng tiếp tục khởi công xây dựng đập Xa Quả ở xã đặc biệt khó khăn Hướng Sơn, khi hoàn thành sẽ tưới tiêu cho 15ha ruộng lúa nước. Thượng tá Trần Đức Hiên, Phó giám đốc, Bí thư Đảng ủy Công ty Xây dựng cho biết: Công ty đã xây dựng nhà ở, cơ sở hạ tầng cho các bản làng mới; triển khai các dự án trồng cây công nghiệp, nguyên liệu chế biến như cà phê, dong riềng với diện tích hàng trăm héc-ta; trồng rừng phòng hộ hơn 1000ha... Công ty xây dựng xưởng chế biến bột dong riềng và miến dong “Trường Sơn”, để thu mua sản phẩm của các hộ dân. Các công trình, dự án của Đoàn KT-QP 337 đưa vào sử dụng, khai thác bước đầu phát huy hiệu quả, tạo cơ sở phát triển kinh tế, xã hội bền vững ở địa phương.

Bảo vệ rừng trồng, sử dụng hiệu quả công trình

Từ năm 2000 đến nay, Đoàn KT-QP 337 đã trồng mới hơn 1.700ha rừng, bảo vệ 7.860ha rừng tự nhiên, trong đó vận động đồng bào các dân tộc trồng mới gần 650ha rừng, bảo vệ 3000ha rừng tự nhiên, cung cấp hơn 25 vạn cây giống cho nhân dân trồng rừng phân tán, nâng tỷ lệ che phủ rừng trong khu vực dự án từ 30% năm 1999 lên hơn 41% năm 2010. Hằng năm, đoàn ươm hàng vạn bầu cây cà phê, keo lá tràm, bời lời và các loại cây ăn quả khác cấp cho các hộ nghèo và bán với giá ưu đãi phục vụ công tác trồng rừng. Các khu vực rừng trồng xong, đoàn bàn giao cho địa phương quản lý, khoanh nuôi, bảo vệ. Để tránh tái hoang hóa, khắc phục tình trạng bà con chặt phá rừng, đoàn phối hợp với các cấp ủy, chính quyền, đoàn thể tăng cường tuyên truyền, vận động và hỗ trợ nhân dân sản xuất. Đời sống kinh tế khá lên, bà con không còn phá rừng làm nương rẫy, quan tâm bảo vệ rừng tốt hơn.

Bộ đội Đoàn KT-QP 337 hướng dẫn bà con bản Pin (xã Hướng Sơn, huyện Hướng Hóa) sử dụng hệ thống mương dẫn nước. Ảnh: Hồ Lĩnh

Thượng tá Nguyễn Văn Hải, Giám đốc Công ty xây dựng cho rằng: Việc xây dựng cơ sở hạ tầng, khai hoang, lập các vùng trồng cây nguyên liệu sau khi giao cho địa phương quản lý và các hộ đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn khai thác, vẫn cần tiếp tục phối hợp giữa đơn vị và chính quyền, các ban ngành, đoàn thể hỗ trợ đầu tư, hướng dẫn kỹ thuật để phát huy hiệu quả. Chẳng hạn, đoàn mở rộng diện tích trồng cây nguyên liệu dong riềng lên hơn 100ha và đã xây dựng xí nghiệp chế biến để thu mua hết sản phẩm của dân. Khi trong vùng dự án đã mở rộng diện tích trồng cây nguyên liệu, cây công nghiệp như cà phê, cơ quan chức năng cần nghiên cứu đầu tư xây dựng cơ sở chế biến để thu mua hết nông sản, tránh để tồn đọng, giá rẻ và bà con lại quay trở lại phá rừng, bỏ hoang đất đai. Việc đắp đập, khai hoang trồng lúa nước cũng vậy, ngành nông nghiệp địa phương và Đoàn KT-QP cần phối hợp vận động, hướng dẫn kỹ thuật cho bà con, nhất là bảo đảm mùa vụ, kỹ thuật chăm sóc, bón phân, đưa giống mới có năng suất cao vào canh tác, tránh tình trạng công trình xây dựng xong, bàn giao, nhưng hiệu quả khai thác sử dụng thấp, không đạt được mục tiêu đề ra.

Trên địa bàn vùng dự án KT-QP ở phía Đông Trường Sơn đã được xây dựng các công trình đường giao thông, đường điện, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa và các trung tâm hỗ trợ cộng đồng... Công trình Thủy điện Rào San góp phần làm thay đổi mạnh mẽ đời sống văn hóa tinh thần của người dân trong vùng, tuy nhiên, giá bán điện cho đồng bào cần nghiên cứu cho phù hợp. Các công trình phúc lợi, nhà văn hóa, trung tâm hỗ trợ cộng đồng cần được khai thác hiệu quả. Muốn vậy phải đào tạo nhân lực, ưu tiên lựa chọn người địa phương, con em các dân tộc để đưa về quản lý, khai thác, vận hành. Cần quan tâm hơn và điều chỉnh chính sách, chế độ đãi ngộ hợp lý cho cán bộ, nhân viên công tác ở vùng sâu, vùng xa, nhất là đội ngũ thanh niên, trí thức trẻ tình nguyện, để các công trình, dự án sau khi hoàn thành, bàn giao phát huy cao nhất hiệu quả đối với đồng bào các dân tộc thiểu số trong vùng.

Hương Hồng Thu