QĐND Online - Những ngày mùa mưa (2012), nhận lời mời của Đại tá Di Thiện Tích, nguyên Quyền Sư đoàn trưởng Sư đoàn 9 (Quân đoàn 4), chúng tôi về thăm quê anh tại xã Tân Hòa, huyện Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh. Vùng quê được bao bọc bởi sông nước bao la và những cánh đồng lúa xanh mơn mởn. Cuộc sống nơi đây thật thanh bình êm ả, không ô nhiễm khói bụi đô thành.

Từ UBND xã Tân Hòa, đoàn xe máy do con cháu anh Năm Tích chở chúng tôi dọc theo con đường làng quanh co nhưng đã được bê tông hóa. Vượt qua những cây cầu nhỏ bắc qua kênh rạch đến nhà cậu ruột anh Năm Tích. Đó là căn nhà tình nghĩa của ông Lâm Văn Huệ, cha của hai liệt sĩ. Ông Huệ đã trên 90 tuổi, vóc dáng cao gầy nhưng còn nhanh nhẹn và sáng suốt. Việc đầu tiên chúng tôi xin đốt nhang trên các bàn thờ, cầu xin ông bà và các liệt sĩ phù hộ cho chuyến thăm quê được bình an.

Đại tá Di Thiện Tích (áo xanh) cùng bạn bè và cán bộ xã, huyện

Được tin anh Năm Tích và bạn bè về thăm quê, ngoài tình thâm giao, cán bộ địa phương hết sức kính trọng và tự hào vì quá khứ tham gia cách mạng lập được nhiều kỳ tích của anh Năm Tích cùng những sự đóng góp vô cùng to lớn của anh cho quê hương nghèo hôm nay.

Chủ tịch UBND huyện, anh Nguyễn Minh Trung, lật đật đi xe gắn máy xuống ngay. Trước đó, chủ tịch, bí thư xã cùng bà con lối xóm đã có mặt đông đủ. Trong không khí ấm áp của gia đình, không phân biệt cấp bậc, chức vụ cùng chung ly trà, chén rượu. Câu chuyện quá khứ về những năm tháng chiến đấu ác liệt lại dần dần tái hiện. Tôi đã đi nhiều nơi nhưng chưa nơi nào Đảng với quần chúng, Chính quyền với dân thân thiết, chân thành như ở nơi đây.

Những năm 1930 vùng đất hoang hóa này được người dân tứ xứ đến lập nghiệp, khai hoang phục hóa tạo ra được những mảnh vườn, thửa ruộng. Từ cuộc sống nay đây mai đó dưới ghe, họ đến vùng đất này lập các xóm ấp và lao động miệt mài xây dựng quê hương. Khi đã có dân, có ruộng, có vườn là giặc Pháp nhòm ngó.

Không để mất không thành quả bằng mồ hôi, xương máu của mình, dân nghèo trong vùng một lòng theo Đảng. Ngọn cờ đỏ sao vàng tung bay nơi xa xôi hẻo lánh năm 1945 là niềm tự hào lớn nhất và cũng từ đây toàn dân tham gia kháng chiến chống Pháp trở lại xâm lược, thề quyết tử để bảo vệ xóm làng.

Anh Năm Tích là người được giác ngộ sớm, đảm nhiệm 2 chức vụ Xã đội kiêm công an xã. Tại vùng đệm này giặc Pháp mở nhiều đợt càn quyét nhưng không thể lập được Tề, Ấp, Đồn bốt. 9 năm gian khổ kháng Pháp thành công, theo lệnh trên anh Năm Tích lên đường ra Bắc.

Chính quyền Ngô Đình Diệm, tay sai Đế quốc Mỹ lại dày xéo quê hương, hàng loạt cuộc càn quyét, gom dân và trả thù khốc liệt nhữ người kháng chiến cũ. Trước âm mưu đen tối của Mỹ Ngụy, Đảng vẫn sống trong dân và chỉ huy những cuộc đấu tranh từ chính trị đến vũ trang.

Là địa phương không có đường giao thông trên bộ nên giang thuyền, tàu chiến giặc luồn lách bắn phá vô tội vạ. Với mấy chục nóc nhà và vài trăm con người vẫn kiên quyết bám trụ, một tấc không đi, một ly không rời. Càng đánh giặc, du kích và bộ đội địa phương càng trưởng thành. Lính Ngụy no đòn, giặc Mỹ trực tiếp nhảy vào tham chiến.

Ngoài sông là tàu chiến lớn nhỏ của địch đan xen, máy bay thả bom từ làng mạc đến ven sông. Ban ngày trực thăng thả quân Mỹ càn quyét, ban đêm trực thăng soi đèn suốt dọc bờ sông, kênh rạch bắn đạn như xạ lúa.

Đoàn đến thắp hương tại nghĩa trang liệt sĩ huyện Tiểu Cần

Ác liệt nhất là trận càn của Mỹ vào đầu tháng 10 năm 1966, với lực lượng hùng hậu, nhưng dân quân du kích Tân Hòa vẫn nổ súng ròn rã, thoắt ẩn thoắt hiện. Trực thăng đổ quân liên tục và cũng liên tục chở xác đồng bọn về tỉnh Trà Vinh. Cay cú vì tổn thất quá lớn, chúng đổ thêm nhiều lính Mỹ.

Sau nhiều ngày đêm kiên cường bám thắt lưng địch mà đánh, lực lượng du kích cũng bị thương vong nhiều. Tổ du kích Tân Hòa có 5 đồng chí : Lâm Văn Đặng (sinh năm 1944, đảng viên, du kích xã), Ngô Văn Chín (sinh năm 1937, phó ban binh vận xã), Phan Văn Kiểng (sinh năm 1943, Ấp đội trưởng ấp Chẻm, xã Tân Hòa), Lâm Văn Ven (sinh năm 1945, đảng viên, cán bộ tuyên huấn xã) và Trịnh Văn Oai (sinh năm 1942, du kích xã).

Sau khi quần thảo với địch nhiều ngày đêm, đến ngày 8/10/1966 thì 5 đồng chí tiếp cận căn chòi giữa cánh đồng giáp ranh 2 xã Tân Hòa và An Quảng Hữu để chờ thời cơ đánh địch. Trực thăng Mỹ đổ quân sát nách căn chòi, lính Mỹ hùng hổ tiến vào. Đồng chí Lâm Văn Đặng tung 2 trái lựu đạn tiêu diệt một số tên Mỹ.

Lính Mỹ sau phút hoảng loạn lại tổ chức tiến đánh vào tận bên trong căn chòi và trận đánh sáp lá cà không cân sức đã diễn ra. Vì sức lực gần cạn kiệt do bị thương tích kéo dài trong nhiều ngày nên 4 đồng chí đã bị quỵ ngã và tụi lính Mỹ đã chặt đầu, mổ bụng ngay cả 4 người : Đặng, Chín, Kiểng, Oai.

Trước tình thế không còn gì để mất, đồng chí Lâm Văn Ven tung 2 trái lựu đạn cuối cùng vào đội hình lính Mỹ. Nhiều tên Mỹ bị bắn tung lên trên trời và chết ngay tại chỗ, một số khác bị thương kêu khóc rầm trời. Những tên lính Mỹ còn lại xông vào bắn chết đồng chí Lâm Văn Ven. Những người dân đang làm ruộng núp gần đó, phần lớn là người Khmer, cũng bị lính Mỹ càn quét xả súng bắn chết, chỉ còn vài người may mắn trốn thoát.

Bọn lính Mỹ rút đi mang theo 4 cái đầu của Đặng, Kiểng, Chín, Oai và thả ra sông Cái (sông Hậu). Địa phương tổ chức cho ghe nhỏ ra vớt được đem về và gắn với thi thể của 4 liệt sĩ, sau đó làm lễ chôn cất cả 5 liệt sĩ.

Giờ đây 5 liệt sĩ đã ở trong nghĩa trang huyện Tiểu Cần bên tấm bia “Tổ Quốc ghi công” đứng sừng sững giữa nghĩa trang. Nhưng cha, mẹ, anh chị em và người dân Tân Hòa vẫn chưa thể quên nỗi đau này. Bác Lâm Văn Huệ vừa kể vừa lau nước mắt nhớ thương con. Đây là lần đầu tiên bác bình tâm kể lại và đưa ra một số kỷ vật của các con trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

Tôi thoáng nhìn thấy mắt đồng chí Chủ tịch huyện đỏ hoe và đồng chí lặng lẽ, tay run run thắp nén nhang trước tấm ảnh vẽ lại của 2 liệt sĩ Lâm Văn Đặng, Lâm Văn Ven.

Câu chuyện của gần 60 năm trước được kể lại trong sự tĩnh mịch của làng quê anh hùng, của người cha anh hùng có hai con là liệt sĩ trong sự cảm phục và biết ơn của thế hệ sau.  

Đoàn Hồng Cẩm (Trà Vinh, tháng 11/2012)